Kế hoạch cơ sở hạ tầng của CHND Trung Hoa khiến Lào chìm trong nợ nần và lạm phát cao

Đài Tiếng nói Hoa Kỳ
Lào đang đối mặt với lạm phát tăng cao, trở nên nghiêm trọng hơn do áp lực từ các khoản vay khổng lồ, chủ yếu từ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa), dành cho các dự án lớn chưa mang lại hiệu quả.
Quốc gia không giáp biển với gần 8 triệu dân này đã trì hoãn một số khoản thanh toán. Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế và nhà phân tích, Bắc Kinh có thể bắt đầu yêu cầu chia sẻ quyền lợi trên đất đai, tài nguyên và cơ sở hạ tầng của Lào làm khoản bù đắp, điều này có thể mở rộng ảnh hưởng của họ tại nước láng giềng này.
Tỷ lệ lạm phát của Lào tăng từ mức một chữ số lên 23% vào năm 2022 và thêm 31% vào năm 2023, mức cao nhất tại châu Á, theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB). Ngân hàng này dự đoán lạm phát sẽ duy trì trên 20% đến năm 2025.
Giá thực phẩm tăng mạnh hơn, gần 40% trong năm 2023. ADB cho biết mức tăng kéo dài đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến hầu hết các gia đình ở Lào, buộc nhiều người phải ăn ít hơn hoặc tìm kiếm thực phẩm tự nhiên để thay thế. Lào vốn đã có tỷ lệ đói nghèo cao nhất ở Đông Nam Á lục địa.
Một cư dân cho biết giá thịt bò đã tăng gấp đôi trong năm qua và một bữa ăn trung bình hoặc một con cá nướng từ một quầy hàng rong hiện nay có giá gấp 4 lần so với trước đây. Theo ông, để bù đắp, nhiều người đã cố gắng trồng trọt rau quả.
Theo các nhà phân tích và chuyên gia kinh tế, tình trạng lạm phát leo thang này do giá dầu toàn cầu tăng và giá trị của đồng nội tệ kip giảm mạnh, khi các ngân hàng trung ương ở các nước khác tăng lãi suất, đẩy giá trị đồng tiền của họ lên cao.
Ông Souknilanh Keola, một nhà kinh tế cao cấp tại Viện Nghiên cứu Kinh tế ASEAN và Đông Á ở Indonesia, chủ yếu đổ lỗi cho việc Lào không xây dựng được dự trữ ngoại hối qua nhiều năm. Ông cho biết, điều này buộc chính phủ phải chi tiêu mạnh vào ngoại tệ để thanh toán hóa đơn quốc tế, đẩy giá trị đồng kip xuống và giá nhập khẩu tăng.
Theo các chuyên gia, khoản nợ công khổng lồ của Lào làm vấn đề trầm trọng hơn.
Ở mức 345 nghìn tỷ đồng (13,8 tỷ đô la Mỹ), tương đương 108% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của quốc gia, khoản nợ của Lào được Ngân hàng Thế giới đánh giá là “không bền vững”. Trong số 262 nghìn tỷ đồng (10,5 tỷ đô la Mỹ) mà Lào nợ các quốc gia khác, một nửa là với CHND Trung Hoa.
Phần lớn khoản nợ này được dùng để tài trợ một số dự án lớn, bao gồm các đập thủy điện trên sông Mekong và tuyến đường sắt cao tốc trị giá 150 nghìn tỷ đồng (6 tỷ đô la Mỹ) nối CHND Trung Hoa và Thái Lan qua Lào.
Ông Keola nói: “Khoản nợ Trung Quốc đã gây áp lực lên ngoại hối”. “Họ buộc phải làm mọi cách để mua ngoại tệ trên thị trường, điều này gây áp lực khiến đồng kip yếu hơn và làm lạm phát tăng cao”.
Theo Ngân hàng Thế giới, đồng kip mất một nửa giá trị so với đô la Mỹ vào năm 2022 và thêm một phần năm trong ba quý đầu năm 2024.
Các nhà phân tích dự đoán Bắc Kinh sẽ không để Lào vỡ nợ.
Theo ông Wen Chong Cheah, chuyên gia phân tích nghiên cứu của Đơn vị Tình báo Kinh tế, Lào đã ủng hộ lợi ích của CHND Trung Hoa khi giữ vai trò Chủ tịch Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) năm 2024, giảm nhẹ việc thảo luận về Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông.
ASEAN gồm 10 thành viên đã đàm phán với Bắc Kinh trong nhiều năm về một bộ quy tắc ràng buộc cho vùng biển giàu tài nguyên này, nơi CHND Trung Hoa tuyên bố gần như toàn bộ chủ quyền, dù Tòa án Quốc tế năm 2016 đã bác bỏ các tuyên bố vô lý của Bắc Kinh. Lào không có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông.
CHND Trung Hoa được cho là đang trì hoãn, muốn giải quyết song phương với các nước để tận dụng lợi thế về quy mô.
Ông Cheah nhận xét: “Lào mang lại cho Trung Quốc một tiếng nói tại Đông Nam Á”. “Lợi ích của Trung Quốc là không để Lào vỡ nợ vì nếu điều đó xảy ra, Lào có thể tìm kiếm viện trợ từ phương Tây hoặc các tổ chức đa phương, làm giảm ảnh hưởng của Trung Quốc”.
CHND Trung Hoa có thể tiếp tục hoãn một số khoản nợ hoặc theo đuổi các giao dịch hoán đổi nợ-lấy-tài sản, trong đó Bắc Kinh đổi một phần nợ để lấy quyền sở hữu đất, quyền khai thác khoáng sản hoặc các tài sản khác.
Năm 2021, Lào đã giao cho CHND Trung Hoa quyền sở hữu đa số trong liên doanh giữa một công ty điện lực quốc doanh Trung Quốc và Tập đoàn Điện lực Lào đang gánh nợ nặng. Thỏa thuận này trao cho Bắc Kinh quyền kiểm soát lưới điện quốc gia của Lào, bao gồm cả việc xuất khẩu điện sang các nước láng giềng.
Mặc dù điều khoản các khoản vay từ Bắc Kinh cho Lào không minh bạch, nhưng theo AidData, một đơn vị nghiên cứu tại trường đại học William & Mary ở Hoa Kỳ, các khoản vay này bao gồm việc dùng đất đai và tài nguyên thiên nhiên làm tài sản thế chấp.