Chảy máu chất xám và các biện pháp kìm hãm đổi mới đe dọa năng lực quân sự của CHND Trung Hoa

Tom Abke

Làn sóng chảy máu chất xám ngày càng gia tăng, được thúc đẩy bởi các chính sách kinh tế và chính trị mang tính hạn chế, có thể đặt ra những thách thức đáng kể cho lĩnh vực quốc phòng của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa), đặc biệt trong các lĩnh vực đổi mới công nghệ quan trọng như trí tuệ nhân tạo (AI) và an ninh mạng. Các nhà phân tích cho rằng dòng chảy của các chuyên gia có tay nghề cao và sự gia tăng các quy định hạn chế đổi mới dưới thời Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) Tập Cận Bình có thể làm suy yếu năng lực quân sự lâu dài và khả năng sẵn sàng hoạt động của ĐCSTQ trong các nhiệm vụ quan trọng, chẳng hạn như một cuộc xâm lược có thể xảy ra đối với Đài Loan tự trị.

Chủ nghĩa độc tài ngày càng sâu sắc của ĐCSTQ đang gây ra sự bất mãn ngày càng lớn trong tầng lớp trẻ, có học vấn, với nhiều người tìm kiếm cơ hội ở nước ngoài để tránh những hạn chế trong nước. Ví dụ như chính sách zero-COVID, bao gồm các đợt kiểm dịch nghiêm ngặt trong đại dịch, các buổi học chính trị bắt buộc, cùng với thị trường việc làm đang thu hẹp, đã làm bùng lên sự thất vọng trong lực lượng lao động của CHND Trung Hoa, theo tiến sĩ Timothy Heath, một nhà nghiên cứu quốc phòng quốc tế cao cấp tại Tập đoàn Rand.

Theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc, số công dân Trung Quốc di cư ra nước ngoài trong năm 2022 vượt số người nhập cư vào hơn 310.000 người, theo báo The New York Times. Trong chín tháng đầu năm 2023, con số này đã bằng với tổng năm 2022. Theo báo The New York Times đưa tin cuối năm 2023, nhiều người trong số những người di cư gần đây là thanh niên Trung Quốc chọn ở lại nước ngoài sau khi du học hoặc các nhân viên công nghệ tìm kiếm cơ hội tốt hơn.

Đối với ngành công nghiệp quốc phòng của CHND Trung Hoa, vốn được hỗ trợ đáng kể từ nguồn tài trợ nhà nước, sự mất mát chất xám đặt ra một thách thức đặc biệt. Tình trạng thiếu nhân lực có kỹ năng làm suy giảm khả năng đổi mới và hạn chế khả năng phát triển, duy trì công nghệ quốc phòng của nhà nước.

Ông Heath nói: “Tài trợ hào phóng không bao giờ đảm bảo kết quả, như Trung Quốc đã học được từ lâu”. “Nguồn vốn nhà nước hào phóng hiếm khi là nút thắt lớn nhất cho đổi mới khoa học của Trung Quốc. Việc tạo ra điều kiện phù hợp và thu hút đúng người quan trọng hơn để đổi mới có thể phát triển”.

Các quy định nghiêm ngặt của Bắc Kinh đối với các ngành công nghệ cao, bao gồm AI, nhằm tăng cường an ninh và kiểm soát nhà nước nhưng có thể làm chậm tiến bộ công nghệ. Vào tháng 7 năm 2023, CHND Trung Hoa đã đưa ra các biện pháp quản lý AI tạo sinh, như các mô hình ngôn ngữ lớn, với lý do “bảo vệ an ninh quốc gia và lợi ích công cộng xã hội”.

Nhà nước yêu cầu hiệu suất cao từ các chuyên gia công nghệ, nhưng lại hạn chế tính linh hoạt trong hoạt động của họ — một sự kết hợp mà, theo ông Heath, “trở nên vô cùng nặng nề và khó thực hiện, khiến nhiều người trẻ có thể chọn làm việc ở nước ngoài trong điều kiện hợp lý hơn”.

Môi trường chính trị của CHND Trung Hoa cũng đẩy nhân tài ra nước ngoài. Luật Tình báo Quốc gia của nhà nước, yêu cầu công dân và tổ chức hỗ trợ các nỗ lực tình báo, đã gây ra lo ngại giữa những lao động có kỹ năng và các doanh nghiệp. Theo các báo cáo, những áp lực như vậy góp phần tạo nên không khí nghi ngờ đã thúc đẩy các chuyên gia tìm kiếm các giải pháp bên ngoài Trung Quốc.

Việc chảy máu nhân tài đe dọa quá trình hiện đại hóa quân sự của CHND Trung Hoa. Ông Heath cho biết, Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đặt mục tiêu “trí tuệ hóa” lực lượng của mình với các công cụ nâng cao bởi AI. Tuy nhiên, nguồn nhân lực thu hẹp và sự mất mát liên tục của các chuyên gia có thể gây ra “những trở ngại và trì hoãn,” ảnh hưởng đến khả năng phát triển và triển khai các hệ thống tiên tiến cần thiết cho chiến tranh hiện đại của Bắc Kinh.

Ông Heath nói: “Điều này có thể cản trở khả năng của PLA trong việc xây dựng các hệ thống nhắm mục tiêu tiên tiến và các hệ thống không người lái tự động có thể hữu ích trong một tình huống khẩn cấp liên quan đến Đài Loan”.

Tom Abke, phóng viên của DIỄN ĐÀN, đưa tin từ Singapore.