Sáng kiến nhận thức về miền hàng hải của Bộ Tứ củng cố an ninh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương

Peter Parson

Quan hệ Đối tác Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương liên quan tới Nhận thức về Miền Hàng hải (IPMDA) tiếp tục nổi lên như một công cụ thiết yếu cho an ninh khu vực, thể hiện cách các quốc gia Bộ Tứ — Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hoa Kỳ — có thể phối hợp hiệu quả mà không bị ràng buộc bởi một liên minh chính thức. Với trọng tâm là tăng cường nhận thức về miền hàng hải (MDA), IPMDA đã chứng tỏ vai trò quan trọng trong việc giải quyết các thách thức an ninh trên một trong những khu vực hàng hải có tầm quan trọng chiến lược nhất thế giới.

Ra mắt tại Hội nghị Thượng đỉnh Lãnh đạo Bộ Tứ năm 2022 tại Tokyo, IPMDA hướng tới việc cung cấp năng lực MDA tích hợp, gần như theo thời gian thực cho các quốc gia đối tác trên khắp khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Bằng cách tận dụng các dịch vụ theo dõi dựa trên vệ tinh và kết hợp dữ liệu từ các trung tâm khu vực tại Ấn Độ, Singapore, Quần đảo Solomon và Vanuatu, sáng kiến này giải quyết các vấn đề như đánh bắt cá trái phép, buôn lậu và các hoạt động hàng hải trái phép.

Hoa Kỳ gần đây đã phê duyệt một thương vụ bán vũ khí cho nước ngoài trị giá 3.275 nghìn tỷ đồng (131 triệu đô la Mỹ) cho Ấn Độ, qua đó thúc đẩy hơn nữa các mục tiêu của IPMDA. Gói này bao gồm phần mềm SeaVision và hệ thống định vị vô tuyến RF của HawkEye 360, giúp tăng cường đáng kể năng lực giám sát hàng hải của Ấn Độ. Theo Trung tâm Tác chiến Thông tin Hải quân Hoa Kỳ (NIWC) Thái Bình Dương, SeaVision tích hợp dữ liệu từ ảnh vệ tinh, hệ thống nhận dạng tự động (AIS) và radar ven bờ để tạo ra một bức tranh hàng hải năng động. Điều này giúp phát hiện tốt hơn các tàu “tắt đèn” — tức các tàu hoạt động mà không bật thiết bị truyền tín hiệu, thường được sử dụng cho các mục đích bất hợp pháp.

Ông John Smith thuộc NIWC Thái Bình Dương nói trong một tuyên bố của Hải quân Hoa Kỳ: “(Sáng kiến) này là minh chứng cho mối quan hệ đối tác vững chắc giữa Hoa Kỳ và Ấn Độ và cam kết chung của chúng tôi đối với một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở.” “Bằng cách cung cấp cho Ấn Độ các công cụ nhận thức về miền hàng hải nâng cao, chúng tôi đang tăng cường khả năng giám sát vùng biển của họ và đóng góp cho an ninh khu vực”.

Thương vụ này nhấn mạnh bản chất linh hoạt, không dựa trên hiệp ước của khuôn khổ hợp tác Bộ Tứ. Việc Ấn Độ từ lâu đã nhấn mạnh vào quyền tự chủ chiến lược thường hạn chế sự tham gia của nước này vào các liên minh an ninh chính thức. IPMDA mang đến một nền tảng hợp tác phù hợp với các ưu tiên đó, đồng thời tạo điều kiện cho sự tham gia mạnh mẽ vào các mối đe dọa chung.

Tiến sĩ Jeffrey Hornung, nhà khoa học chính trị cấp cao tại Tập đoàn Rand, nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của việc chia sẻ nhận thức. Ông Hornung nói với DIỄN ĐÀN: “Chia sẻ nhận thức về miền hàng hải là điều then chốt — đặc biệt với các đồng minh của Hoa Kỳ như Nhật Bản và Hàn Quốc, những nước phụ thuộc rất lớn vào các tuyến đường biển để nhập khẩu năng lượng và thương mại”. “Xét từ góc độ an ninh, điều này nhằm theo dõi các hoạt động của Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA)”.

Ông Hornung cũng nhấn mạnh giá trị của việc đưa Ấn Độ vào các khuôn khổ như vậy. Ông lưu ý: “Ấn Độ là một cường quốc hàng hải lớn — có thể nói là lớn nhất về phía tây của Đông Nam Á”. “Việc đưa Ấn Độ vào các nỗ lực chia sẻ nhận thức sẽ mở rộng phạm vi bao phủ khu vực tới tận các vùng giáp ranh châu Phi. Nhận thức khu vực rộng hơn sẽ mang lại lợi ích cho tất cả các bên”.

IPMDA cũng được ghi nhận là đã nâng cao năng lực khu vực vượt ra ngoài khuôn khổ Bộ Tứ. Các quốc gia tham gia nhận được công cụ và huấn luyện nhằm thúc đẩy một môi trường an ninh hợp tác, phù hợp với luật pháp quốc tế.

Ông Robert Lendvay, quản lý các trường hợp bán vũ khí cho nước ngoài của NIWC Thái Bình Dương, nhấn mạnh ý nghĩa chiến lược của sáng kiến này. Ông Lendvay nói: “Việc phê duyệt này không chỉ khẳng định lòng tin chiến lược mà Hoa Kỳ dành cho Ấn Độ như một đối tác then chốt ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, mà còn phản ánh mối quan hệ quốc phòng ngày càng gắn kết giữa các thành viên của Bộ Tứ”.

Ông Hornung tái khẳng định giá trị của mô hình hợp tác phi chính thức và linh hoạt này. Ông nói với DIỄN ĐÀN: “Điều then chốt là sự linh hoạt”. “Không giống các liên minh có hiệp ước chính thức, những điều này (khuôn khổ như Bộ Tứ) cho phép hợp tác tùy thời điểm, được điều chỉnh theo lợi ích và năng lực của từng thành viên”.

Khi khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương phải đối mặt với ngày càng nhiều thách thức hàng hải — từ hành vi cưỡng ép của các quốc gia đến các mối đe dọa môi trường — IPMDA cho thấy cách các đối tác chiến lược có thể củng cố ổn định khu vực thông qua công nghệ chung và sự tin cậy lẫn nhau. Thông qua sự tham gia linh hoạt và tích hợp công nghệ, các quốc gia trong Bộ Tứ tiếp tục thúc đẩy tầm nhìn chung về một miền hàng hải an toàn và rộng mở.

Peter Parson là cộng tác viên của DIỄN ĐÀN, hiện sống tại Hamilton, New Zealand.