Nhật Bản tập trung vào khả năng phục hồi kinh tế và bảo vệ công nghệ để tăng cường quốc phòng

Tom Abke

Trong bối cảnh áp lực địa chính trị gia tăng, Nhật Bản đang tái cấu trúc quốc phòng, tập trung vào khả năng phục hồi kinh tế và độc lập công nghệ. Thông qua các sáng kiến như Đạo luật Thúc đẩy An ninh Kinh tế (ESPA), Tokyo hướng đến việc bảo vệ các công nghệ thiết yếu, đảm bảo chuỗi cung ứng và bảo vệ cơ sở hạ tầng trọng yếu khỏi sự can thiệp từ nước ngoài. Sự thay đổi này là một phần không thể thiếu trong chiến lược an ninh quốc gia của Nhật Bản, nơi ổn định kinh tế đóng vai trò trung tâm trong việc bảo vệ chống lại các điểm yếu tiềm ẩn và thúc đẩy mối quan hệ mạnh mẽ hơn, đặc biệt với đồng minh lâu năm là Hoa Kỳ và các đối tác Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương khác.

Ông Stephen Nagy, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Cơ đốc giáo Quốc tế Nhật Bản nói với DIỄN ĐÀN rằng một số “thời điểm then chốt” trong lịch sử gần đây của Nhật Bản đã đẩy nhanh quá trình phát triển này. Ông cho biết, vào năm 2010, sau khi Nhật Bản đối phó với hoạt động đánh bắt cá trái phép trong vùng biển của mình bởi một tàu của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa), Bắc Kinh đã áp đặt lệnh cấm vận không chính thức đối với xuất khẩu khoáng sản thiết yếu sang Nhật Bản, làm nổi bật tính dễ bị tổn thương của chuỗi cung ứng Nhật Bản. Những gián đoạn tương tự sau đó được thúc đẩy bởi các yêu sách lãnh thổ tùy tiện của CHND Trung Hoa đối với quần đảo Senkaku do Nhật Bản quản lý ở Biển Đông.

Gần đây hơn, đại dịch COVID-19 đã phơi bày những điểm yếu của chuỗi cung ứng toàn cầu, thúc đẩy Tokyo áp dụng “an ninh kinh tế và khả năng phục hồi như một nguyên tắc cốt lõi trong quốc phòng”, theo lời ông Nagy.

Việc thực thi liên tục Đạo luật ESPA 2022 tập trung vào việc bảo đảm nguồn lực và công nghệ thiết yếu đối với nền kinh tế và quốc phòng của Nhật Bản. Đạo luật bao gồm bốn trụ cột để bảo vệ quyền tự chủ của Nhật Bản chống lại sự cưỡng ép kinh tế: đảm bảo vật liệu thiết yếu, bảo vệ cơ sở hạ tầng, thúc đẩy công nghệ và bảo vệ bằng sáng chế.

Sự phối hợp giữa Bộ Quốc phòng Nhật Bản và Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp (METI) là trung tâm của việc thực thi. Bằng cách điều chỉnh các chính sách kinh tế với chiến lược quốc phòng, METI giám sát các sáng kiến đa dạng hóa chuỗi cung ứng tránh xa CHND Trung Hoa và giảm thiểu rủi ro liên quan đến các xung đột khu vực tiềm tàng.

Ông Nagy nói rằng, nhận thấy Bắc Kinh ngày càng sẵn sàng sử dụng “cưỡng ép kinh tế và các chiến thuật lai khác để theo đuổi mục tiêu chính sách đối ngoại”, METI đang thiết lập các tuyến cung ứng thay thế ở Đông Nam Á, Nam Á và Trung Âu. Những biện pháp như vậy sẽ rất quan trọng nếu xảy ra xung đột liên quan đến việc CHND Trung Hoa đe dọa sáp nhập Đài Loan tự trị hoặc các cuộc xâm nhập lãnh thổ ở Biển Đông, điều có thể gián đoạn các tuyến thương mại quan trọng đối với nền kinh tế Nhật Bản và thương mại toàn cầu.

METI đã phát triển các chính sách để khuyến khích sản xuất trong nước các công nghệ và hàng hóa thiết yếu, bao gồm bán dẫn và hệ thống lưu trữ năng lượng, giảm sự phụ thuộc của Nhật Bản vào các trung tâm sản xuất nước ngoài. Chiến lược này phản ánh Chiến lược Công nghiệp Quốc phòng Quốc gia của Hoa Kỳ, nhấn mạnh nền tảng công nghiệp đa dạng, có khả năng phục hồi.

ESPA thiết lập khuôn khổ để bảo vệ công nghệ và sở hữu trí tuệ của Nhật Bản, bao gồm hạn chế tiết lộ các bằng sáng chế liên quan đến an ninh quốc gia. Điều này giảm nguy cơ đánh cắp công nghệ – một mối quan ngại cấp bách do những cáo buộc rộng rãi về gián điệp mạng nhắm vào Bắc Kinh.

Đạo luật cũng yêu cầu đầu tư đáng kể vào chuỗi cung ứng thiết yếu của Nhật Bản. METI đã phân bổ hơn 300 nghìn tỷ đồng (12 tỷ đô la Mỹ) cho nghiên cứu, phát triển và sản xuất trong nước các vật liệu thiết yếu, như bán dẫn và pin hiệu suất cao. Bộ Quốc phòng Nhật Bản báo cáo vào tháng 6 năm 2024 rằng họ đang hợp tác với Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ để đảm bảo khả năng phục hồi chuỗi cung ứng, với các nhóm song phương tập trung vào sản xuất tên lửa và bảo trì máy bay.

Ông Nagy cho biết, với thương mại đáng kể với CHND Trung Hoa, cách tiếp cận tinh tế và thực dụng của Nhật Bản – được cho là “giảm thiểu rủi ro” – tìm cách tránh phụ thuộc vào Bắc Kinh trong khi cân bằng mối quan hệ kinh tế với các mối quan ngại an ninh.

Tom Abke, phóng viên của DIỄN ĐÀN, đưa tin từ Singapore.