Các quốc gia Biển Đông tăng cường năng lực nhằm đối phó sự lấn lướt của Trung Quốc

Nhân viên DIỄN ĐÀN

Hơn 20% thương mại hàng hải thế giới lưu thông qua Biển Đông. Các ngư trường giàu tài nguyên của vùng biển này giúp nuôi sống gần 2 tỷ người ở Đông Nam Á, và các tầng đáy chưa được khai phá được cho là chứa trữ lượng dầu khí khổng lồ.

Trung Quốc tuyên bố chủ quyền phi pháp đối với gần như toàn bộ vùng biển trọng yếu này, phớt lờ Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển, văn kiện trao cho các quốc gia ven biển quyền có vùng đặc quyền kinh tế kéo dài 200 hải lý từ lãnh hải, cũng như phán quyết năm 2016 của một tòa án quốc tế bác bỏ các yêu sách tùy tiện của Bắc Kinh.

Bà Hoo Chiew Ping, nghiên cứu viên cao cấp tại tổ chức East Asian International Relations Caucus có trụ sở tại Kuala Lumpur, nói rằng trong số các quốc gia phản đối lập trường của Bắc Kinh, Malaysia thường “bị hiểu lầm là quá mềm mỏng với Trung Quốc, đặc biệt là ở Biển Đông”. Bà Hoo thừa nhận rằng Malaysia đã im lặng hơn so với các bên tuyên bố chủ quyền khác trước sự lấn lướt của Trung Quốc, trong khuôn khổ Hội nghị Biển Đông thường niên lần thứ 15 do Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tổ chức tại Washington, D.C., vào giữa tháng 6 năm 2025. Ví dụ, Philippines đối phó với sự áp bức của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) bằng chiến dịch minh bạch chủ động.

Malaysia áp dụng cách tiếp cận “kín đáo” hơn trong việc xử lý sự áp bức từ ĐCSTQ ở Biển Đông, nơi Bắc Kinh đưa ra các cáo buộc sai sự thật rằng hoạt động thăm dò dầu khí của Malaysia xâm phạm lãnh thổ Trung Quốc. Bà Hoo nói rằng cách tiếp cận đó “không có nghĩa là chúng tôi phớt lờ những gì đang thực sự diễn ra trên thực địa, ngoài biển, trong lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế của chúng tôi”.

Kuala Lumpur đang tăng cường năng lực quân sự thông qua việc xây dựng các căn cứ mới cho Hải quân và Không quân, cũng như tăng cường triển khai nhằm nâng cao nhận thức về miền hàng hải và không phận. Theo bà Hoo, Các Lực lượng Vũ trang Malaysia huấn luyện cùng Không quân, Lục quân, Hải quân và lực lượng đặc nhiệm Hoa Kỳ, đồng thời tiến hành các cuộc tập trận với các quốc gia như Úc, Pháp và Hàn Quốc. Bà nói thêm rằng Lực lượng Tuần duyên Malaysia cũng đã huấn luyện cùng các lực lượng Nhật Bản, ngoài các cuộc diễn tập và hoạt động được triển khai “trên khắp Biển Đông, từ khu vực phía đông sang phía tây.”

Philippines cũng đang hiện đại hóa năng lực quốc phòng và tăng cường các liên minh cũng như quan hệ đối tác, khi tiếp tục phơi bày các hành động gây hấn của Bắc Kinh ở Biển Đông. Tại hội nghị CSIS, bà Jacqueline Espenilla, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Các vấn đề Hàng hải và Luật Biển thuộc Đại học Philippines, cho biết ngoài việc quấy rối các ngư dân Philippines, các cuộc tuần tra thực thi pháp luật hàng hải và hoạt động thường lệ của Hải quân, Trung Quốc hiện đang đe dọa các phi công và máy bay Philippines bằng những hành động nguy hiểm trên bầu trời Biển Đông.

Manila, quốc gia đã khởi xướng vụ kiện tại tòa án quốc tế làm vô hiệu hóa các tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh ở Biển Đông, đang xem xét khởi kiện thêm một vụ mới chống lại Trung Quốc, bà Espenilla cho biết, có thể nhằm phản ứng với thiệt hại môi trường do các hoạt động của Trung Quốc gây ra tại vùng biển này.

Trong khi đó, các nhà phân tích cho rằng ĐCSTQ đã thất bại trong việc quản lý bất kỳ lợi ích nào mà họ đạt được ở Biển Đông. Ông Harrison Pretat, phó giám đốc Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á thuộc CSIS, nói: “Trung Quốc duy trì hiện diện lực lượng cảnh sát biển với số lượng đáng kinh ngạc… nhưng lại không thể thực sự ngăn cản Đông Nam Á sử dụng không gian đó cho mục đích kinh tế”.

Bà Krista Wiegand, giám đốc Trung tâm An ninh Quốc gia và Các vấn đề Đối ngoại có trụ sở tại Hoa Kỳ, nói thêm rằng Hoa Kỳ cùng các Đồng minh và Đối tác đang góp phần duy trì ổn định. Bà nói: “Những nỗ lực này chủ yếu bao gồm các cam kết của Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc… các quốc gia có tranh chấp ở Biển Đông, đặc biệt là Philippines, nhưng cũng bao gồm cả Indonesia, Malaysia và Việt Nam”.

“Vẫn luôn có sự nhấn mạnh liên tục vào việc tôn trọng luật pháp quốc tế và quyền tự do hàng hải”.