Thế giới quan tâm đến động lực quân sự hóa không gian của CHND Trung Hoa, thúc đẩy các quy tắc mới

Maria T. Reyes

Khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc) tiếp tục đe dọa các tài sản trong lĩnh vực vũ trụ với khả năng chống vệ tinh và các công nghệ khác, các quốc gia bao gồm Nhật Bản, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ đang kêu gọi điều chỉnh các tiêu chuẩn về sử dụng không gian. Tokyo và Washington cũng đang hợp tác để ngăn chặn Trung Quốc quân sự hóa không gian.

“Ngoài việc phát triển vũ khí năng lượng định hướng và thiết bị gây nhiễu vệ tinh, Quân Giải phóng Nhân dân (People’s Liberation Army – PLA) Trung Quốc còn có một tên lửa chống vệ tinh (anti-satellite – ASAT) hoạt động trên mặt đất nhắm vào các vệ tinh quỹ đạo Trái đất tầm thấp”, báo cáo của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ “Phát triển Quân sự và An ninh liên quan đến Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa”, được công bố vào tháng 10 năm 2023. “Trung Quốc có thể dự định theo đuổi thêm vũ khí ASAT có khả năng phá hủy các vệ tinh lên đến quỹ đạo Trái đất không đồng bộ địa lý”.

Bắc Kinh đã sử dụng tên lửa ASAT để phá hủy một trong những vệ tinh khí tượng không còn tồn tại của mình cách Trái đất hơn 800 km vào năm 2007, dẫn đến hơn 3.000 mảnh vụn không gian có thể theo dõi, hơn 2.700 trong số đó có khả năng sẽ quay quanh Trái đất trong nhiều thập kỷ, gây nguy hiểm cho các vệ tinh và tàu vũ trụ đang hoạt động.

Khi các mối đe dọa như vậy đối với miền không gian phát triển, các quy tắc mới cũng phát sinh. Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin đã phê duyệt năm Nguyên lý về hành vi có trách nhiệm trong không gian vào tháng 7 năm 2021. Các nguyên lý không ràng buộc được sửa đổi vào năm 2023, dựa trên các khái niệm chính bao gồm hành động có cân nhắc đến các vệ tinh khác và không can thiệp vào hoạt động của các bên khác.

Tháng 10 năm 2023, Vương quốc Anh đã công bố nghị quyết tại Ủy ban đầu tiên của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, liên quan đến giải trừ quân bị và an ninh quốc tế, về “giảm các mối đe dọa không gian thông qua các quy tắc, quy tắc và nguyên tắc hành vi có trách nhiệm”. Nghị quyết này giúp thúc đẩy các cuộc thảo luận toàn cầu về hành vi không gian có trách nhiệm.

Trong khi đó, Nhật Bản bao gồm việc thiết lập một trật tự quốc tế dựa trên các quy tắc để thúc đẩy việc sử dụng ổn định và bền vững không gian như một phần của chiến lược quốc phòng, Kazuto Suzuki, giáo sư tại Trường Chính sách công của Đại học Tokyo, đã viết cho Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (Center for Strategic and International Studies – CSIS) vào tháng 6 năm 2023. Các quan chức Nhật Bản đang làm việc với đại diện của 33 quốc gia thành viên khác của Liên Hợp Quốc để giảm các mối đe dọa không gian thông qua các biện pháp phản ánh đề xuất của Vương quốc Anh.

Các hoạt động không gian chỉ mới có vài quy tắc phổ quát chi phối, rất ít để ngăn chặn các tác nhân đối nghịch thử nghiệm khả năng ASAT hoặc tham gia vào các hành vi gây rối và nguy hiểm khác trong không gian, Tướng B. Chance Saltzman, tư lệnh Lực lượng Không gian Hoa Kỳ, chia sẻ với tờ Nikkei Asia của Nhật Bản vào tháng 11 năm 2023.

“Chúng tôi chắc chắn muốn dẫn dắt thảo luận về việc thiết lập các chuẩn mực hành vi hiệu quả”, ông Saltzman nói. “Chúng tôi muốn thấy mọi quốc gia áp dụng các chuẩn mực về hành vi có trách nhiệm và cam kết tiến hành các hoạt động với những chuẩn mực đó”.

Ông Saltzman phát biểu với Nikkei Asia rằng để ngăn chặn hoạt động không gian độc hại, Lực lượng Không gian Hoa Kỳ có kế hoạch thành lập đơn vị mới tại Nhật Bản. Trong thời gian này, Tokyo và Washington cũng có một chương trình sử dụng chung không gian, cho phép Hoa Kỳ chuyên chở các thiết bị như máy cảm biến tiên tiến bay vào quỹ đạo với các vệ tinh của Nhật Bản.

Ngoài ra, Nhật Bản đang phát triển cơ sở hạ tầng an ninh không gian của riêng mình theo như hiến pháp cho phép, ông Suzuki chia sẻ trong bài viết với CSIS, tổ chức nghiên cứu độc lập có trụ sở tại Hoa Kỳ. Nỗ lực này bao gồm triển khai các vệ tinh nhận thức không gian và tăng cường Hệ thống vệ tinh Quasi-Zenith của quốc gia, giúp sao lưu hệ thống GPS của Hoa Kỳ trong trường hợp xảy ra tấn công, từ đó củng cố Liên minh Nhật Bản-Hoa Kỳ.

Maria T. Reyes là một cộng tác viên của DIỄN ĐÀN đưa tin từ Manila, Philippines.