Báo cáo: Trung Quốc là nguyên nhân chính gây hủy hoại môi trường biển ở Biển Đông

Nhân viên DIỄN ĐÀN

Theo các nhà nghiên cứu, hoạt động xây dựng đảo nhân tạo của Trung Quốc chiếm khoảng hai phần ba thiệt hại đối với môi trường biển ở Biển Đông do các công trình nạo vét và bồi đắp.

Theo báo cáo của Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á (AMTI) vào tháng 1 năm 2025, Trung Quốc đã chôn vùi hơn 4.600 mẫu Anh (khoảng 19 km²) rạn san hô kể từ năm 2013. Nhóm này thuộc tổ chức nghiên cứu độc lập mang tên Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Hoa Kỳ, đã phân tích hình ảnh vệ tinh và xác định Trung Quốc chịu trách nhiệm đối với 65% trong tổng số 8.000 mẫu Anh rạn san hô bị phá hủy.

Hoạt động xây dựng đảo nhân tạo “gây ra những thay đổi không thể khắc phục và lâu dài đối với cấu trúc tổng thể và sức khỏe của rạn san hô”, báo cáo nêu rõ.

Các nhà nghiên cứu của AMTI đã phân tích tình trạng hủy hoại rạn san hô do các quốc gia có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông – bao gồm Malaysia, Philippines, Đài Loan và Việt Nam – gây ra và xác định Bắc Kinh là thủ phạm chính. Trung Quốc đơn phương tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ tuyến đường biển chiến lược này và phớt lờ phán quyết của tòa án quốc tế năm 2016, trong đó bác bỏ yêu sách của nước này.

Trong báo cáo tháng 12 năm 2023 mang tên “Những vết sẹo xanh thẳm: Mối đe dọa môi trường đối với Biển Đông”, AMTI mô tả phương pháp nạo vét của Trung Quốc: “Các tàu hút bùn cắt của họ sẽ cắt vào rạn san hô và bơm trầm tích qua các đường ống nổi đến các khu vực nông để bồi đắp đất. Quá trình này làm xáo trộn đáy biển, tạo ra những đám mây trầm tích mài mòn, giết chết sinh vật biển gần đó và vượt quá khả năng tự chữa lành của rạn san hô”.

Ngoài ra, các tàu Trung Quốc khai thác ngọc trai khổng lồ đã làm hư hại 16.353 mẫu Anh (66 km²) rạn san hô. Vỏ ngọc trai được chế tác thành đồ trang sức hoặc tượng điêu khắc tại Trung Quốc. Các ngư dân Trung Quốc sử dụng phương pháp cực kỳ hủy hoại, “kéo các chân vịt bằng đồng được chế tạo đặc biệt” để cào xới bề mặt rạn san hô, giúp thu hoạch dễ dàng hơn cả trai sống và trai đã chết bám vào rạn.

Báo cáo gần đây nhất được công bố khi Philippines cho biết họ đang xem xét một vụ kiện trọng tài mới chống lại Trung Quốc vì tiếp tục vi phạm Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS). Manila, nước đã khởi xướng vụ kiện dẫn đến phán quyết của tòa án chống lại Trung Quốc, cho biết họ hy vọng các quốc gia khác sẽ tham gia vào điều có thể trở thành một thủ tục đa phương.

Phán quyết năm 2016 nhận thấy rằng Trung Quốc, thông qua việc xây dựng đảo nhân tạo tại bảy rạn san hô, đã vi phạm sáu nguyên tắc của UNCLOS, bao gồm nghĩa vụ bảo vệ và gìn giữ môi trường biển; giảm thiểu và kiểm soát ô nhiễm; và hợp tác phối hợp quản lý tài nguyên sinh vật của biển.

Một vụ kiện mới chống lại Trung Quốc theo thủ tục trọng tài UNCLOS có thể bao gồm các khiếu nại về môi trường tương tự. Trước đó, Philippines đã kêu gọi một cuộc điều tra quốc tế về thiệt hại môi trường tại một bãi cạn ở Biển Đông do hoạt động khai thác trai khổng lồ gây ra.

Ngoài ra, Philippines có thể tìm kiếm một nghị quyết không ràng buộc của Liên Hợp Quốc và trình lên Tòa án Công lý Quốc tế để xin ý kiến tư vấn, theo Giám đốc AMTI Gregory B. Poling viết cho CSIS.

Ông Poling viết rằng trong phiên họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc vào tháng 9 năm 2024, “Philippines đã tập hợp các quan chức cấp cao từ hơn 20 quốc gia ‘để gửi tín hiệu đến Trung Quốc’ rằng Manila không đơn độc trong các tranh chấp Biển Đông”. “Những lựa chọn pháp lý và ngoại giao này có thể bổ trợ lẫn nhau. Trên thực tế, tận dụng Liên Hợp Quốc nhiều hơn sẽ mở rộng các lựa chọn của Philippines đối với trọng tài quốc tế”.