Hy vọng cho hòa bình, dân chủ truyền cảm hứng cho phong trào kháng chiến Miến Điện
Nhân viên của DIỄN ĐÀN
Các nhóm kháng chiến đa dạng của Miến Điện có chung tầm nhìn về một quốc gia dân chủ và đã đạt được tiến bộ hướng tới mục tiêu đó. Nhiều nhà quan sát đồng tình rằng: Nếu những người phản đối các lực lượng vũ trang tàn bạo đã chiếm quyền ở Miến Điện hai năm trước đây kết hợp lại, và sự chỉ trích của quốc tế đi kèm với hành động, thì chính phủ được bầu cử theo phương thức dân chủ đã bị lật đổ có thể thắng thế.
Kể từ cuộc đảo chính quân sự vào ngày 1 tháng 2 năm 2021, Chính phủ Thống nhất Quốc gia (National Unity Government – NUG) hoạt động bí mật và hàng chục nhóm sắc tộc đã cai quản những vùng lãnh thổ trên cả nước trong nhiều thập kỷ đang có những bước tiến, đã chuyển chiến thuật từ bất tuân dân sự sang kháng chiến vũ trang. Những lời chỉ trích quốc tế về chế độ bất hợp pháp cũng đã tăng lên, trong đó một số người nói rằng những lời kiên quyết là chưa đủ. (Ảnh: Các thành viên của Lực lượng Quốc phòng Nhân dân, cánh vũ trang của Chính phủ Thống nhất Quốc gia dân sự phản đối chính quyền quân đội đang nắm quyền của Miến Điện, huấn luyện tại một doanh trại ở bang Kayin, gần biên giới Miến Điện – Thái Lan, vào tháng 10 năm 2021.)
Tính đến cuối tháng 1 năm 2023, Chính phủ quân đội cầm quyền, còn được gọi là Tatmadaw, đã giết chết hơn 2.800 nhà hoạt động dân chủ và các thường dân khác, bao gồm cả trẻ em, và bắt giữ gần 17.500 người, theo Hiệp hội Hỗ trợ Tù nhân Chính trị, một tổ chức nhân quyền phi lợi nhuận có trụ sở tại Thái Lan và Yangon, Miến Điện. Theo báo The New York Times đưa tin vào đầu tháng 12 năm 2022, hơn 1,4 triệu người đã phải di dời, trong đó có nhiều người sống ở các trại trong rừng rậm. Giữa các vụ giết người, tra tấn, hãm hiếp, đánh bom các ngôi làng và các hành động tàn bạo khác, chính quyền quân đội đã hành quyết bốn đối thủ chính trị vào cuối tháng 7 năm 2022, bao gồm hai nhà hoạt động ủng hộ dân chủ nổi tiếng, đã tăng thêm ý chí cho những người phản kháng trong nước và thu hút sự chỉ trích trên toàn cầu.
“Cộng đồng quốc tế nói chung đã thất bại, và Liên Hợp Quốc là một phần của cộng đồng quốc tế”, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres đã phát biểu tại một cuộc họp của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) tại Phnom Penh, Campuchia, vào giữa tháng 11 năm 2022. “Tình hình chính trị, an ninh, nhân quyền và nhân đạo ở Miến Điện đang trượt sâu hơn vào thảm họa”.
Vào giữa tháng 12 năm 2022, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã thông qua một nghị quyết kêu gọi chấm dứt bạo lực ngay lập tức, phóng thích các tù nhân chính trị bao gồm nhà lãnh đạo được bầu cử theo thể thức dân chủ Aung San Suu Kyi, không cản trở các hoạt động hỗ trợ nhân đạo và giữ vững các quyền của phụ nữ và trẻ em. Nga và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, cả hai quốc gia cung cấp vũ khí cho chính phủ quân đội này, đã bỏ phiếu trắng.
“Rõ ràng đã đến lúc thành lập một liên minh tạm thời gồm các quốc gia sẵn sàng sát cánh với người dân Miến Điện bằng cách cung cấp điều họ cần nhất — hành động”, ông Thomas Andrews, báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc về nhân quyền ở Miến Điện, đã phát biểu trong một thông cáo.
Ông Chris Sidoti, một thành viên sáng lập của Hội đồng Cố vấn Đặc biệt về Miến Điện, một nhóm độc lập gồm các chuyên gia quốc tế, đã phát biểu trong một thông cáo báo chí rằng cộng đồng quốc tế, bao gồm Tòa án Hình sự Quốc tế (International Criminal Court – ICC), phải tiến hành các biện pháp để đảm bảo công lý. ICC đặt trụ sở tại The Hague, Hà Lan, chuyên điều tra và truy tố tội ác diệt chủng, tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người.
Người giữ cương vị lãnh đạo của chính phủ quân đội là ông Min Aung Hlaing đã nhiều lần trì hoãn việc thực hiện Bản Đồng thuận Năm Điểm của ASEAN, mặc dù đã chấp thuận văn bản này vào tháng 4 năm 2021. Thỏa thuận này mong muốn chấm dứt bạo lực ngay lập tức, thực hiện các cuộc đàm phán về hòa bình cũng như các điều khoản khác.
Một phần niềm hy vọng của cuộc kháng chiến được đặt vào áp lực quốc tế nhằm làm tê liệt cơ quan quản lý được thành lập bởi quân đội, Hội đồng Hành chính Nhà nước (State Administrative Council – SAC). Các nhóm kháng chiến không trông cậy vào lời hứa của ông Min Aung Hlaing về việc tổ chức cuộc bầu cử vào tháng 8 năm 2023, cũng như họ đã không tin vào lời cam kết của ông này sau cuộc đảo chính về việc sẽ dừng cuộc đổ máu.
Có những dấu hiệu cho thấy sự kiểm soát của Tatmadaw đang suy yếu. Cùng với các vấn đề về tinh thần, SAC đang gặp khó khăn trong việc kiếm được đạn dược, vũ khí, thực phẩm và lính mới, theo báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế vào đầu tháng 12 năm 2022. Trong khi đó, các lực lượng kháng chiến đang tiến vào các vùng lãnh thổ do SAC nắm giữ, nhóm nghiên cứu này cho biết.
“Quân đội đang sụp đổ”, Tiến sĩ Miemie Winn Byrd, một chuyên gia về Miến Điện tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye ở Hawaii, nói với DIỄN ĐÀN. “Họ không còn là một quân đội chuyên nghiệp nữa. Không có quy tắc ứng xử nào cả”.
Những vụ đào ngũ quân đội, áp lực quốc tế và làn sóng ủng hộ trong nước là những yếu tố không gây thương vong và có lợi cho phong trào kháng chiến, bà Byrd, người gần đây đã đến thăm những người đào ngũ và người tị nạn gần biên giới Thái Lan – Miến Điện, cho biết.
Theo báo The New York Times đưa tin vào đầu tháng 12 năm 2022, các nhóm hoạt động về quyền đã kêu gọi một lệnh cấm vận vũ khí toàn cầu và yêu cầu ngăn chặn những hoạt động nhập khẩu nhiên liệu bằng đường hàng không cũng như các giao dịch đem lại doanh thu từ nước ngoài của chính phủ quân đội. Cuối tháng đó, NUG đã hoan nghênh việc Hoa Kỳ thông qua luật cho phép đàm phán trực tiếp với chính phủ lưu vong của Miến Điện và cho phép Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden cung cấp sự hỗ trợ không gây thương vong cho các lực lượng chống lại Tatmadaw.
“Chúng ta phải tiếp tục gây áp lực. Đó là cách duy nhất để giải quyết cuộc xung đột này”, ông Josep Borrell, giám đốc về chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu, nói với tạp chí The Diplomat vào giữa tháng 12 năm 2022.
HÌNH ẢNH: AFP/GETTY IMAGES
