Các nước đang phát triển đối mặt với gánh nặng nợ nần từ sáng kiến cơ sở hạ tầng của Trung Quốc, theo báo cáo
Nhân viên DIỄN ĐÀN
Các nước đang phát triển ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và các nơi khác đang “vật lộn với làn sóng trả nợ và lãi suất khổng lồ” cho Trung Quốc theo sáng kiến cho vay cơ sở hạ tầng Một Vành đai, Một Con đường, theo một báo cáo công bố tháng 5 năm 2025.
75 quốc gia dễ tổn thương nhất thế giới phải đối mặt với khoản trả nợ kỷ lục 22 tỷ đô la Mỹ cho Trung Quốc trong năm 2025, theo phân tích của Viện Lowy – một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Úc.
Hiệp hội Phát triển Quốc tế (IDA) của Ngân hàng Thế giới xác định các quốc gia có nguy cơ. Các quốc gia thuộc khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trong danh sách IDA bao gồm Campuchia, Fiji, Kiribati, Lào, Quần đảo Marshall, Maldives, Liên bang Micronesia, Miến Điện, Pakistan, Papua New Guinea, Samoa, Quần đảo Solomon, Sri Lanka, Timor Leste, Tonga, Tuvalu và Vanuatu.
Theo sáng kiến cho vay này, Trung Quốc đã nhanh chóng đầu tư vào đường sắt, cảng và đường bộ của các nước đang phát triển trong những năm 2010. Nay các khoản vay đến hạn, gây áp lực lên ngân sách của các chính phủ. Trong phần còn lại của thập kỷ, Trung Quốc sẽ đóng vai trò người thu nợ nhiều hơn là người cho vay, theo báo cáo của Viện Lowy.
Báo cáo nêu: “Áp lực từ các khoản cho vay của nhà nước Trung Quốc, cùng với việc trả nợ gia tăng cho một loạt các chủ nợ tư nhân quốc tế, đang gây căng thẳng tài chính nghiêm trọng đối với các nền kinh tế đang phát triển. Hệ quả là tình trạng dễ tổn thương về nợ gia tăng và các ưu tiên chi tiêu quan trọng như y tế, giáo dục, giảm nghèo và thích ứng với biến đổi khí hậu bị lấn át”.
Các chuyên gia tài chính trước đây đã cảnh báo rằng một phần lớn các khoản vay từ Trung Quốc là không bền vững. Việc cấp vốn dễ dàng đã cho phép các quốc gia theo đuổi những dự án cơ sở hạ tầng đôi khi phô trương quá mức, làm dấy lên lo ngại rằng các dự án đó sẽ không thể thu hồi vốn đầu tư.
Theo trang tin EurAsian Times, Ấn Độ đã từ chối tham gia sáng kiến của Trung Quốc và cảnh báo rằng các khoản vay của Trung Quốc là một phần trong chính sách “ngoại giao bẫy nợ” – chiến lược cấp khoản vay lớn cho các nước đang phát triển với các điều khoản có thể dẫn đến sự lệ thuộc tài chính và các nhượng bộ chiến lược. Theo các nhà phân tích, Trung Quốc cố tình đẩy các quốc gia vào cảnh nợ nần không trả nổi để Bắc Kinh có thể giành được lợi thế chính trị và kiểm soát các tài sản chiến lược khi các nước vay không thể trả nợ.
Sri Lanka là một ví dụ điển hình. Từ năm 2006 đến năm 2022, nước này vay rất nhiều từ các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc — khoảng 330.000 tỷ đồng (13,2 tỷ đô la Mỹ) — để đầu tư vào đường cao tốc, cảng biển, sân bay và các cơ sở hạ tầng khác. Cảng quốc tế Hambantota, Sân bay quốc tế Mattala Rajapaksa và Tháp Hoa Sen — một công trình thông tin liên lạc kiêm điểm đến du lịch — đã khiến Sri Lanka gánh những khoản vay lãi suất cao và thời gian thực hiện kéo dài, dẫn đến khoản nợ nần không trả nổi. Không thể trả được khoản vay xây dựng cảng Hambantota, Sri Lanka đã giao cảng này và 15.000 mẫu Anh đất xung quanh cho Tập đoàn Cảng biển Trung Quốc theo hợp đồng thuê kéo dài 99 năm, trao cho Trung Quốc quyền kiểm soát chiến lược đối với một tài sản hàng hải quan trọng gần các tuyến vận tải chính và làm dấy lên nghi ngờ về khả năng sử dụng vào mục đích quân sự.
Theo Australian Broadcasting Corp. News, các quốc đảo ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương như Samoa, Tonga và Vanuatu hiện cũng đang đối mặt với khoản nợ lớn từ Trung Quốc và đã đề nghị Bắc Kinh gia hạn thời gian trả nợ. Viện Lowy cho biết Tonga đang nợ khoảng 4.750 tỷ đồng (190 triệu đô la Mỹ), tương đương khoảng một phần tư tổng sản phẩm quốc nội (GDP), sau khi vay mượn quá nhiều để tái thiết đất nước sau cuộc bạo loạn năm 2006.
Trung Quốc có thể sẵn sàng trì hoãn việc trả nợ, nhưng nước này không xóa nợ và Bắc Kinh hiếm khi cấp viện trợ không hoàn lại. Kể từ khi sáng kiến cơ sở hạ tầng của Trung Quốc bắt đầu thực sự vào năm 2013, Trung Quốc đã duy trì tỷ lệ vay-vốn viện trợ ở mức 31:1, theo dữ liệu từ AidData — một bộ phận của Viện Nghiên cứu Toàn cầu thuộc Trường William & Mary tại Hoa Kỳ.
Trong khi lượng cho vay từ Trung Quốc sụt giảm trong những năm gần đây, báo cáo của Lowy nhấn mạnh những khoản vay quy mô lớn mới được cấp cho Quần đảo Solomon và các quốc gia ngoài khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương như Burkina Faso, Cộng hòa Dominica, Honduras và Nicaragua. Tất cả các khoản vay này được ký kết trong vòng 18 tháng sau khi các quốc gia trên chuyển công nhận ngoại giao từ Đài Loan, hòn đảo tự trị mà Trung Quốc đe dọa sáp nhập bằng vũ lực sang Bắc Kinh.
