Vun đắp Thành công

SPENCER PETERSEN/CƠ QUAN TÌNH BÁO QUỐC PHÒNG HOA KỲ

Các cuộc chiến và xung đột khu vực hiện tại. Căng thẳng gia tăng ở Biển Đông. Những tác động từ đại dịch. Cạnh tranh giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Lưu lượng người tị nạn và di cư kỷ lục. Các thách thức an ninh phức tạp và mới nổi đang đối mặt với khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và thế giới đòi hỏi các giải pháp mới, đặc biệt trong thời đại trí tuệ nhân tạo (AI).

Ngoại giao tình báo có thể là công cụ ngày càng hữu ích để giải quyết các vấn đề an ninh khu vực và quốc tế. Ví dụ, nó có thể cung cấp một cách tiếp cận sáng tạo cho cách cộng đồng tình báo giúp duy trì một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương Tự do và Rộng mở.

Ngoại giao tình báo có thể được định nghĩa là nỗ lực hợp tác giữa các chính phủ, các công cụ quyền lực ngoại giao, thông tin, quân sự hoặc kinh tế quốc gia, và/hoặc các thực thể tư nhân để thu thập, phân tích và quản lý dữ liệu nhằm tạo ra các sản phẩm phù hợp và chung nhằm mang lại lợi ích tối đa cho công chúng. Ngoại giao tình báo có thể phục vụ như một quy trình có hệ thống nhưng có thể thích ứng, cung cấp một phương pháp tiếp cận toàn xã hội để giải quyết các vấn đề an ninh phức tạp. 

Các chính phủ và xã hội dân chủ nên đầu tư vào ngoại giao tình báo mạnh mẽ bằng ba phương thức chính:

Vượt ra khỏi khái niệm chia sẻ sản phẩm tình báo để hướng đến việc bồi đắp tri thức thể chế.

Theo đuổi tính minh bạch và quan hệ đối tác công – tư nhằm cung cấp tình báo như một lợi ích công cộng.

Ứng dụng công nghệ vào kho vũ khí dân chủ trong khi ưu tiên các quyền dân chủ hơn là tính cấp bách của nhiệm vụ. 

Việc áp dụng ngoại giao tình báo vào lĩnh vực nhận thức về miền hàng hải (MDA), yếu tố cốt lõi trong an ninh khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, mang lại nhiều góc nhìn giá trị.

Bồi đắp tri thức thể chế

Tại diễn đàn an ninh Đối thoại Shangri-La ở Singapore vào tháng 6 năm 2024, khi còn là Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ, ông Lloyd Austin đã nhấn mạnh những nỗ lực của Bộ Tứ (Bộ Tứ gồm Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hoa Kỳ) nhằm nâng cao “nhận thức về vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia khác” thông qua Quan hệ Đối tác Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương về Nhận thức về Miền Hàng hải (IPMDA). Nhà Trắng mô tả IPMDA là một hệ thống cung cấp “bức tranh nhận thức về miền hàng hải tích hợp, gần như theo thời gian thực, và tiết kiệm chi phí” cho các đối tác tại quần đảo Thái Bình Dương, Đông Nam Á và khu vực Ấn Độ Dương. 

Các mối đe dọa như hoạt động đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) đang ngày càng trở nên nghiêm trọng trên toàn thế giới, đe dọa đến an ninh kinh tế và lương thực của mọi quốc gia, theo cựu Chuẩn đô đốc Tuần duyên Hoa Kỳ Scott Clendenin. Tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, nhận thức về miền hàng hải (MDA) đòi hỏi phải áp dụng chuyên môn phân tích đối với các tác nhân đang phát triển nhanh chóng, trong bối cảnh lưu lượng giao thông hàng hải khổng lồ. Để dễ hình dung, theo phân tích của Tập đoàn Tư vấn Boston (BCG) năm 2024, 30% thương mại toàn cầu đi qua eo biển Malacca và 40% lưu lượng container vận chuyển toàn cầu đi qua eo biển Đài Loan.

Quan hệ Đối tác Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương về Nhận thức về Miền Hàng hải (IPMDA) sẽ mang lại lợi ích lớn hơn nữa nếu chuyển trọng tâm từ cung cấp tình báo gần như theo thời gian thực sang bồi đắp tri thức thể chế đa phương, đặc biệt trong bối cảnh khối lượng dữ liệu khổng lồ liên quan đến giao thông hàng hải thương mại, quân sự và không xác định tại bất kỳ thời điểm nào. 

Xây dựng trên các sáng kiến như IPMDA, các chính phủ dân chủ nên đi đầu trong việc phát triển và quản lý các cơ sở dữ liệu chung, hay còn gọi là “vườn tri thức”. Những cơ sở dữ liệu này không chỉ cung cấp thông tin cho các nhà hoạch định chính sách về những gì đã xảy ra, mà còn giúp họ hiểu sâu hơn về cách các hoạt động, con người, địa điểm và sự vật liên kết trong một bối cảnh rộng lớn hơn — và tại sao chúng lại quan trọng. 

Tri thức thể chế sâu rộng không đối lập với tình báo theo thời gian thực. Trái lại, ngoại giao tình báo — tập trung vào công việc dài hạn như xây dựng cơ sở dữ liệu chung, tiêu chuẩn và quy trình giữa các quốc gia và tổ chức — chính là nền tảng để tạo ra tình báo theo thời gian thực. Tầm nhìn về việc bồi đắp tri thức thể chế này phù hợp với các tuyên bố của giới lãnh đạo quốc phòng Hoa Kỳ. Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin từng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo ra “những sáng kiến và thể chế có tính bổ trợ và tương hỗ”, được thúc đẩy bởi “một tầm nhìn chung và tinh thần trách nhiệm chung”. 

Hoa Kỳ và các quốc gia dân chủ khác đang đi đúng hướng, nhưng cần đổi mới hơn nữa, phát triển tri thức sâu rộng hơn và chia sẻ tri thức đó với nhiều đối tác hơn để xây dựng một tầm nhìn chung. 

Cung cấp tình báo như một lợi ích công cộng

Ngoại giao tình báo nên vừa có tính hướng ngoại (đối với quốc tế), vừa có tính hướng nội (giữa khu vực công và tư nhân, theo cả hai chiều). Những bên tham gia vào lĩnh vực tình báo không chỉ giới hạn ở các đại diện chính phủ hoặc quân đội, mà còn nên bao gồm các lực lượng thuộc những trụ cột quyền lực quốc gia khác, đặc biệt là lĩnh vực thông tin và kinh tế, cũng như các tổ chức phi lợi nhuận và khu vực tư nhân.

Đô đốc Samuel Paparo, Tư lệnh Bộ tư lệnh Khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương Hoa Kỳ (USINDOPACOM), đã đưa ra một lập luận thuyết phục tại Đối thoại Shangri-La năm 2024 về sự cần thiết của “các nỗ lực hợp tác vượt ra ngoài các biện pháp quân sự”. Ông kêu gọi quân đội, các tổ chức dân sự và khu vực tư nhân chia sẻ “nguồn lực, chuyên môn và kế hoạch giữa các cơ quan”. Cách tiếp cận này hoàn toàn hợp lý: Bất kỳ mối đe dọa nào đối với an ninh quốc gia cuối cùng cũng ảnh hưởng đến xã hội dân sự. Hiện thực này càng rõ ràng hơn trong một thế giới kết nối qua các công nghệ chung, nơi dân thường trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công mạng, chiến dịch thao túng thông tin và các chuỗi cung ứng dễ bị tổn thương. 

Áp dụng vào khả năng nhận thức miền hàng hải (MDA) ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, các nhà ngoại giao tình báo nên thúc đẩy việc công khai các bảng dữ liệu giàu thông tin, sử dụng những giải pháp thương mại tốt nhất để hiển thị các sự cố, xu hướng, báo cáo và đánh giá do cơ quan chính phủ, doanh nghiệp và công dân cung cấp.

Ứng dụng công nghệ, bảo vệ quyền dân chủ

Sự kết hợp giữa con người và máy vi tính đang cho thấy tiềm năng lớn trong việc cải thiện kết quả an ninh. Đơn vị Đổi mới Quốc phòng (DIU) thuộc Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ (DOD) gần đây đã dẫn đầu một thử nghiệm nhằm xác định các hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), sử dụng thuật toán thị giác máy vi tính để quét một lượng lớn ảnh vệ tinh chỉ trong vài phút. Trong phạm vi USINDOPACOM, Ban Chỉ đạo Đẩy nhanh Nhiệm vụ Liên quân đang phát triển một loạt các năng lực đầy hứa hẹn được thiết kế để tăng cường khả năng hợp tác của Hoa Kỳ với các Đồng minh và Đối tác. Các năng lực này bao gồm Mạng lưới Hỏa lực Liên quân, có khả năng kết nối mục tiêu và vũ khí trong một chiến trường, và Mạng lưới Nhiệm vụ Tích hợp, chia sẻ dữ liệu lập kế hoạch giữa các bộ chỉ huy cấp bốn sao của quân đội. Chúng sẽ cùng tạo nên nền tảng của một hệ thống mới về chỉ huy và kiểm soát toàn cầu đối với lực lượng Hoa Kỳ và các lực lượng đồng minh trên các miền đất liền, biển, trên không, vũ trụ và không gian mạng trong các cuộc xung đột tương lai diễn ra nhanh chóng. Bộ Quốc phòng (DOD) nỗ lực để có được dữ liệu “có thể nhìn thấy, tiếp cận được, dễ hiểu, được liên kết, đáng tin cậy, có khả năng tương tác và an toàn”, được củng cố bởi “cách tiếp cận có kỷ luật đối với AI Có trách nhiệm”. Ngoài ra, Bộ Quốc phòng đã cập nhật chỉ thị về tự chủ trong các hệ thống vũ khí để thể hiện cam kết về vai trò lãnh đạo an toàn và có trách nhiệm trong việc phát triển và triển khai các công nghệ mới. Khi áp dụng vào khả năng nhận thức miền hàng hải (MDA), những phát triển này trong quan hệ đối tác đa phương, AI và thị giác máy tính cho thấy các Đồng minh và Đối tác đang đứng trước những khả năng mới kết hợp sức mạnh tính toán của máy móc với sự sáng tạo và hiểu biết sâu sắc của con người. 

AI tạo sinh, thị giác máy vi tính và các mô hình ngôn ngữ lớn có thể thu thập và phân tích khối lượng dữ liệu chưa từng có. Tuy nhiên, những công cụ này sẽ không thay thế con người trong việc thiết lập ưu tiên, đưa ra các phán đoán giá trị và hình thành liên minh. Trong khi đón nhận công nghệ mới, các nhà ngoại giao tình báo nên chú ý đến những hạn chế và khả năng sử dụng sai mục đích của nó. Trong trường hợp tuyên truyền của Nga, một nhà nghiên cứu lưu ý rằng AI tạo sinh có thể giảm chi phí của các chiến dịch như vậy nhưng không phải là một “viên đạn thần kỳ”. Những gì được coi là đột phá ngày hôm nay có thể trở nên phổ biến hoặc thậm chí không hiệu quả – có lẽ sớm hơn chúng ta nghĩ. Các nhà ngoại giao tình báo nên liên tục áp dụng công nghệ mới, làm việc giữa các nhóm chính phủ để đảm bảo rằng AI và các hệ thống tự động duy trì các giá trị và luật pháp dân chủ, không làm suy yếu chúng.

Khuôn khổ Tương lai

Nhiều sáng kiến đang được triển khai giữa Hoa Kỳ và các Đồng minh và Đối tác để đáp ứng những thách thức cấp bách nhất của khu vực. Trong lĩnh vực khả năng nhận thức về miền hàng hải (MDA), khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đang chứng kiến sự gia tăng về ý chí chính trị và nguồn lực tài chính. Các quốc gia có chung chí hướng nên tận dụng và mở rộng những thành quả này để mời gọi tất cả các bên sẵn sàng tham gia duy trì một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương Tự do và Rộng mở.

Thông qua ngoại giao tình báo cam kết bảo vệ chủ quyền quốc gia, an ninh khu vực và nhân quyền, các Đồng minh và Đối tác có thể giảm bớt sự mơ hồ liên quan đến công nghệ mới và gia tăng khả năng khai thác tối đa lợi ích của chúng. Việc bồi đắp tri thức thể chế, cung cấp tình báo như một lợi ích công và đón nhận công nghệ trong khi ưu tiên các quyền dân chủ mang đến một khuôn khổ có hệ thống nhưng đủ linh hoạt để giúp các quốc gia tự tin vượt qua những thách thức an ninh ngày càng phức tạp.