Bước chuyển từ COVID-19

Những bài học kinh nghiệm trong giai đoạn đầu của RedR Australia và những thách thức sắp tới

Kirsten Sayers/RedR Australia

Đại dịch COVID-19 đã định hình lại thời đại của chúng ta. Dịch bệnh này đã thách thức cách chúng ta suy nghĩ và hành xử xoay quanh các vấn đề y tế công cộng. Nó đã thiết lập lại đường phân chia về kinh tế và sự nghèo đói cũng như làm rối tung cách thức mà con người di chuyển bên trong và xuyên qua những đường biên giới. Quan trọng nhất là, nó đã xóa nhòa những lằn ranh giới về chủng tộc, giai cấp và giới tính, gây ảnh hưởng đến tất cả nhân loại.

RedR Australia — một cơ quan ứng phó nhân đạo quốc tế chuyên cung cấp nhân lực lành nghề và các khóa đào tạo để giúp các cộng đồng lập kế hoạch, chuẩn bị, xây dựng lại và phục hồi trước, trong và sau những cuộc khủng hoảng và xung đột — tự hào được cung cấp hỗ trợ nhân đạo cho các tổ chức đối tác của chúng tôi trên toàn cầu. Sản phẩm đặc biệt của chúng tôi là nhân sự của chúng tôi. Nhân viên của chúng tôi đem đến phẩm giá, tình thương và tinh thần hào hiệp cho những người dễ bị tổn thương nhất. Họ là hiện thân của tinh thần phục vụ vì lợi ích chung. Chúng tôi tự thấy thật vinh dự khi được mời làm việc cùng với các cộng đồng địa phương. 

Giống như hầu hết các ngành nghề trên thế giới, khi COVID-19 xuất hiện, khả năng của chúng tôi trong việc cung cấp thêm sự hỗ trợ nhân đạo cho các cộng đồng đang đối mặt với các cuộc khủng hoảng đã ngay lập tức bị giảm sút. Mặc dù chúng tôi có những người với năng lực được cần đến — chẳng hạn như quản lý rủi ro thiên tai và phục hồi, sức khỏe và bảo vệ — chúng tôi hầu như phải ở nguyên một chỗ khi các tuyến đường giao thông trên khắp thế giới ngừng hoạt động. 

Sự bất lực của chúng tôi trong việc di chuyển nhân viên và tài sản càng trở nên trầm trọng hơn do các hãng bảo hiểm của thế giới không có khả năng đảm bảo những cuộc sơ tán y tế hoặc giải cứu khẩn cấp. Khi thế giới của chúng ta dừng lại, chúng tôi nhận ra rằng mình cần thay đổi cách tiếp cận; nếu không, chúng tôi sẽ khoanh tay đứng nhìn trong khi tình trạng bấp bênh ngày càng chuyển biến xấu đi. 

RedR Australia đã ứng phó với các đại dịch, bao gồm Ebola, cúm gia cầm và SARS, cử các chuyên gia kỹ thuật đến hỗ trợ trong thời gian xảy ra khủng hoảng. Chúng tôi cam kết làm việc với các đối tác để giúp chống lại sự lây lan trên phạm vi toàn cầu của COVID-19. Những điều sau đây là một tóm tắt sơ lược về cách RedR Australia đã điều chỉnh những hoạt động và vượt qua các thách thức trong thời gian đó, tập trung vào các thảm họa kép ở Nam Thái Bình Dương và các cuộc khủng hoảng người tị nạn Syria và Rohingya.

ĐỔI MỚI VÀ LINH HOẠT

Các lệnh cấm đi lại, đóng cửa không phận và hạn chế đối với thị trường bảo hiểm biến đổi nhanh chóng đều cần đến cách thức giải quyết vấn đề sáng tạo về mặt hoạt động ngay từ giai đoạn đầu của đại dịch. RedR Australia đã thuê một chuyên viên môi giới có chuyên môn để mở đường cho việc mua bảo hiểm bổ sung nhằm bảo vệ các hoạt động và làm việc với chính phủ Úc để xác định những hướng khả thi để vượt qua lệnh cấm đi lại của nước này. 

Việc giảm đáng kể các chuyến bay quốc tế là một trong những rào cản hậu cần lớn nhất đối với RedR Australia. Thông qua việc đăng ký với dự án Dịch vụ Chung của Chương trình Lương thực Thế giới, một mạng lưới các chuyến bay theo lịch trình cho nhân viên làm công tác nhân đạo đã mang đến triển vọng về khả năng đi lại. Trong mọi trường hợp, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho các cá nhân và nhóm công tác nội bộ, cùng với báo cáo tiến độ định kỳ cho tổ chức cấp cao hơn, đảm bảo sự linh hoạt trong suốt thời gian xảy ra gián đoạn đáng kể.

THÁI BÌNH DƯƠNG: SỰ CHUẨN BỊ VÀ QUÁ TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG HÓA

Mặc dù các quốc đảo ở Thái Bình Dương hầu như đã tránh được tỷ lệ lây nhiễm COVID-19 và tỷ lệ tử vong ở mức cao như đã thấy ở các quốc gia khác, họ phải xoay xở một cuộc khủng hoảng y tế trong các cuộc khủng hoảng nhân đạo đang tồn tại cũng như mới thêm. 

Vào đầu tháng 4 năm 2020, Bão nhiệt đới Cấp 5 Harold đã tàn phá xuyên qua Thái Bình Dương, làm ảnh hưởng đến 30% dân số Vanuatu. Vào thời điểm đó, Vanuatu đã không có ca nhiễm COVID-19 nào được báo cáo và có những biện pháp kiểm soát biên giới nghiêm ngặt. Mặc dù các biện pháp kiểm soát này có thể đã bảo vệ nước này trước đại dịch COVID-19, nhưng đã làm giảm những tuyến đường hiện mở cho việc cung cấp hỗ trợ nhân đạo. Đối với RedR Australia và nhiều tổ chức khác trong ngành, điều này đã nhấn mạnh nhu cầu cần phải có sự chuẩn bị vững vàng về mặt hoạt động để hỗ trợ các giải pháp do địa phương chủ động thực hiện. Chính phủ Vanuatu đã chỉ đạo công tác ứng phó với Harold, được hỗ trợ bởi các kế hoạch chuẩn bị và ứng phó mới được triển khai và cơ sở hạ tầng chống lốc xoáy đã được phát triển sau Lốc xoáy Pam vào năm 2015.

Thông qua Chương trình Australia Assists, được tài trợ bởi chính phủ Úc, chúng tôi đã đồng hành với ít nhất bảy chính phủ ở khu vực Thái Bình Dương, cộng đồng của họ cũng như các tổ chức ở cấp địa phương và khu vực để tăng cường các năng lực chuẩn bị và ứng phó với thiên tai của quốc gia. Công việc này đã hỗ trợ việc tạo ra các kế hoạch và quy trình quản lý thiên tai ở cấp quốc gia, củng cố khả năng của nhiều nước ở khu vực Nam Thái Bình Dương trong việc giải quyết nhiều tình huống khẩn cấp có diễn biến phức tạp. 

RedR Australia có 20 nhân viên được điều động ở khu vực Thái Bình Dương trước COVID-19. Chúng tôi vẫn còn 17 người ở tại nơi họ công tác và 18 người làm việc từ xa trong đại dịch. Ngay từ những ngày đầu, chúng tôi đã quyết định sẽ hỗ trợ nhân viên của mình ở lại và làm việc cùng với các đối tác Thái Bình Dương trong các trường hợp việc này là khả thi. Phần việc này bao gồm tìm kiếm và thu hút những công dân tài năng và giàu kinh nghiệm của các đảo ở Thái Bình Dương làm việc với chúng tôi để tăng cường chuyên môn sẵn có ở quốc gia của họ. 

Dưới đây là một số ví dụ về các giải pháp tại địa phương và thực tế:

Việc tích cực tuyển dụng các chuyên gia trong nước dẫn đến khả năng tiếp cận và tạo ra tác động một cách nhanh chóng. Hiểu biết của họ về bối cảnh và mạng lưới mà họ hoạt động bên trong đóng vai trò lớn trong một thảm họa. Một nhân viên như thế của RedR Australia ở Vanuatu đã điều phối việc di chuyển các nguồn cung nhân đạo bằng cách đảm bảo rằng hàng hóa đáp ứng được các quy định nhập khẩu quốc tế và quốc gia và chúng được phân phối một cách thích hợp.

Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (United Nations Population Fund, UNFPA) dự báo rằng bạo lực trên cơ sở giới sẽ tăng 20% mỗi năm do các hạn chế của COVID-19, bao gồm cả những lệnh phong tỏa. Đối với một số nước ở khu vực Thái Bình Dương, những dự báo này có thể vẫn còn dè dặt. Phụ nữ và trẻ em gái cũng gặp bất lợi khi các hệ thống y tế chuyển các nguồn lực ra khỏi lĩnh vực chăm sóc sức khỏe sinh sản và tình dục (sexual and reproductive health, RH) để ứng phó với các trường hợp khẩn cấp. Việc đóng cửa các phòng khám sức khỏe và trì hoãn hoặc hủy bỏ các dịch vụ tại cộng đồng khiến phụ nữ và trẻ sơ sinh phải chịu mức rủi ro cao hơn. Hợp tác với Liên đoàn Sinh đẻ có Kế hoạch Quốc tế (International Planned Parenthood Federation, IPPF) và UNFPA, chuyên gia về giám sát và đánh giá (monitoring and evaluation, M&E) của RedR Australia đã giúp giám sát các hoạt động chuẩn bị và ứng phó về phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng. Điều này bao gồm chuẩn bị các công cụ M&E cụ thể cho từng quốc gia và hỗ trợ các thành viên cung cấp những dịch vụ SRH có thể cứu mạng người nếu hệ thống y tế bị quá tải do COVID-19. 

CUỘC KHỦNG HOẢNG ROHINGYA:  PHỐI HỢP VÀ TIẾP CẬN

Ước tính có khoảng 1 triệu người dân tộc Rohingya đã chạy khỏi Miến Điện hiện đang sống trong trại tị nạn lớn nhất thế giới ở Cox’s Bazar, Bangladesh, với khoảng 60.000 đến 90.000 người trên một kilomet vuông. Giãn cách xã hội trong đại dịch là việc không thể thực hiện được. Quá đông đúc, điều kiện vệ sinh hạn chế và hệ thống y tế quá tải đã đem đến nhiều khó khăn cho công tác chuẩn bị cho trường hợp bùng phát dịch COVID-19. Người tị nạn Rohingya đầu tiên có kết quả xét nghiệm dương tính với COVID-19 vào ngày 14 tháng 5 năm 2020 và ca tử vong đầu tiên đã được báo cáo vào ngày 30 tháng 5 năm 2020. Mặc dù trại tị nạn đã dốc sức chuẩn bị cho một cuộc khủng hoảng y tế mà sẽ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo vốn đã kéo dài, tổng số ca nhiễm bệnh được báo cáo trong số những người tị nạn vẫn tương đối thấp cho đến tháng 10 năm 2020. Tuy nhiên, tỷ lệ xét nghiệm thấp hơn có thể là một lời giải thích.

RedR Australia đã điều động 52 chuyên gia nhân đạo để hỗ trợ cuộc khủng hoảng người tị nạn kể từ năm 2017. Việc phối hợp và hợp tác giữa nhiều ngành và nhiều đối tác vẫn là yếu tố sống còn để đạt được thành công. Nhân viên của RedR Australia đã nhanh chóng chuyển hướng sự tập trung vào công tác chuẩn bị và ứng phó với COVID-19 tại Cox’s Bazar. 

So với bối cảnh của khu vực Thái Bình Dương, nơi các biện pháp kiểm soát dân sự vẫn được áp dụng và hỗ trợ cho hành lang nhân đạo, việc tăng cường sự giám sát của quân đội đối với việc di chuyển hàng hóa ở Miến Điện đang gây ảnh hưởng đáng kể đến khả năng tiếp cận sự hỗ trợ nhân đạo thiết yếu và các chuỗi cung ứng. Điều này có thể đã làm tăng các nguy cơ mắc COVID-19 và khiến người dân phải bỏ mạng. Đội ngũ lãnh đạo dân sự và chính trị — và mối quan hệ giữa các dịch vụ an ninh và pháp luật và bảo vệ công lý — vẫn là yếu tố quyết định trong việc tạo điều kiện hoặc ngăn cản hoạt động cứu trợ nhân đạo. 

RedR Australia tập trung vào những tác động mà tổ chức có thể tạo ra bất chấp những thách thức, bao gồm:

Kỹ sư thủy lực của chúng tôi làm việc với Cơ quan Người tị nạn của Liên Hợp Quốc (U.N.Refugee Agency) ở Bangladesh đã chuyển công việc của ông ấy từ mô hình lũ lụt gió mùa ở Cox’s Bazar sang chuyển đổi mục đích sử dụng của các cơ sở hạ tầng trong trại cho việc cách ly và kiểm dịch COVID-19.

Điều phối viên UNFPA-Miến Điện về Phòng chống Bóc lột và Lạm dụng Tình dục của chúng tôi đã giúp truyền tải thông điệp về phòng ngừa trong các trung tâm kiểm dịch, bao gồm cả phương thức điện tử.

Cố vấn về tiếp cận các vấn đề nhân đạo của chúng tôi cùng với Văn phòng Điều phối các Vấn đề Nhân đạo của Liên Hợp Quốc (Office for the Coordination of Humanitarian Affairs – OCHA)-Miến Điện đã giúp thiết lập các hoạt động, đánh giá nhu cầu và di chuyển các nguồn cung nhân đạo, nhân sự và dịch vụ đến các nhóm dân bị ảnh hưởng.

Cố vấn Chương trình Lương thực Thế giới (World Food Programme – WFP) – Bảo vệ và Trách nhiệm Giải trình với Dân số bị Ảnh hưởng của Miến Điện (Burma Protection and Accountability to Affected Populations) của chúng tôi đã cung cấp tư vấn về giới và sự bảo vệ cũng như hoạt động tập huấn có tính đến các nhu cầu thay đổi do COVID-19.   

CUỘC KHỦNG HOẢNG SYRIA: TIẾP CẬN VÀ BẢO VỆ

Cuộc khủng hoảng COVID-19 đánh dấu năm thứ chín của cuộc xung đột Syria. Hơn 13,2 triệu người cần được hỗ trợ nhân đạo, trong đó có 6,2 triệu người bị mất nơi ở trong nước và 5 triệu người có những nhu cầu cấp bách. Đảm bảo ý chí chính trị và khả năng điều phối hành động nhân đạo từ lâu đã là một thách thức của cuộc khủng hoảng Syria và COVID-19 còn gây ảnh hưởng thêm đến tình trạng đó, khiến cho các tổ chức nhân đạo hầu như không thể hoạt động được. Nếu không có ý chí chính trị, sự chỉ đạo mạnh mẽ từ địa phương và sự phối hợp đa phương chặt chẽ, cuộc khủng hoảng nhân đạo sẽ sâu sắc hơn, càng làm suy yếu cả sự ổn định trong khu vực lẫn quá trình phục hồi kinh tế và xã hội.  

Số người bị nhiễm COVID-19 (bao gồm người tị nạn Syria và những người bị mất nơi ở trong nước) ở Iraq, Lebanon, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ có nhiều khả năng vượt quá con số được báo cáo chính thức, vì công tác truy vết tiếp xúc và xét nghiệm đều bị hạn chế. Nếu một đợt bùng phát COVID-19 xảy ra, nó có thể gây hậu quả khủng khiếp không chỉ cho người tị nạn Syria mà còn cho các hệ thống và dịch vụ y tế vốn đã bị suy yếu nghiêm trọng. Như thường lệ, nguy cơ đối với phụ nữ, trẻ em gái và người cao tuổi là đặc biệt cấp bách. 

Hiểu được điều này, RedR Australia ưu tiên những người có kỹ năng và kinh nghiệm phù hợp để tìm các giải pháp tức thời cho những thách thức do COVID-19 gây ra, bao gồm:

Cán bộ điều phối dân sự-quân sự của chúng tôi ở OCHA-Toàn bộ Syria đóng vai trò là cầu nối giữa LHQ và tất cả các bên liên quan cần thiết để tiến hành bảo vệ những cơ sở vật chất và việc di chuyển nhân đạo đóng vai trò then chốt. Điều này giúp duy trì tính toàn vẹn của các chuỗi cung ứng nhân đạo đến Đông Bắc Syria và hỗ trợ việc thực hiện Kế hoạch Ứng phó Nhân đạo Toàn cầu với COVID-19. Điều này bao gồm việc đảm bảo một hành lang sơ tán y tế cho nhân viên làm công tác nhân đạo từ đông bắc Syria đến Erbil, Iraq, khi cần thiết.

Cố vấn về giới ở WFP-Jordan của chúng tôi hỗ trợ các chương trình đào tạo, phát triển mạng lưới bền vững và lồng ghép nhận thức cao hơn về giới vào các chương trình để ngăn chặn lạm dụng, bóc lột và quấy rối tình dục, điều này đặc biệt quan trọng vào thời điểm bạo lực trên cơ sở giới đang gia tăng.

Cán bộ về nhà tạm trú ở Cao ủy Liên Hợp Quốc về Người tị nạn-Thổ Nhĩ Kỳ đã cập nhật việc lập kế hoạch cho cơ sở để đảm bảo rằng cơ sở hạ tầng đáp ứng nhu cầu của những người bị mất chỗ ở trong nước và có khả năng bị ảnh hưởng bởi COVID-19, bao gồm cả người già và người khuyết tật. Cán bộ này cũng đã chỉ đạo và hỗ trợ nhiều hoạt động đào tạo quy hoạch mặt bằng và thiết kế đô thị đa dạng, tập trung vào các nhân tố ở địa phương.

HỌC HỎI VÀ HƯỚNG TỚI TƯƠNG LAI

Những thách thức và cơ hội có một không hai mà đại dịch COVID-19 mang lại tiếp tục bộc lộ. Cuộc khủng hoảng toàn cầu này buộc RedR Australia phải nhanh chóng và quyết liệt tiến lên trên hai con đường song song: để đảm bảo sức khỏe và hạnh phúc của nhân viên của chúng tôi trên toàn thế giới đồng thời duy trì cam kết với các đối tác, và nói rộng ra, các nguyên tắc về nhân đạo, sự trung lập, vô tư và độc lập. 

Theo nhiều cách, cuộc khủng hoảng này đã khẳng định giá trị của những nỗ lực mà chúng tôi đã làm trong những năm gần đây nhằm bố trí sẵn sự hỗ trợ cho cộng đồng trong công tác chuẩn bị ứng phó với thảm họa. Cuộc khủng hoảng cũng đẩy nhanh quyết tâm của chúng tôi nhằm thúc đẩy quá trình cải cách công tác nhân đạo thông qua việc tìm kiếm các giải pháp địa phương cho các vấn đề địa phương trong các thảm họa. Chúng tôi rất phấn khởi trước những thành công của mình đồng thời ghi nhận phần việc còn phải làm ở phía trước. Nhưng dù thế nào, chúng tôi đều đang học hỏi.