ข้อตกลงด้านกลาโหมระหว่างญี่ปุ่นและฟิลิปปินส์ครั้งสำคัญนี้เกิดขึ้นจากความตึงเครียดที่เพิ่มขึ้นในภูมิภาคอินโดแปซิฟิก

เจ้าหน้าที่ ฟอรัม

ญี่ปุ่นและฟิลิปปินส์จะอนุญาตให้กองกำลังเข้าประจำการบนแผ่นดินของกันและกัน เพื่อฝึกซ้อมการต่อสู้และปฏิบัติการร่วม รวมถึงการบรรเทาภัยพิบัติ การกระทำที่มีความอุกอาจมากขึ้นเรื่อย ๆ ของจีนในทะเลจีนใต้และทะเลจีนตะวันออกทำให้เกิดความร่วมมือทางทหารระดับสูงนี้ขึ้น

ข้อตกลงการเข้าถึงแบบทวิภาคี ซึ่งต้องได้รับการให้สัตยาบันจากสภานิติบัญญัติของทั้งสองประเทศ เป็นใบเบิกทางสู่การมีส่วนร่วมทวิภาคีและพหุภาคีที่มากขึ้น เช่น การเข้าร่วมอย่างเต็มรูปแบบของญี่ปุ่นในการฝึกบาลิกาตัน ซึ่งเป็นการฝึกซ้อมทางทหารระหว่างฟิลิปปินส์และสหรัฐอเมริกาที่จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีในฟิลิปปินส์ เจ้าหน้าที่กองกำลังป้องกันตนเองญี่ปุ่นเคยเข้าร่วมในฐานะผู้สังเกตการณ์ ข้อตกลงนี้ยังส่งเสริมให้มีการลาดตระเวนในทะเลจีนใต้ภายในเขตเศรษฐกิจพิเศษของฟิลิปปินส์ ตลอดจนใช้งานมาตรการรักษาความปลอดภัยอื่น ๆ

ข้อตกลงที่จัดทำในช่วงต้นเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2567 นี้เป็นข้อตกลงการเข้าถึงแบบทวิภาคีฉบับแรกของญี่ปุ่นกับประเทศในเอเชีย และเป็นส่วนหนึ่งของความพยายามของญี่ปุ่นในการกระชับความสัมพันธ์กับออสเตรเลีย ฟิลิปปินส์ และสหรัฐฯ ทั้งฟิลิปปินส์และประเทศอื่น ๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ล้วนมีความสำคัญในเชิงยุทธศาสตร์ เนื่องจากมีพื้นที่อยู่ติดกับเส้นทางการเดินเรือที่สำคัญ

“เนื่องจากสภาพแวดล้อมด้านความมั่นคงในภูมิภาคนี้ทวีความรุนแรงมากขึ้น การลงนามในข้อตกลงด้านความมั่นคงที่สำคัญนี้กับฟิลิปปินส์ ซึ่งเป็นหุ้นส่วนเชิงยุทธศาสตร์ที่ตั้งอยู่ในจุดยุทธศาสตร์ของเส้นทางการเดินเรือและมีค่านิยมและหลักการพื้นฐานร่วมกันกับญี่ปุ่น จะช่วยส่งเสริมความร่วมมือด้านความมั่นคงและด้านกลาโหมระหว่างสองประเทศต่อไปและสนับสนุนสันติภาพและเสถียรภาพในภูมิภาคอินโดแปซิฟิกอย่างแน่วแน่” กระทรวงการต่างประเทศญี่ปุ่นระบุหลังจากการประชุมที่กรุงมะนิลา

นายมิโนรุ คิฮาระ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมญี่ปุ่น และนางโยโกะ คามิคาวะ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศญี่ปุ่น ร่วมประชุมกับนายกิลเบิร์ต ทีโอโดโร จูเนียร์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมฟิลิปปินส์ และนายเอนริเก้ มานาโล รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศฟิลิปปินส์ ที่การประชุมเดือนกรกฎาคม หลังจากการประชุมครั้งแรกในกรุงโตเกียวเมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2565 นางคามิคาวะและนายทีโอโดโรได้ลงนามในข้อตกลงการเข้าถึงแบบทวิภาคี ณ พิธีการที่มีนายเฟอร์ดินานด์ มาร์กอส จูเนียร์ ประธานาธิบดีฟิลิปปินส์ เป็นพยาน ซึ่งได้โพสต์ลงในสื่อสังคมออนไลน์ภายหลัง โดยนายมาร์กอสได้กล่าวถึงญี่ปุ่นว่าเป็น “หุ้นส่วนในการรักษาสันติภาพและความเจริญรุ่งเรืองในอินโดแปซิฟิก”

นายมานาโลขอบคุณญี่ปุ่นที่สนับสนุนฟิลิปปินส์ในการแก้ไขข้อพิพาทด้านดินแดนกับจีน รัฐบาลจีนอ้างสิทธิ์ในพื้นที่ส่วนใหญ่ของทะเลจีนใต้ รวมถึงพื้นที่ในเขตเศรษฐกิจพิเศษของฟิลิปปินส์ที่ชาวฟิลิปปินส์เรียกว่าทะเลฟิลิปปินส์ตะวันตก กองกำลังรักษาชายฝั่งจีนได้ปิดกั้น พุ่งชน และยิงปืนฉีดน้ำใส่เรือเติมเสบียงของฟิลิปปินส์ที่มุ่งหน้าไปยังด่านทหารชั้นนอกบริเวณสันดอนโทมัสที่สองเป็นเวลาหลายเดือน เจ้าหน้าที่จีนที่ถือมีด หอก และขวาน ได้โจมตีลูกเรือบนเรือเติมเสบียงของฟิลิปปินส์ในบริเวณใกล้กับด่านทหารชั้นนอกในช่วงกลางเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2567 ทำให้มีเจ้าหน้าที่ได้รับบาดเจ็บ อีกทั้งยังฟันเรือยางท้องแข็งของพวกเขาและขโมยปืนไรเฟิลด้วย ผู้นำฟิลิปปินส์ได้เรียกร้องค่าชดเชย 36 ล้านบาท (ประมาณ 1 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) และขอให้มีการคืนอาวุธปืน ในแถลงการณ์ร่วมหลังการประชุมในเดือนกรกฎาคม เจ้าหน้าที่ญี่ปุ่นและฟิลิปปินส์ “ต่างแสดงความกังวลอย่างยิ่งเกี่ยวกับการกระทำที่อันตรายและรุนแรงขึ้นของจีน”

บรูไน มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ จีน ไต้หวัน และเวียดนาม ต่างมีการอ้างสิทธิ์ในดินแดนที่ทับซ้อนกันในบางส่วนของทะเลจีนใต้ รัฐบาลจีนและรัฐบาลญี่ปุ่นต่างก็อ้างสิทธิ์ในหมู่เกาะเซ็งกะกุที่อยู่ภายใต้การควบคุมของญี่ปุ่นในทะเลจีนตะวันออก กองกำลังรักษาชายฝั่งจีนได้คุกคามเรือทหาร เรือประมง เรือวิทยาศาสตร์ และเรือสำรวจน้ำมันและก๊าซในน่านน้ำที่ควบคุมโดยประเทศผู้อ้างสิทธิ์ที่เป็นคู่แข่งเกือบทั้งหมด

นายมานาโลยังยกย่องรัฐบาลญี่ปุ่นที่สนับสนุนคำตัดสินของศาลระหว่างประเทศใน พ.ศ. 2559 ที่ระบุว่าจีนละเมิดสิทธิอธิปไตยของรัฐบาลฟิลิปปินส์ภายในเขตเศรษฐกิจพิเศษของฟิลิปปินส์เอง ศาลระหว่างประเทศได้ตัดสินว่าการอ้างสิทธิ์ในวงกว้างของรัฐบาลจีนนั้นไม่สอดคล้องกับหลักการทางกฎหมาย แต่รัฐบาลจีนกลับเพิกเฉยต่อคำตัดสินและยังคงอ้างสิทธิ์อย่างผิดกฎหมายต่อไป “ท่ามกลางภูมิทัศน์ทางภูมิรัฐศาสตร์ในภูมิภาคนี้และภูมิภาคอื่น ๆ ซึ่งทำให้เสถียรภาพและความสามารถในการคาดการณ์ของระเบียบที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของกติกาต้องเผชิญกับความกดดัน เราได้หารือเกี่ยวกับประเด็นต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นทั่วโลกและในภูมิภาคซึ่งเป็นเรื่องที่เรามีความกังวลร่วมกัน” นายมานาโลกล่าวในการประชุมที่กรุงมะนิลา

เห็นได้ชัดเจนว่า ข้อตกลงนี้อนุญาตให้หน่วยขีปนาวุธพื้นผิวสู่เรือของรัฐบาลญี่ปุ่นฝึกซ้อมร่วมกับอาวุธของสหรัฐฯ เช่น จรวดหลายลำกล้องและระบบขีปนาวุธพิสัยกลางบนเกาะลูซอนของฟิลิปปินส์ นายมาซาชิ มูราโนะ ผู้เชี่ยวชาญด้านญี่ปุ่นจากสถาบันวิจัยฮัดสันในสหรัฐฯ กล่าวกับหนังสือพิมพ์เจแปนไทมส์ ข้อตกลงนี้ยังอนุญาตให้กองพลน้อยสะเทินน้ำสะเทินบกเคลื่อนที่เร็วของกองกำลังป้องกันตนเองภาคพื้นดินญี่ปุ่นและเจ้าหน้าที่ทหารของสหรัฐฯ ฝึกซ้อมร่วมกับอาวุธขนาดเล็กที่ยิงจากพื้นดินและโดรน

นายมาร์กอสและนายฟูมิโอะ คิชิดะ นายกรัฐมนตรีญี่ปุ่น ร่วมประชุมกับนายโจ ไบเดน ประธานาธิบดีสหรัฐฯ ในกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. เมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2567 สหรัฐฯ กำลังเสริมสร้างความเข้มแข็งให้กับพันธมิตรในภูมิภาคอินโดแปซิฟิกเพื่อต่อต้านอิทธิพลของจีน นายไบเดนย้ำถึงความมุ่งมั่นที่แน่วแน่ของสหรัฐฯ ที่จะยืนหยัดเคียงข้างญี่ปุ่นและฟิลิปปินส์

ดร. เชสเตอร์ คาบัลซา ประธานความร่วมมือด้านการพัฒนาและความมั่นคงระหว่างประเทศ ซึ่งเป็นศูนย์วิจัยในฟิลิปปินส์ กล่าวกับเบนาร์นิวส์ว่าข้อตกลงการเข้าถึงแบบทวิภาคีนั้นเป็นสิ่งที่มีความก้าวล้ำเป็นอย่างยิ่ง “ความสำคัญของข้อตกลงทางกองกำลังนี้ช่วยเพิ่มความคล่องตัวและการป้องปรามของรัฐบาลฟิลิปปินส์ด้วยการสนับสนุนจากประเทศเพื่อนบ้านที่มียุทธศาสตร์และเทคโนโลยีขั้นสูงอย่างญี่ปุ่น” ดร. คาบัลซากล่าว