Hành vi nạo vét của Trung Quốc tàn phá rạn san hô ở Biển Đông: báo cáo

Radio Free Asia

Quá trình nạo vét và các hoạt động hàng hải khác của các quốc gia tuyên bố chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông, chủ yếu là Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa), đã tàn phá các rạn san hô, khiến nhiều khu vực rộng lớn bị phá hủy hoặc hư hỏng nặng, theo một báo cáo mới.

Vào giữa tháng 12 năm 2023, Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á (Asia Maritime Transparency Initiative – AMTI) đã báo cáo: “Trong những thập kỷ gần đây, quá trình đánh bắt, nạo vét và chôn lấp gia tăng, cùng với việc thu hoạch sò tai tượng, đã gây thiệt hại nặng nề cho hàng ngàn loài không tìm thấy ở nơi nào khác trên trái đất”.

Hơn 25 km2, hay 6.200 mẫu Anh, rạn san hô đã bị phá hủy do các nỗ lực xây dựng đảo ở Biển Đông, trong đó 75% thiệt hại do Trung Quốc gây ra, theo AMTI, một dự án của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế,nhóm chuyên gia cố vấn có trụ sở tại Washington, DC.

Thêm vào đó 66 km vuông, tức khoảng 16.300 mẫu Anh, rạn san hô khác đã bị phá hủy do ngư dân Trung Quốc đánh bắt sò tai tượng.

Hành vi đánh bắt cá công nghiệp của CHND Trung Hoa và Việt Nam, đặc biệt là việc sử dụng lưới kéo dưới đáy biển, đã gây tổn hại nghiêm trọng đến môi trường biển. Báo cáo cho biết tổng trữ lượng cá ở Biển Đông đã cạn kiệt, sản lượng đánh bắt bị đình trệ kể từ những năm 1990 mặc dù ngư dân đánh bắt nhiều hơn.

Các nhà nghiên cứu AMTI phân tích tình trạng phá hủy rạn san hô do các hoạt động xây dựng đảo của các nước có yêu sách ở Biển Đông, bao gồm Brunei, Malaysia, Philippines và Đài Loan. Bắc Kinh tuyên bố gần như toàn bộ tuyến đường thủy chiến lược là lãnh thổ của mình và tiếp tục bỏ qua phán quyết năm 2016 của tòa án quốc tế bác bỏ yêu sách này là không hợp lệ về mặt pháp lý.

Để hỗ trợ cho các yêu sách của mình, CHND Trung Hoa và các nước khác đã thiết lập các tiền đồn hàng hải và phát triển các đảo nhân tạo thông qua các phương pháp xâm lấn như nạo vét đáy biển để thu gom vật liệu để chôn lấp hoặc cải tạo đất.

AMTI báo cáo: “Trung Quốc đã gây ra tình trạng phá hủy rạn san hô nhiều nhất thông qua việc nạo vét và chôn lấp, chôn vùi khoảng 4.648 mẫu Anh [18,8 km2] rạn san hô”. Con số này gấp khoảng ba lần so với Việt Nam, quốc gia đứng thứ hai.

Báo cáo, ”Vết Sẹo Xanh ở Đáy Đại dương: Mối Đe dọa Môi trường đối với Biển Đông”, đã làm sáng tỏ phương pháp nạo vét của CHND Trung Hoa: “Máy nạo vét hút của Trung Quốc sẽ cắt vào rạn san hô và bơm trầm tích thông qua các đường ống nổi đến các khu vực nông để đưa san hô vào bãi rác. Quá trình này làm xáo trộn đáy biển, tạo ra những đám mây trầm tích mài mòn, giết chết sinh vật biển gần đó và vượt quá khả năng tự chữa lành của rạn san hô”.

Bắc Kinh đã tiến hành phần lớn việc xây dựng đảo nhân tạo trong giai đoạn 2013-2017. Đến năm 2022, Trung Quốc đã quân sự hóa hoàn toàn ba rạn san hô lớn nhất — Đá Xu Bi (Subi), Đá Vành Khăn (Mischief) và Đá Chữ Thập (Fiery Cross).

Các bên tranh chấp khác đã sử dụng các phương pháp nạo vét ít phá hoại hơn.

“Cho đến gần đây, Việt Nam chủ yếu sử dụng tàu nạo vét vỏ sò và thiết bị xây dựng để vớt các phần của rạn san hô cạn và lắng đọng trầm tích trên khu vực định dùng để chôn lấp”, AMTI báo cáo. “Phương pháp này chậm hơn và gây ra ít tổn hại ngoài ý muốn hơn cho các khu vực xung quanh.

Tuy nhiên, gần đây, Việt Nam đã chuyển sang sử dụng tàu nạo vét hút cắt như của Trung Quốc. Việc mở rộng quy mô lớn các tiền đồn ở Biển Đông của Việt Nam vẫn đang diễn ra và sẽ có những hậu quả lớn đối với môi trường biển xung quanh”, báo cáo cho biết.

Malaysia, Philippines và Đài Loan đã phát triển các thực thể biển đảo ở mức độ thấp hơn nhiều và có nỗ lực giảm thiểu tác động môi trường.

Kamaruzaman Legiman, chuyên gia kỹ thuật người Malaysia cho biết: “Quá trình nạo vét sẽ ít gây hại hơn nếu có kiểm soát cặn lắng và khói trong quá trình nạo vét và cải tạo”. “Biện pháp giảm thiểu bổ sung cũng có thể được thực hiện nhờ kiểm tra chất lượng nước thường xuyên để tránh bất kỳ thiệt hại không mong muốn nào”.

AMTI cũng báo cáo rằng việc thu hoạch loài sò tai tượng đã làm hư hại các khu vực rộng lớn của rạn san hô: “Việc thu hoạch loài sò tai tượng để lấy lớp vỏ lớn trở nên phổ biến trong những thập kỷ gần đây vì vỏ loài sò tai tượng này giống với ngà voi, trong khi việc khai thác ngà voi cực kỳ khó khăn hoặc bị coi là bất hợp pháp”.

Vỏ sò tai tượng được chạm khắc và bán làm đồ trang sức hoặc tượng ở Trung Quốc với giá lên tới hơn 2,5 tỷ đồng (106 nghìn đô la Mỹ) mỗi vật phẩm.

Theo báo cáo của AMTI, ngư dân Trung Quốc sử dụng một phương pháp cực kỳ có hại là “kéo các cánh quạt bằng đồng được chế tạo đặc biệt” để đào bề mặt rạn san hô và “để dễ dàng thu hoạch cả những con sò sống và chết gắn liền với rạn san hô”.

Kết quả là nhiều rạn san hô ở Biển Đông hiện đang mang những vết sẹo hình vòng cung.