Duy trì các Chuẩn mực Quốc tế trên Bầu trời

Nhân viên DIỄN ĐÀN

Một máy bay chiến đấu của Lực lượng Không quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (People’s Liberation Army Air Force – PLAAF) đã chặn một máy bay CP-140 Aurora của Lực lượng Vũ trang Canada nhiều lần trong không phận quốc tế vào tháng 10 năm 2023 theo cách “nguy hiểm và liều lĩnh”, một ví dụ khác về việc Bắc Kinh coi thường tự do hàng hải và an toàn của phi hành đoàn, các quan chức cho biết.

Các hoạt động không an toàn và không chuyên nghiệp như vậy có nguy cơ dẫn đến va chạm trên không và leo thang. Chuyên gia pháp lý quốc tế giải thích rằng các vụ đánh chặn phi tiêu chuẩn là một phần trong nỗ lực lớn hơn của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc) nhằm khẳng định quyền kiểm soát tài phán quá mức ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, đặc biệt là trên Biển Đông.

“Chúng tôi chắc chắn trong không phận quốc tế”, ông Iain Huddleston, Thiếu tướng Không quân Hoàng gia Canada nói với các phóng viên có mặt trên máy bay tuần tra khi máy bay chiến đấu của PLAAF, được trang bị tên lửa không đối không, bay trong phạm vi 5 mét. Máy bay CP-140 Aurora đang tuần tra thường xuyên để giám sát các tuyến đường vận chuyển ở Biển Hoa Đông để tìm ra các hành vi vi phạm các lệnh trừng phạt dầu mỏ quốc tế đối với Bắc Triều Tiên. “Hành vi gần đây là một cuộc đánh chặn không chuyên nghiệp. … Cuộc đánh chặn này rất hung hăng,” ông Huddleston nói. 

Theo CBC News, dịch vụ tin tức thuộc sở hữu công cộng của Canada, Đại úy Hải quân Hoàng gia Canada Rob Watt, tùy viên quốc phòng của quốc gia này tại Nhật Bản, cũng có mặt trên máy bay.

Việc Lực lượng PLAAF đánh chặn phi tiêu chuẩn các máy bay của Hoa Kỳ, đồng minh và đối tác ngày càng diễn ra thường xuyên hơn. Các cuộc đánh chặn ở khoảng cách gần như vậy, được thực hiện lâu hơn mức cần thiết để xác định máy bay, tạo thành một hình thức quấy rối vùng xám tạo ra rủi ro không cần thiết cho phi hành đoàn, cũng như máy bay của bên thứ ba trong vùng lân cận.

Một ngày sau vụ việc ở Canada, các quan chức quốc phòng Hoa Kỳ cho biết họ đã ghi nhận hơn 180 trường hợp hành vi “cưỡng chế và nguy hiểm” như vậy của các phi công quân sự Trung Quốc chống lại máy bay Hoa Kỳ trên biển Hoa Đông và Biển Đông kể từ năm 2021, nhiều hơn tổng số lượng các hành vi tương tự trong cả thập kỷ trước đó. Ông Ely Ratner, trợ lý bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ về các vấn đề an ninh khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, cho biết tại một cuộc họp báo ngày 17 tháng 10: “Các máy bay của Quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đã thực hiện gần 200 cuộc diễn tập liều lĩnh hoặc xả rác, hoặc bắn pháo sáng, hoặc tiếp cận quá nhanh hoặc quá gần với máy bay Hoa Kỳ — tất cả như một phần trong nỗ lực cố gắng can thiệp vào khả năng hoạt động an toàn của lực lượng Hoa Kỳ ở những nơi mà chúng tôi và mọi quốc gia trên thế giới có mọi quyền theo luật pháp quốc tế”. Nếu các bạn tính cả các trường hợp ngăn chặn cưỡng chế và mạo hiểm của PLA với các quốc gia khác, con số này tăng lên gần 300 trường hợp với máy bay Hoa Kỳ, các nước đồng minh và đối tác trong hai năm qua.

Các quan chức Hoa Kỳ đã công bố những hình ảnh và video mới được giải mật cho thấy các phi công chiến đấu của Lực lượng Không quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLAAF) đang cố gắng đe dọa các phi công quân sự Hoa Kỳ trong không phận quốc tế, trong một số trường hợp bay trong phạm vi 7 mét của máy bay. “Đó là một chiến dịch tập trung và phối hợp để thực hiện những hành vi nguy hiểm này nhằm ép buộc thay đổi trong hoạt động bay hợp pháp của Hoa Kỳ,” ông Ratner nói.

Theo các chuyên gia pháp lý, tất cả các quốc gia có thể tiến hành các hoạt động trên không bao gồm các hoạt động giám sát hợp pháp trong không phận quốc tế nhằm mục đích tìm hiểu môi trường hoạt động, duy trì tình trạng sẵn sàng, duy trì các quyền tự do hàng hải và xác định và giảm thiểu các mối đe dọa. Các cuộc đánh chặn phi tiêu chuẩn thường xuyên của PLAAF cản trở và xâm phạm các quyền tự do hàng hải.

PLAAF “có thể và phải dừng hành vi này lại, chấm dứt hoàn toàn”, ông John Aquilino, Đô đốc Hải quân Hoa Kỳ, Tư lệnh Bộ Tư lệnh Khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương Hoa Kỳ (USINDOPACOM), cho biết tại cuộc họp báo.

Tuy nhiên, chỉ một tuần sau, một phi công J-11 của Lực lượng PLAAF đã thực hiện một vụ đánh chặn nguy hiểm đối với một chiếc B-52 của Không quân Hoa Kỳ đang tiến hành các hoạt động hợp pháp, thường xuyên trên Biển Đông. Phi công quân sự Trung Quốc “đã bay một cách không an toàn và không chuyên nghiệp, thể hiện khả năng bay kém bằng cách tiếp cận với tốc độ quá cao không kiểm soát được, bay bên dưới, ở phía trước và trong vòng 10 feet (3 mét) với chiếc B-52, khiến cả hai máy bay có nguy cơ va chạm”, USINDOPACOM tuyên bố, lưu ý rằng phi công PLAAF dường như không biết mình đã suýt gây ra va chạm như thế nào.

Ngoài việc tạo ra các điều kiện không an toàn và tăng rủi ro cho máy bay hoạt động hợp pháp, PLAAF còn ngăn chặn các khuyến nghị của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO), một cơ quan của Liên Hợp Quốc được thành lập năm 1947 để cung cấp hướng dẫn cho hoạt động an toàn của máy bay trong không phận quốc tế, bao gồm cả việc đánh chặn máy bay dân dụng bằng máy bay nhà nước. Điều này bao gồm duy trì khoảng cách thích hợp để tránh va chạm. Tính chuyên nghiệp được đặc trưng bởi các thao tác không khiêu khích và kỹ năng điều khiển máy bay thích hợp, kiềm chế những hành động, lời nói hoặc cử chỉ hung hăng công khai. CHND Trung Hoa là một quốc gia thành viên của Hội đồng ICAO giúp quản lý tổ chức này.

Mặc dù các quy tắc của ICAO không chi phối các va chạm trên không của quân đội, nhưng các quy tắc của ICAO đóng vai trò là cơ sở để hiểu hành vi bình thường và an toàn trên toàn cầu. Các cuộc đánh chặn của CHND Trung Hoa đi ngược lại bản ghi nhớ mà nước này đã ký với Hoa Kỳ vào năm 2014 để hoạt động theo cách phù hợp với các công ước của ICAO và các nguyên lý liên quan trong các cuộc chạm trán trên không.

Hoa Kỳ, các đồng minh và đối tác của mình tiếp tục thúc đẩy nhu cầu tất cả các quốc gia tuân thủ các tiêu chuẩn được quốc tế công nhận về đánh chặn trên không để đảm bảo an toàn cho nhân viên và tài sản và bảo vệ quyền hoạt động của mọi quốc gia trong không phận quốc tế, bao gồm tiến hành giám sát hợp pháp và duy trì tự do hàng hải.