Đàn áp Xuyên quốc gia

Nhân viên DIỄN ĐÀN

ộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa) tiếp tục phải đối mặt với những lời chỉ trích quốc tế vì vi phạm chủ quyền của các quốc gia trên toàn cầu với “các đồn cảnh sát ở nước ngoài”, các văn phòng được thành lập bí mật mà trong nhiều trường hợp không có sự chấp thuận hoặc sự biết đến của các quốc gia mà đã vô tình trở thành chủ nhà. Những người ủng hộ nhân quyền nói rằng các đồn này là cơ sở để Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) theo dõi và quấy rối những người bất đồng chính kiến sống ở nước ngoài. Những phát hiện đó đã làm dấy lên các cuộc điều tra từ châu Âu cho đến Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và đến cả Bắc Mỹ, nơi mà những điều được phát hiện ra đáng bị buộc tội hình sự.

Safeguard Defenders, một tổ chức phi chính phủ (NGO) có trụ sở tại Tây Ban Nha, đã tiết lộ 102 tiền đồn cảnh sát ở 53 quốc gia. Nghiên cứu của nhóm nhân quyền này nhấn mạnh các báo cáo nguồn mở của Trung Quốc về sự tồn tại của các đồn trên mọi lục địa ngoại trừ Nam Cực, cũng như tổ chức phi chính phủ này cho biết các cơ sở quốc tế tương tự, thường được gọi là “trung tâm dịch vụ” trong báo cáo của Trung Quốc, cũng liên quan đến cảnh sát ở CHND Trung Hoa. Trong khi CHND Trung Hoa dường như có các thỏa thuận chính sách với một số ít các quốc gia, các báo cáo truyền thông từ hơn một chục quốc gia cho thấy các văn phòng này được mở ra một cách bí mật cũng như các cơ quan thực thi pháp luật và các quan chức chính phủ ở các quốc gia chủ nhà vô tình coi chúng là bất hợp pháp.

ĐCSTQ khẳng định các văn phòng cung cấp cho công dân Trung Quốc ở nước ngoài các dịch vụ hành chính, chẳng hạn như gia hạn giấy phép lái xe, mà đã bị gián đoạn do đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, theo Safeguard Defenders. các báo cáo từ chính quyền ĐCSTQ và truyền thông nhà nước và đảng cho thấy chúng đã có trước đại dịch, với “các văn phòng an ninh công cộng” ở CHND Trung Hoa bắt đầu làm việc trên các tiền đồn từ đầu năm 2016.

Hơn nữa, các quan chức ĐCSTQ đã nói rằng 230.000 công dân Trung Quốc đã “bị thuyết phục quay trở lại” để đối mặt với các cáo buộc gian lận hình sự ở Trung Quốc từ tháng 4 năm 2021 đến tháng 7 năm 2022. Vào tháng 3 năm 2023, bà Laura Harth, giám đốc chiến dịch của Safeguard Defenders, nói với một ủy ban thuộc Hạ viện Canada rằng để hiểu những chiến dịch đó, nhóm nhân quyền này đã phân tích các chiến thuật của ĐCSTQ, đó là cách các nhà nghiên cứu lần đầu tiên tìm thấy bằng chứng về các đồn cảnh sát bí mật. Nhóm này cho biết hầu hết các trường hợp “quay lại” được CHND Trung Hoa ca ngợi là “các biện pháp phi truyền thống, thường là bất hợp pháp để buộc ai đó quay trở lại Trung Quốc trái với ý muốn của họ, thường là để đối mặt với một số án tù nhất định.” Các chuyên gia nói rằng các tòa án Trung Quốc có tỷ lệ kết án hơn 99%.

Chính sách ở nước ngoài của ĐCSTQ có vấn đề, một phần vì nó không tuân thủ các tiêu chuẩn chuẩn mực như công bằng tư pháp. Theo báo cáo của Safeguard Defenders, thương hiệu thuyết phục của quốc gia độc tài này bao gồm đe dọa, hăm dọa và quấy rối các mục tiêu ở nước ngoài và bỏ tù người thân của họ ở CHND Trung Hoa, có tiêu đề “110 ở nước ngoài: Cảnh sát Xuyên quốc gia Trung Quốc Đã quậy Tưng bừng,” tại các “đồn dịch vụ” của cảnh sát Trung Quốc ở nước ngoài, mà đôi khi được gọi là “110 ở nước ngoài” theo số điện thoại khẩn cấp của cảnh sát quốc gia. Tổ chức phi chính phủ này cho biết rằng các phương pháp tương tự là một phần không thể thiếu trong các chiến dịch Săn Cáo và Lưới trời đã được ghi nhận rộng rãi của ĐCSTQ, là các chương trình toàn cầu để bắt giữ những kẻ chạy trốn có mục đích của Trung Quốc — và được biết là vi phạm luật pháp của các quốc gia có chủ quyền và lạm dụng nhân quyền. 

Các mục tiêu là các quan chức nhà nước và doanh nhân bị buộc tội tham nhũng. Vào năm 2021 ông John Demers, cựu trưởng bộ phận an ninh quốc gia của Bộ Tư pháp Hoa Kỳ, nói với tổ chức tin tức ProPublica: “Nhưng một số người trong số họ đã không làm những gì họ bị buộc tội đã làm”. “Và chúng tôi cũng biết rằng chính phủ Trung Quốc đã sử dụng chiến dịch chống tham nhũng rộng rãi hơn trong nước với mục đích chính trị.” Các nhà nghiên cứu viết rằng chiến dịch Săn Cáo đã trùng lặp với các đồn cảnh sát bất hợp pháp ở nước ngoài của ĐCSTQ.

‘Giáo dục’ và ‘Thuyết phục’

Safeguard Defenders đã phát hiện ra các báo cáo về nhiều hoạt động “thuyết phục quay trở lại” liên quan đến các đồn cảnh sát Trung Quốc:

• Theo báo cáo của truyền thông Trung Quốc, một nghi phạm đã trở về CHND Trung Hoa sau khi được các nhân viên tại một đồn ở Madrid, Tây Ban Nha “đào tạo”, những người này đang làm việc trực tiếp với cảnh sát ở Thanh Điền thuộc tỉnh Chiết Giang của Trung Quốc.

• Năm 2019 Đài phát thanh Internet và Truyền hình Chiết Giang đưa tin rằng các quan chức tại một đồn ở Belgrade, Serbia, do cảnh sát Thanh Điền điều hành đã liên lạc với một công dân Trung Quốc bị buộc tội trộm cắp và sử dụng nền tảng mạng xã hội WeChat vì mục đích “thuyết phục”.

• Năm 2021 người đứng đầu một đồn cảnh sát ở Paris do chính quyền Chiết Giang thành lập nói với truyền thông Trung Quốc rằng ông đã “được các cơ quan công an trong nước giao phó để giúp thuyết phục một tên tội phạm đã bỏ trốn ở Pháp trong nhiều năm quay trở lại Trung Quốc thông qua nhiều chuyến thăm.”

• Tháng 7 năm 2022 cảnh sát ở tỉnh Giang Tô của Trung Quốc cho biết rằng “các đồn cảnh sát và những đồn liên kết ở nước ngoài” của họ đã hỗ trợ bắt giữ hoặc thuyết phục 80 “nghi phạm hình sự” trở về CHND Trung Hoa, mặc dù báo cáo không nêu rõ các hoạt động đó diễn ra ở đâu.

Không phải tất cả các hành vi quấy rối xuyên quốc gia của ĐCSTQ đều liên quan đến các tiền đồn cảnh sát bất hợp pháp. Các cơ quan thực thi pháp luật và những người ủng hộ nhân quyền đã ghi nhận các ví dụ khác về sự ép buộc ở nước ngoài. Báo cáo “Quay trở lại không tự nguyện” của Safeguard Defenders vào năm 2022 đã nêu chi tiết các trường hợp ở Úc, Canada, Đông Nam Á, Hoa Kỳ và các nơi khác. Nhóm này nói với hãng Canadian Broadcasting Corp rằng họ đã tìm thấy bảy trường hợp người dân sống ở Canada mà là mục tiêu của các điệp viên ĐCSTQ. Họ bao gồm một cựu thẩm phán Trung Quốc bị buộc tội tham nhũng sau khi chỉ trích hệ thống tội phạm của CHND Trung Hoa. Báo cáo của tổ chức phi chính phủ này cho biết cảnh sát ở CHND Trung Hoa đã cố gắng buộc ông ta quay trở lại bằng cách bắt giữ em gái và con trai của ông ta.

Kể từ năm 2020, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã buộc tội hình sự ít nhất 51 công dân CHND Trung Hoa và hàng chục nghi phạm liên quan đến Trung Quốc sau khi các nhà điều tra tìm thấy bằng chứng về các kế hoạch hồi hương cưỡng bức, giám sát, quấy rối và cố gắng ép buộc cư dân Trung Quốc ở Hoa Kỳ. Bị cáo bao gồm 40 sĩ quan thuộc Cảnh sát Quốc gia CHND Trung Hoa, ít nhất một sĩ quan cảnh sát khác và một quan chức tòa án ở Trung Quốc. Trong số các nạn nhân có một công dân Hoa Kỳ nhập tịch đã giúp dẫn đầu các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ năm 1989 ở Bắc Kinh, một nghệ sĩ và một công dân Trung Quốc đã chỉ trích ĐCSTQ, và một công dân Hoa Kỳ sinh ra ở Trung Quốc bị cáo buộc phạm tội tài chính ở Trung Quốc.

Ở những nơi khác, ĐCSTQ đã bắt cóc các mục tiêu. Các luật liên quan đến các hoạt động chống tham nhũng được cho là của CHND Trung Hoa rõ ràng cho phép “các biện pháp độc đáo” như bắt cóc và gài bẫy. Bà Harth nói với đài truyền hình tin tức CNN: “Họ có thể sử dụng dụ dỗ hoặc gài bẫy các cá nhân”. “Vì vậy, họ có thể cố gắng đưa một người đến một quốc gia nơi mà dễ dàng hơn để … đưa họ trở lại Trung Quốc vì các biện pháp bảo vệ tư pháp ít hơn ở nơi cụ thể đó. Nhưng họ thậm chí có thể sử dụng bắt cóc. … Chính quyền Trung Quốc nói rõ rằng bắt cóc là một phương tiện hợp pháp để đưa một người trở về.”

Mở rộng Phạm vi tiếp cận

Trung tâm vì Sự tiến bộ của Hoa Kỳ, là viện chính sách có trụ sở tại Hoa Kỳ, cho biết trong một báo cáo năm 2022 về “Sự mở rộng phạm vi quốc tế của cảnh sát Trung Quốc”, ĐCSTQ thừa nhận rằng họ muốn có nhiều quyền lực hơn đối với các tiêu chuẩn an ninh toàn cầu và tin rằng Bộ Công an của họ có một phần đóng góp trong việc đạt được ảnh hưởng.” Bài báo trích dẫn một hội nghị của ĐCSTQ, trong đó cảnh sát và các quan chức pháp lý được khuyến khích “nắm bắt các đặc điểm mới của việc quốc tế hóa công tác an ninh công cộng” và một cựu quan chức cảnh sát đã kêu gọi “một hệ thống mới về công tác hợp tác quốc tế an ninh công cộng” để đạt được các mục tiêu ở nước ngoài của ĐCSTQ.

Bắc Kinh có các thỏa thuận chính sách chính thức với nhiều quốc gia khác nhau và tham gia vào các hoạt động của cảnh sát bên ngoài CHND Trung Hoa. Tuy nhiên, các hoạt động bí mật của nước này dường như nhằm mục đích lách luật và lách chuẩn mực dân chủ khi nước này tìm cách xuất khẩu chế độ “quản lý xã hội” của CHND Trung Hoa. Chiến lược này mâu thuẫn với sự kiềm chế của CHND Trung Hoa về chủ quyền của chính họ. Bà Harth nói với CNN: “CHND Trung Hoa rất chú trọng trong việc tuyên bố chủ quyền lãnh thổ, tuyên bố chủ quyền khi nói đến, bạn biết đấy, việc chỉ trích những người lên án hồ sơ nhân quyền của Trung Quốc.”

Cự tuyệt Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ)

Trong khi đó, Trung Quốc đã bị hắt hủi bởi các quốc gia khi công khai đề xuất việc mở rộng vai trò thực thi pháp luật của mình, với việc một quốc đảo Thái Bình Dương (PIC) xem xét lại một hiệp ước chính sách. Tháng 6 năm 2023 Thủ tướng Fiji Sitiveni Rabuka đã công khai đặt câu hỏi về logic làm việc với nhân viên an ninh CHND Trung Hoa. Năm 2011 Lực lượng Cảnh sát Fiji và Bộ Công an của ĐCSTQ đã đồng ý rằng các sĩ quan Fiji sẽ được đào tạo ở Trung Quốc. Trung Quốc sẽ gửi các sĩ quan cảnh sát của Trung Quốc đến Fiji cho các chương trình từ ba đến sáu tháng. ĐCSTQ cũng đã bổ nhiệm một sĩ quan cảnh sát liên lạc thường trú tại Fiji. Đầu năm 2023 Thủ tướng Rabuka nói với tờ báo The Fiji Times: “Chúng ta không cần phải tiếp tục”. “Hệ thống dân chủ và hệ thống tư pháp của chúng ta khác , vì vậy chúng ta sẽ quay trở lại với những hệ thống tương tự với chúng ta.” Ông nói các quan chức từ các quốc gia bao gồm Úc và New Zealand sẽ ở lại Fiji. Tháng 2 năm 2023 Lực lượng Cảnh sát Fiji cho biết Hoa Kỳ cũng đã cam kết mở rộng các chương trình đào tạo và xây dựng năng lực tại quốc đảo Thái Bình Dương này.

Ngay sau khi ký kết thỏa thuận an ninh gây tranh cãi và bí mật với Quần đảo Solomon vào năm 2022, Bắc Kinh đã thất bại trong việc thuyết phục một đội ngũ lớn hơn của các quốc đảo Thái Bình Dương (PICs) ký một thỏa thuận khu vực bao gồm chính sách, an ninh và hợp tác khác. Hai trong số PICs đã bác bỏ đề xuất của Bắc Kinh kể từ đó đã tìm cách mở rộng các thỏa thuận an ninh với Úc. Vanuatu sẽ hợp tác với Canberra trong các lĩnh vực xây dựng chính sách, cứu trợ thiên tai, quốc phòng và an ninh mạng, hai quốc gia này đã công bố vào tháng 12 năm 2022. Theo các quan chức, một hiệp ước Úc – Papua New Guinea (PNG) được đề xuất sẽ giúp xây dựng năng lực của PNG trong các lĩnh vực như xây dựng chính sách, an ninh y tế và an toàn sinh học. Theo Reuters, vào giữa năm 2023 Papua New Guinea và Hoa Kỳ cũng đã đạt được các thỏa thuận an ninh và quốc phòng để bảo vệ nền kinh tế của PNG khỏi đánh bắt cá trái phép, cung cấp thiết bị bảo hộ và giải quyết tội phạm xuyên quốc gia.

Sự phản đối quốc tế

Bà Harth của Safeguard Defenders đã nói với Hạ viện Canada vào tháng 3 năm 2023 rằng sự đàn áp xuyên quốc gia của ĐCSTQ nên được công bố công khai bởi các quốc gia nơi nó được phát hiện. Tổ chức của bà kêu gọi các chính phủ điều tra các hoạt động của cảnh sát ở nước ngoài có liên quan đến ĐCSTQ, thiết lập các cơ chế báo cáo, và bảo vệ cho các cộng đồng có nguy cơ, và phối hợp chia sẻ thông tin giữa các quốc gia có cùng chí hướng. Safeguard Defenders cũng kêu gọi các chính phủ “khẩn trương xem xét — và có thể đình chỉ” các thỏa thuận hợp tác của cảnh sát với CHND Trung Hoa. Các nhà chức trách trên toàn thế giới đã hành động:

• Theo tờ báo Le Journal de Montreal, Cảnh sát Hoàng gia Canada đã xác nhận vào tháng 3 năm 2023 rằng họ đang điều tra năm đồn cảnh sát do Trung Quốc điều hành trên cả nước, và rằng các công dân Trung Quốc sống ở Canada đã là nạn nhân của các hoạt động có thể liên quan đến các trung tâm này.

• Tháng 12 năm 2022 Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Hirokazu Matsuno cho biết rằng quốc gia này “sẽ thực hiện tất cả các bước cần thiết để làm rõ tình hình” sau khi xuất hiện cáo buộc về một đồn cảnh sát Trung Quốc ở Tokyo. Theo hãng tin Reuters, ông Matsuno cho biết Nhật Bản đã thông báo cho chính quyền Trung Quốc rằng bất kỳ hoạt động nào vi phạm chủ quyền của họ sẽ là “không thể chấp nhận được”.

• Chính quyền New Zealand đã điều tra các cáo buộc về một đồn cảnh sát Trung Quốc bất hợp pháp. Tháng 12 năm 2022, một phát ngôn viên của Đảng Xanh nói với tờ báo New Zealand Herald rằng người Kiwi sinh ra ở Trung Quốc đã cảnh báo rằng Bắc Kinh đang tiến hành giám sát tại các đồn cảnh sát bí mật.

• Thông tấn xã Yonhap đưa tin rằng cảnh sát và quân nhân ở Hàn Quốc, cũng như các quan chức Bộ Ngoại giao, đã điều tra các báo cáo về một đồn cảnh sát bí mật của Trung Quốc ở Seoul.

• Trong một tuyên bố vào tháng 6 năm 2023, Bộ trưởng Bộ An ninh Vương quốc Anh Tom Tugendhat cho biết Vương quốc Anh “nói với Đại sứ quán Trung Quốc rằng bất kỳ chức năng nào liên quan đến ‘đồn cảnh sát’ ở Vương quốc Anh là không thể chấp nhận được và họ không được hoạt động dưới bất kỳ hình thức nào”. Theo ông Tugendhat, Đại sứ quán Trung Quốc đã nói với các quan chức Vương quốc Anh rằng các đồn này đã đóng cửa.

• Tại Hoa Kỳ, các điệp viên FBI đã thu giữ tài liệu từ một đồn cảnh sát Trung Quốc bị nghi ngờ ở thành phố New York và vào tháng 4 năm 2023 đã buộc tội hai người đàn ông âm mưu làm điệp viện của Bắc Kinh liên quan đến việc mở và vận hành đồn bất hợp pháp.
Theo Bộ Tư pháp Hoa Kỳ, văn phòng đóng cửa vào cuối năm 2022 sau khi các nhà điều hành của nó biết về cuộc điều tra.

Ngoài ra, các nhà chức trách ở Áo, Chile, Cộng hòa Séc, Đức, Ai- len, Hà Lan, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Thụy Điển đã điều tra các đồn cảnh sát Trung Quốc bị nghi ngờ ở quốc gia của họ. Bà Harth của Safeguard Defenders nói rằng những biện pháp đó là bước tiến tích cực đầu tiên. Bà nói với CNN: “Điều đầu tiên là thực sự lên án chính quyền Trung Quốc về những gì họ đang làm. … Nói rõ rằng chúng tôi cho rằng đây là hành động bí mật, bất hợp pháp, vi phạm trắng trợn chủ quyền quốc gia và luật pháp quốc tế”. “Thứ hai là, dựa trên liên minh đó, thực sự chia sẻ các thực tiễn tốt nhất, chia sẻ thông tin, chia sẻ thông tin tình báo. Vì vậy, chúng ta cần các quốc gia dân chủ thực sự làm việc cùng nhau, thực thi pháp luật để làm việc cùng nhau và cùng nhau giải quyết vấn đề này.”