Hà Nội, Manila tăng cường nhận thức về lĩnh vực hàng hải, hợp tác trên Biển Đông

Maria T. Reyes

Các nhà phân tích cho biết các động thái gần đây của Philippines và Việt Nam nhằm tăng cường hợp tác có thể mở rộng nhận thức về lĩnh vực hàng hải và giúp đảm bảo trật tự dựa trên luật lệ ở Biển Đông trong bối cảnh Bắc Kinh quân sự hóa tuyến đường thủy chiến lược.

Hai quốc gia Đông Nam Á này đã đồng ý tăng cường hợp tác giữa lực lượng bảo vệ bờ biển của mình và “thúc đẩy niềm tin, sự tự tin và hiểu biết thông qua đối thoại và các hoạt động hợp tác.” Các thỏa thuận đã được ký kết trong chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. tới Hà Nội vào cuối tháng 1 năm 2024.

Trong cuộc gặp với Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính, Tổng thống Marcos cho biết quốc gia của ông cam kết hợp tác với Việt Nam, một “quốc gia cùng chí hướng”.

“Là các quốc gia hàng hải, chúng tôi chia sẻ đánh giá tương tự về tình trạng hiện tại của môi trường khu vực với các quốc gia hàng hải khác”, ông Marcos phát biểu. “Hai quốc gia chúng tôi có vai trò quan trọng trong việc định hình diễn ngôn an ninh khu vực và duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ.”

Hai quốc gia có tuyên bố cạnh tranh tại khu vực Biển Đông giàu tài nguyên, một tuyến thương mại toàn cầu quan trọng. Cả hai quốc gia đều có những cuộc đối đầu căng thẳng với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa) trên biển, nơi mà Bắc Kinh tuyên bố gần như hoàn toàn bất chấp phán quyết của tòa án quốc tế năm 2016 rằng yêu sách này không có cơ sở pháp lý.

Tổng thống Marcos lưu ý rằng Việt Nam là “đối tác chiến lược duy nhất của Philippines” ở Đông Nam Á, đồng thời nhấn mạnh hoạt động hợp tác hàng hải là nền tảng cho mối quan hệ.

Các bản ghi nhớ gần đây của hai quốc gia có thể “mở đường cho việc xây dựng lòng tin mạnh mẽ hơn, nhận thức về lĩnh vực hàng hải và hợp tác tương tác để không chỉ ổn định các điều kiện dọc theo biên giới hàng hải của họ mà còn có khả năng góp phần đảm bảo rằng toàn bộ Biển Đông vẫn mở và dựa trên các quy tắc trong bối cảnh Trung Quốc mong muốn giữ nó đóng cửa và quân sự hóa bất đối xứng”, nhà phân tích địa chính trị hoạt động tại Manila Don McLain Gill nói với DIỄN ĐÀN.

“Từ quan điểm của Manila, điều này thể hiện mong muốn nhất quán và chủ động của chính quyền Tổng thống Marcos Jr. để thoát khỏi bế tắc kéo dài mà chúng ta đã gặp phải trong nhiều năm do Bắc Kinh không sẵn sàng hợp tác vì hòa bình trên biển”, ông Gill nói.

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (Association of Southeast Asian Nations – ASEAN), trong đó Hà Nội và Manila là thành viên đã cùng với CHND Trung Hoa đàm phán bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông trong nhiều năm, nhưng các nhà phân tích cho rằng Bắc Kinh đang trì hoãn quá trình này vì e ngại rằng một thỏa thuận như vậy có thể cản trở nỗ lực áp đặt các yêu sách hàng hải của Trung Quốc.

Thỏa thuận Philippines-Việt Nam có khả năng gần giống với một bộ quy tắc ứng xử song phương; vào cuối năm 2023, Tổng thống Marcos cho biết Manila đã tiếp cận Malaysia và Việt Nam để có các quy tắc ứng xử riêng biệt. “Tôi hy vọng rằng chúng tôi có thể nghiêm túc thực hiện thỏa thuận này nhanh nhất có thể,” ông Marcos nói về thỏa thuận với Hà Nội.

Ông Gill cho biết thỏa thuận với Việt Nam là “một bước tiến lớn hướng tới mục tiêu đó và có lẽ chúng ta cũng có thể chứng kiến một thỏa thuận tương lai có tính chất này giữa Philippines và Malaysia.”

“Các nước ASEAN có tầm nhìn chung với việc duy trì hòa bình dựa trên luật pháp quốc tế trong lĩnh vực hàng hải tại Đông Nam Á”, ông Gill phát biểu. “Do đó, mục tiêu bao quát này, cùng với việc không có tham vọng bành trướng, đóng vai trò là nền tảng tích cực cho quá trình nở rộ của mối quan hệ song phương.”

Maria T. Reyes là một cộng tác viên của DIỄN ĐÀN đưa tin từ Manila, Philippines.