Đại dương của Dữ liệu

NHÂN VIÊN DIỄN ĐÀN | HÌNH ẢNH THEO MẠNG LƯỚI THEO DÕI, KIỂM SOÁT VÀ GIÁM SÁT QUỐC TẾ

Đánh bắt cá trái phép, không báo cáo và không theo quy định (IUU) là một tai họa toàn cầu: Cứ 5 con cá bán ra thì có 1 con bị đánh bắt bất hợp pháp. Khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, với 65% diện tích đại dương và hơn một nửa dân số của thế giới, tràn ngập các hoạt động đánh bắt gây thiệt hại cho nền kinh tế quốc gia, đẩy nguồn cá cạn kiệt đến sụp đổ, gây hại cho hệ sinh thái biển và khuyến khích lao động cưỡng bức và không an toàn. Nhiều quốc gia dựa vào cá làm nguồn thực phẩm chính, vì vậy việc duy trì nguồn tài nguyên này là rất quan trọng.

Giúp các nước thu thập thông tin chi tiết và dữ liệu cơ bản theo thời gian thực về hoạt động khai thác IUU bị nghi ngờ và hỗ trợ các phản ứng hiệu quả là bản chất của một nhóm các tổ chức phi lợi nhuận quốc tế mới mà có chuyên môn trong việc xác định các chủ thể đánh bắt cá trái phép. Sáng kiến hợp tác, Phòng phân tích chung (JAC), được đưa ra vào tháng 5 năm 2022 như một giải pháp miễn phí và thiết thực cho vấn đề đang gia tăng.

Các nhà chức trách đã ít thành công trong việc hạn chế IUU trong khuôn khổ nhiều pháp lý hàng hải quốc gia và trên biển cả. Trong khi đó, khai thác IUU đã tăng lên trong những năm gần đây, một phần do các hạn chế của COVID-19 đã đẩy nhiều người nghèo hơn vào đánh bắt cá trái phép cũng như khiến việc giám sát và kiểm tra trở nên khó khăn hơn. Các quốc gia có khả năng làm như vậy đã thực hiện các cách tiếp cận thực thi riêng biệt, thường có ít sự hợp tác song phương hoặc đa phương.

JAC đóng vai trò là trung tâm thông tin và diễn đàn để xây dựng năng lực theo dõi, kiểm soát và giám sát nghề cá. Các đối tác giúp các quốc gia giải quyết vấn đề khai thác IUU bằng dữ liệu, công nghệ tiên tiến và phát triển quan hệ đối tác. Được thành lập bởi Tổ chức theo dõi Đánh cá Toàn cầu, Mạng lưới Theo dõi, Kiểm soát và Giám sát Quốc tế (IMCS) và tổ chức TM-Tracking, JAC cung cấp cho các cơ quan chức năng thông tin tình báo, phân tích, hỗ trợ và huấn luyện về nghành thủy sản. Nhiều tổ chức phi lợi nhuận khác đã ký kết tham gia, tăng cường cho nỗ lực chung. JAC nhận được tài trợ từ các chính phủ và các tổ chức từ thiện.

Trong một thông cáo báo chí, ông Tony Long, giám đốc điều hành của Global Fishing Watch, cho biết: “Chúng tôi tin rằng ‘một cây làm chẳng nên non ba cây chụm lại nên hòn núi cao'”. “Bằng cách kết hợp các thế mạnh và lĩnh vực chuyên môn khác nhau, cũng như kết hợp các sáng kiến, công cụ và quan hệ đối tác hiện có của mình, chúng tôi có thể khuếch đại tác động của chúng.”

Một số quốc gia đang phát triển có năng lực hạn chế trong việc giám sát đánh bắt cá và thực thi các thực hành tốt trong vùng biển của họ, chứ chưa nói đến các đại dương xa xôi. Điều đó khuyến khích một số người khai thác khoảng trống thực thi. Kết quả có thể tàn phá nghiêm trọng.

Tháng 2 năm 2023 Viện Brookings báo cáo: “Trọng tâm của vấn đề đánh bắt IUU là khả năng hàng triệu người mất nguồn thực phẩm chính do sự sụp đổ của trữ lượng cá toàn cầu”. “Vì sinh vật biển không có biên giới và thủ phạm đánh bắt IUU có tính cơ động cao, thường khai thác sự rộng lớn của các đại dương trên thế giới, đây thực sự là một vấn đề toàn cầu.”

Ông Mark Young, giám đốc điều hành của Mạng lưới IMCS, nói với DIỄN ĐÀN rằng JAC cung cấp thông tin tình báo cho các chính phủ đối tác. Ông nói: “Những người tìm kiếm sự hỗ trợ của JAC có thể làm như vậy thông qua mua sắm một lần thay vì tham gia vào nhiều tổ chức về các dịch vụ và bị nhầm lẫn bởi cảnh quan ngoài kia của nhiều tổ chức làm việc trong cùng một không gian.” 

Rủi ro thấp, giá trị cao

Đánh bắt cá là bất hợp pháp khi xảy ra trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của một quốc gia mà không được phép. Lượng sản phẩm đánh bắt được ghi nhận là nhỏ hơn thực tế, hoặc hoàn toàn không được ghi nhận, được coi là không được báo cáo. Giám sát vệ tinh và radar đã giảm nhưng không loại bỏ đánh bắt cá không theo quy định. Ông Young nêu ví dụ là nghề đánh bắt mực trên biển cả ở tây bắc Ấn Độ Dương và tây nam Đại Tây Dương hoạt động mà không có kế hoạch quản lý tại chỗ và do đó, thiếu quy định hiệu quả. 

Thực thi không chỉ là duy trì quần thể cá. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), đánh bắt IUU cũng liên quan đến tội phạm có tổ chức. Vào tháng 1 năm 2023 Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ đã công bố một cam kết mới nhằm chống lại việc đánh bắt cá trái phép “vì nó hội tụ trực tiếp với các tội phạm nghiêm trọng như lao động cưỡng bức, buôn bán ma túy, rửa tiền và buôn bán động vật hoang dã.” Các quốc gia chống khai thác IUU cũng thu được nhiều doanh thu hơn bằng cách khai thác bền vững tài nguyên của họ. 

Theo báo cáo của Viện Hải quân Hoa Kỳ vào tháng 2 năm 2023, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa), quốc gia đông dân thứ hai thế giới, tiêu thụ nhiều cá hơn bất kỳ quốc gia nào khác. Trung Quốc cũng liên tục được xếp hạng trong số những quốc gia có kết quả tồi tệ nhất về Chỉ số đánh bắt IUU, mà đánh giá 152 quốc gia ven biển “dựa trên tính dễ bị tổn thương, để thực hành và ứng phó với các hoạt động đánh bắt có hại” Chỉ số này được phát triển bởi Ban quản lý Nguồn lực Thủy sản Poseidon, là nhà tư vấn về nghề đánh cá và nuôi trồng thủy sản toàn cầu; và Sáng kiến Toàn cầu về Chống Tội phạm có tổ chức Xuyên quốc gia, là tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại Thụy Sĩ.

Các tàu cá Trung Quốc thường xâm phạm các vùng đặc quyền kinh tế trên biển của các quốc gia khác. Theo báo cáo của Viện Hải quân Hoa Kỳ, hạm đội 4.600 tàu xa bờ của CHND Trung Hoa là hạm đội lớn nhất thế giới và ngày càng tiến xa hơn vào vùng biển quốc tế mỗi năm. Nhiều tàu cá mang cờ Trung Quốc và thủy thủ đoàn của họ là một phần của lực lượng dân quân biển mà Bắc Kinh mô tả là “một tổ chức quần chúng vũ trang bao gồm thường dân giữ lại công việc thường xuyên của họ”, Tư lệnh Tuần duyên Hoa Kỳ Jennifer Runion đưa tin vào tháng 2 năm 2023. Các ngư dân thực hiện việc giám sát và được đào tạo và tài trợ để hỗ trợ các mục tiêu quân sự của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Hoạt động đánh bắt cá trái phép, không báo cáo và không theo quy định (IUU) là một hoạt động có rủi ro thấp, giá trị cao vì các hình phạt thường là phạt tiền khiêm tốn, Diễn đàn Thái Bình Dương, một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Hawaii phối hợp với các trung tâm nghiên cứu trên khắp Vành đai Thái Bình Dương, báo cáo vào tháng 11 năm 2021. Trên toàn cầu, một số tàu làm hỏng hệ sinh thái biển mong manh bằng cách kéo lưới qua đáy biển. Các đội tàu vận chuyển cá ngừ, mực và các loài khác, trả lượng hải sản bất hợp pháp của họ tại các cảng nơi quy định của nhà nước lỏng lẻo nhất.

Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), việc trung chuyển, trong đó sản phẩm đánh bắt được chuyển đến các nhà máy hoặc tàu chở hàng đông lạnh thường ở xa trên biển, có thể là một liên kết yếu trong việc điều tiết đánh bắt cá. Nó có thể được sử dụng để di chuyển cá mà không có sự giám sát hiệu quả xảy ra ở một số cảng, cho phép khai thác IUU tham gia vào chuỗi cung ứng.

Những nỗ lực ngăn chặn các hoạt động như vậy, vốn cũng gây thiệt hại cho sinh kế của ngư dân hợp pháp, phải đối mặt với nhiều khó khăn lớn. Nhưng công nghệ, bao gồm các vệ tinh ngày càng hiệu quả, giúp nhắm mục tiêu và ngăn chặn những kẻ đánh bắt trái phép. Nhiệm vụ của JAC là giúp các quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển, khai thác các tùy chọn nâng cao để xác định hoạt động khai thác IUU và những người đứng sau, đồng thời sử dụng hiệu quả hơn các phân tích dữ liệu để thực thi.  

Phối hợp chuyên môn

Vào tháng 5 năm 2022 tại Tokyo, các nhà lãnh đạo của Bộ tứ, bao gồm Úc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hoa Kỳ, tuyên bố sẽ cải thiện nhận thức về miền hàng hải (MDA) bằng cách chia sẻ thông tin và theo đuổi các công nghệ để bảo vệ nghề cá của khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Những người ủng hộ cho biết thỏa thuận này là một mô hình để cùng nhau chống lại việc đánh bắt IUU.

Năm 2007 Úc và Indonesia đã thành lập Kế hoạch Hành động Khu vực để Thúc đẩy các Hoạt động Đánh bắt có Trách nhiệm Bao gồm chống Khai thác Trái phép, Khai thác Không báo cáo và Không theo Quy định. Mười một (11) quốc gia thành viên hướng tới mục tiêu tăng cường quản lý nghề cá.

Theo Seafood Source, một nguồn tài nguyên trực tuyến cho các chuyên gia ngành thủy sản, vào năm 2022 Chính phủ Tuvalu đã thuê một công ty New Zealand để tiến hành giám sát vệ tinh các tàu đánh cá trái phép hoặc không báo cáo trong Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của quốc đảo Thái Bình Dương này. Trong khi đó, một thỏa thuận giữa Hoa Kỳ và 13 quốc đảo Thái Bình Dương cho phép các tàu quân sự của Hoa Kỳ giúp chính quyền địa phương thực thi luật pháp trong các EEZ hàng hải của họ.

 Ông Young nói: “Tôi nghĩ rằng ý tưởng về mối quan hệ hợp tác này sẽ tiếp tục thúc đẩy sự quan tâm, đặc biệt là khi chúng ta thấy nó phát triển và thúc đẩy thành quan hệ đối tác công-tư cùng có lợi hơn”.

Bà Viv Fernandes, quản lý cấp cao về Chính sách Tuân thủ Quốc tế của Cơ quan Quản lý Thủy sản Úc, nói với DIỄN ĐÀN: “Sự tham gia của chúng tôi với JAC đang ở giai đoạn đầu”. “Tuy nhiên, chúng tôi ủng hộ sáng kiến này và tiếp tục tham gia với các đối tác quốc tế của chúng tôi để chia sẻ thông tin và phân tích có liên quan để hợp tác giải quyết vấn đề khai thác IUU.”

Các quan chức New Zealand cũng thể hiện sự lạc quan. Ông Andrew Wright, trưởng nhóm Tuân thủ Nghề cá Quốc tế của New Zealand, nói với DIỄN ĐÀN: “Nghề cá là một môi trường giàu dữ liệu với nhiều luồng thông tin hiện có sẵn cho những người đang thực thi nghề cá. “JAC sẽ giúp các quốc gia thành viên tận dụng thông tin này một cách tốt nhất, để nó có thể được sử dụng bởi các nhân viên tiền tuyến.”

Một trong những thuộc tính của JAC là nó không phải là một thực thể thương mại. Thay vào đó, các tổ chức thành viên cung cấp quyền truy cập vào công nghệ và phân tích dữ liệu, đặc biệt là cho các nước đang phát triển không có khả năng tận dụng các công nghệ mới nổi và quyền truy cập nhiều hơn vào dữ liệu có thể chống lại khai thác IUU. Lý tưởng nhất, ông Young nói các dịch vụ sẽ tăng cường MDA trên toàn thế giới.

Tại Hội nghị Đại dương của Liên Hợp Quốc ở Lisbon, Bồ Đào Nha, vào cuối tháng 6 năm 2022, bà Monica Medina, lúc đó là trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ về đại dương và các vấn đề môi trường và khoa học quốc tế, cho biết: “Phòng Phân tích Chung mới đây là một ví dụ phi thường về cách các nhóm khác nhau có thể cùng nhau khai thác các công nghệ hiện có để khuếch đại tình báo thủy sản, phân tích dữ liệu và nâng cao năng lực”. “Quan trọng nhất, thông tin chúng ta tạo ra cùng nhau cần phải nhanh chóng đến tay những người có thể hành động hiệu quả với nó.”  

Các đối tác JAC

Phòng Phân tích Chung (JAC) hỗ trợ phi lợi nhuận các nỗ lực tập thể và hoan nghênh chuyên môn của các bên tham gia khác. Ba nhóm đã khởi động JAC là:

Tổ chức theo dõi Đánh cá Toàn cầu (Global Fishing Watch) phân tích và phổ biến thông tin về hoạt động của con người trên biển để thúc đẩy việc sử dụng các đại dương một cách công bằng và bền vững. “Để có thể nhìn thấy được những điều vô hình”, tổ chức sử dụng hình ảnh vệ tinh, học máy và trực quan hóa dữ liệu để theo dõi tọa độ GPS từ hệ thống nhận dạng tự động của tàu và hệ thống giám sát tàu.

Mạng lưới Điều hành, Kiểm soát và Giám sát Quốc tế (IMCS) hỗ trợ “truyền thông, hợp tác và phối hợp” giữa các thành viên và những người chịu trách nhiệm tuân thủ và thực thi nghề cá. Mạng lưới IMCS cũng tạo điều kiện nâng cao năng lực cho các cơ quan thực thi pháp luật nghề cá, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. 

Tổ chức TM-Tracking (TMT) cung cấp cho các cơ quan thủy sản quốc gia và các tổ chức quốc tế thông tin tình báo và phân tích để giúp các quốc gia đối tác cải thiện việc thực thi và quản trị nghề cá.

Các tổ chức khác đã tham gia JAC với tư cách là đối tác:

C4ADS, một viện nghiên cứu có trụ sở tại Hoa Kỳ, cung cấp phân tích dựa trên dữ liệu để liên kết các tàu đánh cá với những công ty hoặc cá nhân thu lợi nhiều nhất từ sản lượng đánh bắt của họ. Ông Sam Naujokas, một nhà phân tích chính của C4ADS về dự án, nói với DIỄN ĐÀN: “Nếu bạn chỉ xác định chính xác các tàu trên biển, bạn đang chơi trò đập chuột chũi”.

Phần mềm Skylight được hỗ trợ bởi AI của Viện Trí tuệ Nhân tạo Allen cung cấp cho các nhà phân tích hàng hải và các nhà quản lý của khu vực được bảo vệ một công cụ gần thời gian thực để xác định hành vi đáng ngờ của tàu.