Thúc đẩy Quan hệ Đối tác Hàng không

Trung úy Stephen Schroeder/Hải quân Hoa Kỳ, Đội không gian Tích hợp Chung của Bộ Tư lệnh Không gian Hoa Kỳ Thái Bình Dương 

Hoa Kỳ và các Đồng minh, Đối tác đang đi đầu trong một kỷ nguyên cơ hội mới nổi. Vai trò quan trọng của không gian trong cộng đồng toàn cầu đã thu hút được sự chú ý đáng kể trong những năm gần đây và hướng dẫn của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ (DOD) chưa bao giờ rõ ràng hơn: Theo Tóm tắt Chiến lược Không gian Quốc phòng vào tháng 6 năm 2020: “Không gian hiện là một miền chiến đấu riêng biệt, đòi hỏi những thay đổi trên toàn doanh nghiệp đối với các chính sách, chiến lược, chiến dịch, đầu tư, khả năng và chuyên môn cho một môi trường chiến lược mới”.

Các đồng minh cũng xác định vai trò của không gian vũ trụ trong các cuộc xung đột tiềm ẩn. Chính phủ Úc tuyên bố trong kế hoạch Cấu trúc Lực lượng năm 2020 rằng: “Quốc phòng sẽ cần các năng lực đóng góp trực tiếp vào kết quả chiến tranh trong lĩnh vực miền không gian bằng cách sử dụng các hệ thống trên mặt đất và/hoặc trên vũ trụ”.  Việc tuyên bố không gian – bao gồm các tài sản trên quỹ đạo và mặt đất – là một khu vực tiềm ẩn xung đột là điều chưa từng có tiền lệ và kêu gọi các cách thức mới mẻ và sáng tạo để đảm bảo không gian vũ trụ là một môi trường quốc tế an toàn, bền vững và ổn định cho các hoạt động dân sự, thương mại và quân sự. 

Đại tá Toshihide Ajiki, liên lạc viên của Lực lượng Phòng vệ Không gian Nhật Bản với Bộ Tư lệnh Không gian Hoa Kỳ (USSPACECOM) cho biết: “Chúng ta đang ở giữa những thay đổi lớn trong Thời đại Không gian”. “Cộng đồng quốc tế cần khẩn trương thiết lập các tiêu chuẩn mới trong miền vũ trụ trước khi xảy ra tai nạn hoặc xung đột nghiêm trọng ở ngoài vũ trụ. Tôi tin rằng mối quan hệ đối tác thực sự bắt đầu từ nhu cầu chung và xây dựng lòng tin”.

Tuy nhiên, cộng đồng quốc tế thiếu một bộ quy tắc hoạt động được thống nhất chính thức — thực tiễn và hành động tiêu chuẩn — cho miền không gian. Hợp tác là trọng tâm để thúc đẩy một môi trường an toàn và thịnh vượng. Đặc biệt ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, điều này sẽ đòi hỏi việc khởi xướng và xây dựng quan hệ đối tác với các quốc gia có thể không có năng lực vũ trụ trong nước.

Hợp tác quốc tế luôn là trọng tâm của doanh nghiệp vũ trụ, bắt đầu với Hiệp ước Không gian Vũ trụ (OST) năm 1967. Với 105 quốc gia đã phê chuẩn và 25 quốc gia ký kết trong số các thành viên của Liên Hợp Quốc, đó là bộ nguyên tắc liên quan đến không gian rộng nhất được quốc tế quan sát. Những nguyên tắc đó bao gồm quyền tự do tiếp cận và khám phá không gian, không gian như một miền chung không có tuyên bố chủ quyền và việc sử dụng không gian bên ngoài được dành riêng cho mục đích hòa bình.

Mặc dù các nguyên tắc liên quan đến Hiệp ước Không gian Vũ trụ (OST) chủ yếu tập trung vào các quốc gia sở hữu công nghệ không gian chiếm ưu thế vào thời điểm đó — Hoa Kỳ và Liên Xô — hiệp ước đã cung cấp một nền tảng quan trọng cho ngành công nghiệp đang nảy nở này. Các thỏa thuận tiếp theo giải quyết các vấn đề như trách nhiệm đối tượng không gian (ví dụ: vệ tinh hoặc phương tiện), đăng ký đối tượng và mở rộng luật pháp quốc tế truyền thống vào không gian. Tuy nhiên, hầu hết các nguyên tắc trong lĩnh vực không gian đã nảy sinh do các hạn chế về mặt vật lý, công nghệ và tài chính của khả năng không gian của các quốc gia tương ứng. Nói cách khác, các tiêu chuẩn phần lớn không chính thức phát triển từ sự cần thiết và lợi ích chung để tối đa hóa lợi ích tiềm năng của năng lực không gian. Không gian bị hạn chế bởi nguồn lực của một quốc gia và khả năng tài trợ, xây dựng, phóng và duy trì tài sản trên quỹ đạo. 

Nhiều thứ đã thay đổi kể từ năm 1967, và không gian trở nên dễ tiếp cận hơn bao giờ hết. Thông qua đổi mới thương mại, học thuật và dân sự, lợi ích của năng lực không gian nằm trong tầm tay của bất kỳ ai có đủ khả năng. Các công ty thương mại cung cấp dịch vụ du lịch không gian, cho thuê băng thông trên hệ thống của họ và cho phép triển khai các dịch vụ của các dự án dân sự và học thuật. Thế giới giao tiếp và định vị thông qua các sóng truyền từ vệ tinh, và có các lựa chọn với khả năng phủ sóng toàn cầu bao gồm hệ thống định vị GPS của Hoa Kỳ, hệ thống Galileo của Liên minh Châu Âu, hệ thống định vị toàn cầu GLONASS của Nga và hệ thống BeiDou của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa). 

Các khả năng quân sự đã được hưởng lợi rất nhiều từ các cách vận dụng không gian trong các lĩnh vực như thông tin liên lạc vệ tinh, giám sát môi trường, tình báo, giám sát và trinh sát, cảnh báo tên lửa và vị trí, điều hướng và thời gian. Những tiến bộ như vậy đã mở rộng phạm vi hoạt động và khả năng dự đoán và ứng phó với các cuộc khủng hoảng toàn cầu. Với việc tăng cường áp dụng các khả năng không gian, việc thiết lập các tiêu chuẩn là bước quan trọng tiếp theo trong việc đảm bảo không gian vẫn là một miền an toàn và bền vững. Điều này đặc biệt đúng đối với các chiến dịch quân sự trong không gian, và quan hệ đối tác là con đường chính để xác định các chuẩn mực đó.

Một số nỗ lực gần đây đang giải quyết vấn đề này. Thỏa thuận Artemis của NASA, được công bố vào tháng 10 năm 2020, nhằm mục đích thiết lập một khuôn khổ “được thiết kế để hướng dẫn thăm dò và sử dụng không gian dân dụng trong thế kỷ 21”. Với 39 bên ký kết tính đến tháng 4 năm 2024 — bao gồm Úc, Ấn Độ, Nhật Bản, New Zealand, Singapore và Hàn Quốc — đây là một bộ hướng dẫn đầy hứa hẹn. Tuy nhiên, Nga và CHND Trung Hoa không phải là các bên ký kết. Các nguyên tắc Artemis tập trung vào các vấn đề như sử dụng không gian một cách hòa bình, tính minh bạch, khả năng tương tác, việc cấp cứu khẩn cấp, đăng ký vật thể và giải quyết xung đột hoạt động. Trong khi tập trung vào lĩnh vực dân sự, các nguyên tắc cũng có thể hướng dẫn các hoạt động không gian thương mại và quân sự.

Liên Hợp Quốc cũng nhấn mạnh sự cần thiết của một tiêu chuẩn được quốc tế công nhận. Một nghị quyết của Liên Hợp Quốc được thông qua vào tháng 12 năm 2020 nhấn mạnh “sự cần thiết của tất cả các quốc gia cùng nhau làm việc để giảm thiểu các mối đe dọa đối với các hệ thống không gian thông qua việc phát triển và thực hiện các nguyên tắc, quy tắc và nguyên lý hành vi có trách nhiệm”. Một báo cáo tháng 7 năm 2021 về nghị quyết của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc đã liệt kê vô số mối đe dọa tiềm tàng và rủi ro an ninh trong không gian, cũng như “các hành động và chiến dịch có thể được coi là có trách nhiệm, vô trách nhiệm hoặc đe dọa và tác động tiềm tàng của chúng đối với an ninh quốc tế”. Báo cáo cũng khẳng định khả năng áp dụng luật pháp quốc tế trong không gian vũ trụ và cung cấp một kế hoạch chi tiết toàn diện cho các chuẩn mực và hành vi mà quan hệ đối tác có thể được xây dựng. 

Vào tháng 2 năm 2023, USSPACECOM đã thiết lập các nguyên lý về hành vi không gian có trách nhiệm liên quan đến các chiến dịch của Bộ Quốc phòng (DOD). Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin cho biết các nguyên lý “là một bổ sung quan trọng cho các hướng dẫn không ràng buộc về mặt pháp lý và các thông lệ tốt nhất mà Chính phủ Hoa Kỳ tự nguyện tuân theo”. Các nguyên tắc thông thường yêu cầu thực hiện các tiêu chuẩn hoạt động chuyên nghiệp, hạn chế rác thải, tránh gây ra sự can thiệp gây hại, đảm bảo sự phân tách và quỹ đạo an toàn, và cung cấp thông báo để nâng cao sự an toàn và ổn định trong quỹ đạo. Với một nền tảng đáng kể được thiết lập, việc thu hút đối tác tham gia sẽ là chìa khóa để củng cố những sáng kiến này. 

Mặc dù có nhiều đề xuất và các khung hợp tác không ràng buộc, nhưng chưa có các nguyên tắc toàn cầu nào được hoàn chỉnh. Điều này tạo ra cơ hội cho cả các quốc gia có tham vọng và các quốc gia có kinh nghiệm trong việc khai thác không gian. Các quốc gia có sự hiện diện trên không gian và khả năng trong nước tìm cách thiết lập các tiêu chuẩn để tăng cường an toàn và an ninh. Trong khi đó, các quốc gia có tham vọng về không gian vũ trụ nhận thức được những cơ hội mà không gian mang lại, và xây dựng quan hệ đối tác với các quốc gia đã có kinh nghiệm trong việc khai thác không gian cung cấp cho mối quan hệ có lợi cho cả hai bên. 

Ví dụ, Hoa Kỳ, quốc gia có năng lực đáng kể trong doanh nghiệp vũ trụ của mình, sẽ được hưởng lợi từ việc thúc đẩy một mạng lưới mạnh mẽ các đối tác toàn cầu. Thông qua các quan hệ đối tác như vậy, Hoa Kỳ có thể được cấp quyền truy cập địa lý để phóng, trong khi các quốc gia đối tác được hưởng lợi từ chuyên môn của Hoa Kỳ, tăng cường các nỗ lực liên quan đến không gian và thúc đẩy khả năng tương tác. 

Bộ Tư lệnh Không gian Hoa Kỳ (USSPACECOM) cung cấp một số lựa chọn để bắt đầu quan hệ đối tác. Thỏa thuận Chia sẻ Dữ liệu Nhận thức Tình huống Không gian được điều chỉnh theo khả năng và nhu cầu của mỗi quốc gia đối tác. Giáo dục và huấn luyện có sẵn cho các đối tác thông qua các tổ chức như Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye có trụ sở tại Hawaii và Viện Không gian An ninh Quốc gia của Lực lượng Không gian Hoa Kỳ ở Colorado. Các chiến dịch liên quan đến không gian cũng đang được đưa vào các buổi diễn tập tích hợp toàn miền như Balikatan ở Philippines, Hổ mang Vàng (Cobra Gold) ở Thái Lan và Lá chắn Garuda (Garuda Shield) ở Indonesia, cho phép các lực lượng làm việc cùng nhau, chia sẻ bài học và thực hiện các thực tiễn tốt nhất. Hơn nữa, chương trình mô phỏng và mô phỏng giám sát không gian quy mô lớn của USSPACECOM, Global Sentinel, đã đánh dấu năm thứ 10 của mình vào năm 2024 với hơn 20 quốc gia đối tác tham gia. 

Không gian là một lĩnh vực mới nổi có khả năng đóng vai trò trong các cuộc xung đột trong tương lai. Các chuẩn mực quốc tế có thể giúp đảm bảo không gian là một môi trường có thể dự đoán được, an toàn và bền vững, trong đó tất cả các quốc gia đều có thể hưởng lợi. Đối tác và hợp tác là yếu tố trung tâm trong việc thiết lập các nguyên tắc như vậy trên toàn cầu, với các quốc gia tham vọng và các quốc gia đã có kinh nghiệm trong việc khai thác không gian sẵn sàng để thu hoạch những phần thưởng. Thông qua các mối quan hệ cùng có lợi dựa trên sự tin tưởng và các tiêu chuẩn đáng tin cậy được thiết lập, không gian có thể là một vùng biên mang lại sự thịnh vượng trong nhiều năm tới.