Các thỏa thuận tuần duyên lâu năm thúc đẩy khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương Tự do và Rộng mở, bảo vệ các vùng đặc quyền kinh tế

Nhân viên DIỄN ĐÀN

Chương trình tuần duyên, một nỗ lực giám sát và thực thi pháp luật đa phương thành công ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, bắt nguồn từ cuối những năm 1980 khi Cơ quan Nghề đánh cá Diễn đàn các Quốc đảo Thái Bình Dương khuyến nghị các nước thành viên xây dựng một thỏa thuận thực thi đối ứng.

Thỏa thuận này được biết đến với tên là Hiệp ước Niue về Hợp tác trong Giám sát Nghề đánh cá và Thực thi Pháp luật ở Khu vực Nam Thái Bình Dương có hiệu lực vào năm 1993. Ông Richard Pruett, cựu nhà ngoại giao Hoa Kỳ, từng là phó trưởng cơ quan đại diện tại sáu quốc đảo Thái Bình Dương, gần đây đã viết cho Trung tâm Nghiên cứu Úc, New Zealand và Thái Bình Dương của Đại học Georgetown rằng điều khoản thứ sáu của Hiệp ước là cơ sở cho chương trình tuần duyên.

Theo điều khoản đó, một quốc gia tham gia, thông qua một thỏa thuận phụ, có thể cho phép một bên khác mở rộng các hoạt động giám sát nghề đánh cá và thực thi pháp luật của mình đến lãnh hải và vùng biển quần đảo của quốc gia đầu tiên.

Chương trình tuần duyên là một phần của sáng kiến Hợp tác An ninh Khu vực của Bộ tư lệnh Khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương Hoa Kỳ, nhằm tìm cách tăng cường sự ổn định và an ninh khu vực.

Quần đảo Cook và Hoa Kỳ đã thành lập nỗ lực đầu tiên của việc tuần duyên ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương vào năm 2008. Lực lượng Tuần duyên Hoa Kỳ hiện có các thỏa thuận thực thi pháp luật nghề đánh cá song phương với 12 quốc gia Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Các hiệp ước cho phép các sĩ quan quân đội và/hoặc sĩ quan thực thi pháp luật hàng hải của mỗi quốc gia lên tàu của quốc gia khác và thực thi luật pháp trong vùng biển tương ứng của họ, bao gồm các vùng đặc quyền kinh tế (EEZ). Họ được phép dừng lại, kiểm tra và giam giữ các tàu bị nghi ngờ có hoạt động hàng hải bất hợp pháp, đặc biệt là đánh bắt cá bất hợp pháp, không được báo cáo và không được kiểm soát.

Các thỏa thuận tuần duyên là công cụ có giá trị cho các Quốc gia nhỏ bé thuộc Quần đảo Thái Bình Dương, khi các quốc gia này có thể thiếu nguồn lực để bảo vệ EEZ rộng lớn và giàu tài nguyên của mình.

Những nước tham gia thỏa thuận trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương cũng bao gồm Fiji, Kiribati, Quần đảo Marshall, Micronesia, Nauru, Palau, Papua New Guinea, Samoa, Tonga, Tuvalu và Vanuatu. Micronesia, Palau và Papua New Guinea cũng đã mở rộng các thỏa thuận của họ để cho phép Tuần duyên Hoa Kỳ thực thi luật pháp của họ mà không cần có một trong những nhân viên thực thi pháp luật tương ứng của họ trên tàu.

“Chúng tôi đang làm việc cùng nhau với tư cách là đối tác an ninh khu vực. Chúng tôi đang thúc đẩy tầm nhìn chung về một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương Tự do và Rộng mở ”, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken cho biết vào tháng 5 năm 2023 khi Papua New Guinea mở rộng thỏa thuận.

Chương trình tuần duyên đã thu hút sự chú ý mới gần đây khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa) tuyên bố sai rằng các tàu cá được gắn cờ của họ được miễn các hành động thực thi trong EEZ của các quốc gia khác. Trên thực tế, các thỏa thuận tuần duyên mà tuân thủ luật pháp quốc tế, cho phép cảnh sát Vanuatu và Tuần duyên Hoa Kỳ phát hiện ra sáu tàu đánh cá Trung Quốc vi phạm luật thủy sản của Vanuatu, Reuters đưa tin vào tháng 3.

“Chúng tôi tiến hành các cuộc kiểm soát này theo yêu cầu của các quốc gia chủ nhà. Họ mời chúng tôi tiến hành kiểm soát, để cùng họ hợp tác bảo vệ các vùng kinh tế độc quyền của họ”. Chuẩn đô đốc Tuần duyên Hoa Kỳ, ông Michael Day nói với các phóng viên. “Một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương Tự do và Rộng mở được xác định dựa trên các quy tắc, chuẩn mực và luật pháp quốc tế, và tôi rất vui khi nói rằng lực lượng Tuần duyên đang tuân thủ tất cả luật pháp quốc tế và đây là những quy định pháp lý”.

Hãng tin Benar News đưa tin, tàu tuần tra Harriet Lane của Tuần duyên Hoa Kỳ đã tiến hành các cuộc tuần tra mà dẫn đến 28 lần lên tàu theo các thỏa thuận tuần duyên từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2024.

Vào cuối tháng 2 năm 2024, Tuần duyên Hoa Kỳ cũng tuyên bố rằng các nhân viên từ tàu Oliver Henry và Đơn vị Hàng hải Cảnh sát Kiribati đã lên hai tàu đánh cá mang cờ CHND Trung Hoa và theo dõi các tàu đánh cá từ CHND Trung Hoa và các nước khác trong EEZ của Kiribati như một phần của Chiến dịch Blue Pacific. Không tìm thấy vi phạm nào.

Viện Hải quân Hoa Kỳ báo cáo rằng đội tàu nước xa của CHND Trung Hoa gồm 4.600 tàu là lớn nhất thế giới và vươn xa hơn ra biển khơi mỗi năm. Các chuyên gia cho biết các tàu cá Trung Quốc thường xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia khác.

Theo ông Pruett, CHND Trung Hoa ngày càng lo ngại rằng chương trình tuần duyên sẽ mở rộng sang Philippines hoặc Việt Nam, một trong những quốc gia mà bác bỏ các tuyên bố chủ quyền tùy tiện và mở rộng của CHND Trung Hoa ở Biển Đông.