Các quốc gia khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương thúc đẩy quản lý giao thông không gian trong bối cảnh rủi ro quỹ đạo gia tăng

Mandeep Singh

Khi khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương chứng kiến sự gia tăng hoạt động không gian, các chính phủ và tổ chức đang đẩy nhanh nỗ lực nâng cao nhận thức tình huống không gian (SSA) nhằm giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn quỹ đạo, quản lý mảnh vỡ và bảo vệ cơ sở hạ tầng vệ tinh quan trọng. Hợp tác khu vực — được thúc đẩy bởi các yếu tố chiến lược và nhu cầu thực tiễn — đang nổi lên như một yếu tố then chốt trong quản lý giao thông không gian, ngay cả khi chưa có các hiệp ước chính thức.

Các quốc gia trong khu vực và đồng minh đã đặt nền móng cho các sáng kiến SSA tập thể thông qua hợp tác với các nền tảng như Diễn đàn Cơ quan Không gian Khu vực Châu Á-Thái Bình Dương. Những nỗ lực này nhằm cải thiện việc chia sẻ dữ liệu và nâng cao nhận thức khu vực về các hoạt động trong không gian. Một báo cáo gần đây của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) nhấn mạnh những lỗ hổng trong hợp tác hiện tại và tầm quan trọng của việc xây dựng năng lực khu vực để khắc phục.

Một lĩnh vực hợp tác then chốt liên quan đến Năng lực Radar Không gian Sâu Tiên tiến (DARC), một sáng kiến của Úc, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ. Địa điểm đầu tiên đang được xây dựng tại Tây Úc đánh dấu một cột mốc quan trọng. Khi đi vào hoạt động, DARC sẽ cung cấp năng lực theo dõi, phát hiện và phân tích các vật thể nhỏ trên quỹ đạo địa tĩnh liên tục trong mọi điều kiện thời tiết, tăng cường SSA cho các quốc gia đồng minh.

Ấn Độ, một cường quốc không gian đang lên, cũng đang củng cố vị thế SSA của mình. Tổ chức Nghiên cứu Không gian Ấn Độ (ISRO) đã thành lập Cục Nhận thức và Quản lý Tình huống Không gian (DSSAM) và đang phát triển một hệ thống radar SSA chuyên biệt tại bang Uttarakhand, theo đại tá Ashwani Sharma (đã nghỉ hưu) của Quân đội Ấn Độ, hiện là biên tập viên của tạp chí South Asia Defence & Strategic Review. Ấn Độ cũng vận hành một mạng lưới các trạm mặt đất và kính thiên văn quang học trong khuôn khổ Mạng lưới Theo dõi và Phân tích Vật thể Không gian.

Ông Sharma nhấn mạnh giá trị của những nỗ lực hợp tác về SSA. Ông nói với DIỄN ĐÀN: “Việc Ấn Độ và Nhật Bản phối hợp trong nhận thức tình huống không gian là hợp lý cả về chiến lược lẫn thực tiễn”, đồng thời chỉ ra rằng năng lực phóng vệ tinh tiết kiệm của Ấn Độ và công nghệ chính xác của Nhật Bản có thể bổ trợ cho nhau.

Những đóng góp của Nhật Bản bao gồm hệ thống radar và theo dõi quang học do Cơ quan Thám hiểm Hàng không Vũ trụ Nhật Bản (JAXA) phát triển, cùng với việc đưa vào hoạt động Phi đội Tác chiến Không gian thuộc Lực lượng Phòng vệ Trên không Nhật Bản. Các quan hệ đối tác tư nhân cũng đóng vai trò nhất định, như sự hợp tác giữa Mitsubishi Electric và Astroscale để phát triển công nghệ loại bỏ mảnh vỡ không gian, có sự tham gia của công ty kỹ thuật MEMCO Ấn Độ.

Ông Sharma nói: “Khi khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đối mặt với những thách thức địa chính trị và an ninh gia tăng, cả (Ấn Độ và Nhật Bản) đều có lợi ích chung trong việc giám sát và bảo vệ tài sản không gian của mình”.

Hiện nay, Úc, Ấn Độ, Indonesia, Nhật Bản, New Zealand và Việt Nam đang dựa vào các mối quan hệ đối tác, đặc biệt là với Hoa Kỳ, để triển khai SSA. Những mối quan hệ này bao gồm các thỏa thuận song phương và sự tham gia vào các diễn đàn đa phương như Sáng kiến Tác chiến Không gian Hợp nhất và Thỏa thuận Artemis.

Quỹ An ninh Thế giới cho rằng những hình thức hợp tác như vậy là thiết yếu để thiết lập nền tảng cho một hệ thống quản lý giao thông không gian toàn cầu.

Tại Indonesia, một kính thiên văn mới tại đài quan sát Timau dự kiến sẽ đi vào hoạt động trong năm nay và sẽ tăng cường năng lực nhận thức tình huống không gian (SSA) ở khu vực Đông Nam Á. Trong khi đó, quan hệ đối tác Bộ Tứ — bao gồm Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hoa Kỳ — đã tái khẳng định cam kết hợp tác SSA như một phần trong chương trình nghị sự rộng lớn hơn nhằm đảm bảo việc sử dụng không gian một cách hòa bình và bền vững.

Tầm quan trọng ngày càng tăng của SSA cũng đã thúc đẩy sự tham gia nhiều hơn từ khu vực tư nhân. LeoLabs, một nhà cung cấp dịch vụ thương mại có trụ sở tại Hoa Kỳ, đã ký một Biên bản Ghi nhớ với công ty ST Engineering Geo-Insights của Singapore để phát triển các giải pháp quản lý giao thông không gian trong khu vực.

Mandeep Singh là một cộng tác viên của DIỄN ĐÀN đưa tin từ New Delhi, Ấn Độ.