การูด้าชิลด์
การฝึกระดับ "สุดยอด" เพื่อก้าวข้ามความกังวล ด้านความมั่นคงในระดับภูมิภาค และระดับโลกที่เพิ่มขึ้น

นายกัสดี ดา คอสตา
ทหารพลร่มกระโดดลงมาจากฟากฟ้าเหนือเกาะสุมาตราในหมู่เกาะอินโดนีเซียด้วยรูปแบบที่ประสานกัน เมื่อต้นเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2565 โดยกระโดดลงสู่พื้นนาข้าวและพื้นที่ว่างของป่าเขตร้อนหนาทึบในพื้นที่ฝึกบาตูราจา ซึ่งไม่ใช่การโดดร่มธรรมดา พลร่มจากอินโดนีเซีย ญี่ปุ่น และสหรัฐอเมริกา ได้ทำการกระโดดร่มร่วมกันเป็นครั้งแรกในการฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์ ซึ่งเป็นการฝึกร่วมทางทหารนานานชาติที่นำโดยกองทัพอินโดนีเซีย หรือที่เรียกว่า กองทัพแห่งชาติอินโดนีเซีย และกองทัพสหรัฐฯ
การกระโดดร่มครั้งนี้ไม่ใช่เพียงครั้งแรกเท่านั้นในการฝึกซ้อมประจำปี ซึ่งจัดขึ้นระหว่างวันที่ 1-14 สิงหาคม การฝึกการูด้าชิลด์ประจำ พ.ศ. 2565 มีสมญานามว่า การฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์ เนื่องด้วยระดับของการฝึกดังกล่าว นับเป็นครั้งแรกที่ออสเตรเลีย ญี่ปุ่น และสิงคโปร์เข้าร่วมการฝึกครั้งนี้ด้วย ซึ่งเป็นการฝึกที่จัดขึ้นท่ามกลางความตึงเครียดทั่วโลกที่ทวีความรุนแรงขึ้นอย่างเห็นได้ชัด สะท้อนให้เห็นถึงความมุ่งมั่นของผู้เข้าร่วมในการต่อต้านภัยคุกคามต่อความมั่นคงในภูมิภาค
พล.อ. อันดิกา เปอร์กาซา ผู้บัญชาการกองทัพแห่งชาติอินโดนีเซีย และ พล.อ. ชาร์ล เอ. ฟลินน์ ผู้บัญชาการกองทัพบกสหรัฐฯ ประจำภาคพื้นแปซิฟิก เปิดตัวการฝึกครั้งนี้ขึ้นที่ศูนย์ฝึกซ้อมบาตูราจา และมีผู้เข้าร่วมกว่า 4,300 คน มีบุคลากรทางทหารจาก 12 ประเทศที่เข้าร่วม นอกเหนือจากอินโดนีเซียและสหรัฐอเมริกา ผู้เข้าร่วมในครั้งนี้ประกอบไปด้วย ออสเตรเลีย ฝรั่งเศส ญี่ปุ่น มาเลเซีย นิวซีแลนด์ ปาปัวนิวกินี สิงคโปร์ เกาหลีใต้ และติมอร์-เลสเต มีผู้สังเกตการณ์มาจากแคนาดา อินเดีย และสหราชอาณาจักร
การฝึกการูด้าชิลด์ ยังให้ความสำคัญกับปฏิบัติการทางทะเล โดยมีเรือรบจากอินโดนีเซีย สิงคโปร์ และสหรัฐฯ ร่วมฝึกซ้อมด้วยกันเป็นครั้งแรก
“เมื่อเราอยู่ร่วมกันเช่นนี้ เราจะแข็งแกร่งขึ้น” พล.อ. ฟลินน์ กล่าวในการเปิดตัวการฝึก โดยเรียกการฝึกครั้งนี้ว่าเป็น “การแสดงออกครั้งสำคัญของการทำงานเป็นทีม การทำงานร่วมกัน และความสามัคคีในฐานะกลุ่มประเทศที่ต้องการมีอินโดแปซิฟิกที่เสรีและเปิดกว้าง รวมทั้งมีระเบียบที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของกติกา”

เช่นเดียวกับที่ได้ดำเนินการมาแล้ว 15 ครั้งก่อนหน้านี้ การฝึกการู ด้าชิลด์ มาพร้อมการดำเนินการและขีดความสามารถที่หลากหลาย ซึ่งรวมไปถึงการทำงานร่วมกันด้านอาวุธและการประสานงานภาคสนาม การสนับสนุนและการค้นพบดาวเทียม ระบบมิตรหรือศัตรู ตลอดจนการฝึกด้านการเอาตัวรอดในป่าและด้านภูมิประเทศที่เป็นเมือง มีการดำเนินปฏิบัติการสะเทินน้ำสะเทินบกและการฝึกซ้อมการเข้าจับกุมในสนามบินเช่นกัน
การฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์ก่อตั้งขึ้นจากการฝึกครั้งก่อนหน้าที่ซึ่งช่วยให้บุคลากรสามารถทดสอบอุปกรณ์และขั้นตอนต่าง ๆ ทั้งยังทำให้สหรัฐฯ ได้เข้าใจถึงความต้องการโครงสร้างพื้นฐานด้านกลาโหมของกองทัพแห่งชาติอินโดนีเซียและกองทัพพันธมิตรและหุ้นส่วนอื่น ๆ ได้ดีขึ้นด้วย ดร. ทึคุ เรซาสยา อาจารย์ในภาควิชาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่มหาวิทยาลัยปัดจาดจารันของอินโดนีเซีย กล่าวกับ ฟอรัม
การฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์ยังช่วยให้กองทัพแห่งชาติอินโดนีเซียได้ขยายความร่วมมือและการทดสอบร่วมกับกองกำลังผสมและกองกำลังร่วม ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของเส้นทางปฏิบัติการของกองทัพบกสหรัฐฯ ประจำภาคพื้นแปซิฟิก อันเป็นสัญลักษณ์แห่งมิตรภาพและความร่วมมือในระดับภูมิภาค
“ผมภูมิใจที่ได้เห็นถึงรูปแบบการเติบโตของการฝึกการูด้าชิลด์ตั้งแต่ปีที่แล้ว ซึ่งจะเป็นการขยายการฝึกช่วงฤดูร้อนนี้ไปสู่การฝึกร่วมระดับพหุชาติที่จะครอบคลุมทุกส่วนประกอบด้านการทหารของเรา” พล.อ. ฟลินน์ กล่าว “ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของพันธะระหว่างสหรัฐฯ และอินโดนีเซีย รวมถึงเป็นการเติบโตของความสัมพันธ์ระหว่างกองกำลังทางบกในภูมิภาคนี้ที่เป็นผลตามมา เพราะกองกำลังทางบกเป็นสิ่งที่ยึดเหนี่ยวโครงสร้างสถาปัตยกรรมความมั่นคงของภูมิภาคนี้เข้าด้วยกัน เราทำสิ่งนั้นร่วมกันโดยการสร้างความพร้อม สร้างความสัมพันธ์ และสร้างความไว้วางใจ “การรวมกองกำลังเข้าด้วยกันเช่นนี้ จะทำให้เรารวบรวมความมั่นคงระดับภูมิภาคให้เป็นปึกแผ่นและอยู่ยั้งยืนยง”
ความตึงเครียดที่ทวีความรุนแรงขึ้น
ชื่อการฝึกที่ขยายระดับขึ้น การเผชิญหน้าครั้งใหม่ และเป้าหมายทางภูมิรัฐศาสตร์ สะท้อนถึงสภาวะการณ์ที่เกิดขึ้น
นับตั้งแต่เปิดการฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์เมื่อ พ.ศ. 2552 ความตึงเครียดในอินโดแปซิฟิกก็ทวีความรุนแรงขึ้นอย่างต่อเนื่องจากการแข่งขันการอ้างสิทธิ์เหนือดินแดนในทะเลจีนใต้ เช่นเดียวกับที่เห็นกันอย่างกว้างขวางว่าสาธารณรัฐประชาชนจีนกำลังเพิ่มจำนวนกองกำลังทางทหารและเพิ่มความทะเยอทะยานเชิงยุทธศาสตร์ไปทั่วทั้งภูมิภาคนี้และภูมิภาคอื่น

ในด้านการรับมือ พันธมิตรระดับภูมิภาคได้ร่วมมือกันเพื่อแสดงให้เห็นว่าการกระทำที่สั่นคลอนเสถียรภาพของจีนและกองทัพปลดปล่อยประชาชน จะต้องได้รับการตอบโต้โดยพันธมิตรที่แข็งแกร่ง ซึ่งมีการฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์เป็นตัวอย่าง “การฝึกครั้งนี้เป็นส่วนหนึ่งของความร่วมมือด้านกลาโหมระหว่างอินโดนีเซียและสหรัฐฯ ทั้งยังเป็นการส่งสารถึงมหาอำนาจในภูมิภาคที่มีศักยภาพว่าจะมีการประสานงานด้านกลาโหมอย่างใกล้ชิดเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้น” นายนิโคเลาส์
ลอย ผู้เชี่ยวชาญด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของมหาวิทยาลัยทหารผ่านศึกแห่งชาติเพ็มบางูนันท์ในเมืองยอกยาการ์ตา ประเทศอินโดนีเซีย กล่าวกับ ฟอรัม
“ผมเชื่อว่าการฝึกครั้งนี้ได้แสดงถึงความพยายามที่จะรับมือต่อการเปลี่ยนแปลงเชิงกลยุทธ์ระดับโลกและระดับภูมิภาค” นายลอยกล่าว นายลอยได้ระบุถึงความท้าทายด้านความมั่นคงที่เพิ่มขึ้นอีกหลายรายการ ซึ่งอยู่นอกเหนือจากความตึงเครียดที่เป็นประเด็นเกี่ยวกับไต้หวัน อาทิ ข้อพิพาทระหว่างญี่ปุ่นและจีนเกี่ยวกับหมู่เกาะเซ็งกะกุที่ญี่ปุ่นดูแล ข้อพิพาทระหว่างอินเดียกับจีนเกี่ยวกับพื้นที่ชายแดนแนวภูเขาในเมืองลาดักห์ ความประพฤติของกองกำลังติดอาวุธนิวเคลียร์ของเกาหลีเหนือที่คาดการณ์ไม่ได้ ซึ่งรวมไปถึงการทดสอบขีปนาวุธที่สั่นคลอนเสถียรภาพ ตลอดจนการรุกรานยูเครนของรัสเซียโดยไม่มีเหตุยั่วยุ และสงครามที่ตามมา
แม้จะไม่ได้เป็นคู่กรณีในข้อพิพาททางทะเลจีนใต้ระหว่างรัฐบาลจีนและรัฐชายฝั่งอื่น ๆ แต่อินโดนีเซียก็มีข้อกังวลที่เกี่ยวพันกัน การอ้างสิทธิ์ทางทะเลอย่างกว้างขวางของจีน ซึ่งถูกปฏิเสธโดยศาลระหว่างประเทศไปเมื่อ พ.ศ. 2559 มีความทับซ้อนกับเขตเศรษฐกิจพิเศษของอินโดนีเซียในทางตอนใต้ของทะเลจีนใต้ ที่ซึ่งชาวอินโดนีเซียเรียกว่า ทะเลนาตูนา คำกล่าวอ้างของรัฐบาลจีนก่อให้เกิดการเผชิญหน้าที่ทำลายภาพลักษณ์ต่อสาธารณะของจีนมากขึ้น เช่น การทำประมงผิดกฎหมายโดยกองเรือของจีน และการปฏิบัติต่อลูกเรือชาวอินโดนีเซียอย่างไม่เหมาะสมบนเรือของจีน
การตัดสินใจของกองทัพแห่งชาติอินโดนีเซียในการจัดการฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์บางส่วนในหมู่เกาะรีเยาตามแนวช่องแคบมะละกาในทะเลจีนใต้นั้นถือมีความสำคัญยิ่ง โดยนักวิเคราะห์ให้เหตุผลว่า เนื่องจากการบุกรุกในบริเวณใกล้เคียงของเรือประมงจีน และสถานภาพของหมู่เกาะแห่งนี้ในฐานะที่เป็นเมืองหลวงแห่งการบริหารพื้นที่ทางทะเล
ขณะเดียวกัน นอกเหนือจากท่าทีที่ดูทะเยอทะยานของจีนที่เพิ่มพูนขึ้นในภูมิภาคนี้แล้ว การเติบโตของขีดความสามารถทางทหารของพรรคคอมมิวนิสต์จีนก็นำมาซึ่งความกังวลเช่นกัน ใน พ.ศ. 2564 การประเมินของหน่วยข่าวกรองจากสหรัฐฯ ระบุว่า กองทัพปลดปล่อยประชาชนกำลังค่อย ๆ แปรสภาพอย่างต่อเนื่องในการเป็นกลไกขับเคลื่อนนโยบายต่างประเทศของพรรคคอมมิวนิสต์จีน โดยมีความเกี่ยวพันกับการทูตและปฏิบัติการทางทหารทั่วโลก ตามรายงานของมูลนิธิคาร์เนกีเพื่อสันติภาพระหว่างประเทศ
การวางตนไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใด
โดยทางการแล้ว ธรรมเนียมการไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใดของอินโดนีเซียที่มีมาช้านานยังคงไม่สั่นคลอน โดยผู้นำพลเรือนและทหารของอินโดนีเซียกล่าวว่าท่าทีด้านกลาโหมและนโยบายต่างประเทศไม่ได้มุ่งเป้าไปที่ประเทศใด ๆ “เราเป็นมิตรกับทุกประเทศเพื่อนบ้านของเรา ความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันของเราคือสิ่งที่ทำให้เราแข็งแกร่งขึ้น” พล.อ. เปอร์กาซากล่าว กับผู้สื่อข่าว โดยเน้นย้ำว่า “เราไม่ได้ส่งสารถึงใครเลย” ในการฝึกซ้อมครั้งนี้

พล.อ. เปอร์กาซาระบุว่า การเข้าร่วมการฝึกการูด้าชิลด์ในครั้งแรกของจีนและการฝึกทางทหารระหว่างอินโดนีเซียและจีนสองครั้งเมื่อ พ.ศ. 2555 และ 2556 ไม่ได้ทำให้รัฐบาลจีนให้ความสนใจที่จะเข้าร่วมการฝึกใน พ.ศ. 2565 “หากรัฐบาลจีนไม่เห็นว่าการฝึกซ้อมนี้มีความสำคัญ ก็ไม่เป็นไร” พล.อ. เปอร์กาซากล่าว พร้อมเสริมว่า อินโดนีเซียยังคงเปิดให้มีการซ้อมรบร่วมกับจีน
นายทึคุ จากมหาวิทยาลัยปัดจาดจารัน กล่าวว่าความกังวลเกี่ยวกับพรรคคอมมิวนิสต์จีน ส่งผลให้การเข้าร่วมการฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์ของกองทัพปลดปล่อยประชาชนไม่มีทางเป็นไปได้ ประเด็นต่าง ๆ เช่น ข้อพิพาทเรื่องอาณาเขตทางทะเลระหว่างจีนกับประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่ยังคงดำเนินต่อไป และความสำคัญของการคงไว้ซึ่งอินโดแปซิฟิกที่เสรีและเปิดกว้างนั้นกลายเป็นอุปสรรคต่อความร่วมมือ
แม้จีนจะยังคงเป็นคู่ค้ารายใหญ่ที่สุดของอินโดนีเซีย แต่เห็นได้ว่าการเปลี่ยนแปลงรูปแบบทางเศรษฐกิจได้นำมาสู่การลดการพึ่งพามหาอำนาจทางเศรษฐกิจในภูมิภาคของอินโดนีเซีย สถานภาพของอินโดนีเซียในฐานะประเทศที่ใหญ่ที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งมีประชากรหนาแน่นมากเป็นอันดับสี่ของโลก บ่งบอกว่าอินโดนีเซียสามารถดำเนินการตามบทบาทของตนเองได้อย่างเต็มที่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในอินโดแปซิฟิก เช่น สายสัมพันธ์อันแข็งกระด้างของออสเตรเลียที่มีต่อจีน และสายสัมพันธ์อันอบอุ่นของรัฐบาลอินโดนีเซียที่มีต่อรัฐบาลออสเตรเลีย ถือว่าเป็นการพัฒนาระดับภูมิภาคที่สำคัญ
ข้อบ่งชี้อื่น ๆ ยังระบุว่า อินโดนีเซีย รวมถึงผู้เข้าร่วมการฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์จากประเทศอื่น ๆ กำลังทำงานอย่างใกล้ชิดกับพันธมิตรและหุ้นส่วนมากขึ้นเพื่อเสริมสร้างความมั่นคงทั้งในภูมิภาคนี้และภูมิภาคอื่น ๆ มีรายงานว่า นายโจโก วิโดโด ประธานาธิบดีอินโดนีเซีย ได้กำหนดให้การเข้าร่วมการฝึกครั้งนี้ของญี่ปุ่นเป็นประเด็นสำคัญ ในระหว่างการเยือนโตเกียวอย่างเป็นทางการเมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2565 และ นายสึโยฮิโตะ อิวาโมโตะ รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงกลาโหมของญี่ปุ่น ก็ได้เข้าร่วมการประชุมที่กรุงจาการ์ตาไปไม่นานก่อนที่การฝึกในพื้นที่ฝึกบาตูราจะเริ่มขึ้น
การเสริมสร้างความเป็นพันธมิตร
เช่นเดียวกับในทศวรรษที่ผ่านมา สหรัฐฯ จะมีบทบาทสำคัญในด้านความมั่นคงและเสถียรภาพของภูมิภาค เนื่องจากผู้เข้าร่วมการฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์ส่วนใหญ่เป็นพันธมิตรหรือหุ้นส่วนของสหรัฐฯ กองทัพอินโดนีเซียจึงยังคงถูกมองว่าเป็นพันธมิตรใกล้ชิดของสหรัฐฯ นายโซเลมาน ปอนโต อดีตหัวหน้าหน่วยข่าวกรองเชิงยุทธศาสตร์ของกองทัพแห่งชาติอินโดนีเซีย กล่าวกับ ฟอรัม
ทว่าการฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์ได้พิสูจน์ให้เห็นแล้วว่าการฝึกนี้เป็นมากกว่าวิธีการจัดการกับภัยคุกคามระดับภูมิภาคที่มีต่ออำนาจอธิปไตยของอินโดนีเซีย แม้การฝึกนี้จะบ่งบอกถึงแก่นแท้ของความเป็นพันธมิตรด้านความมั่นคงในภูมิภาค แต่การฝึกซูเปอร์การูด้าชิลด์ก็ได้ก้าวข้ามปัจจัยด้านภูมิรัฐศาสตร์ในหลายแง่มุมเช่นกัน ในระดับภาคพื้นดิน การฝึกครั้งนี้คือเวทีแห่งความสัมพันธ์เชิงปัจเจกและเชิงวัฒนธรรมระหว่างอินโดนีเซียและสหรัฐฯ รวมถึงประเทศอื่น ๆ ในอินโดแปซิฟิก
ผู้เข้าร่วมต่างได้รับการชื่นชมอย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้นสำหรับความไว้วางใจในหมู่พันธมิตรและหุ้นส่วนที่มีอุดมการณ์เดียวกัน และสำหรับการแบ่งปันความเข้าใจร่วมกันท่ามกลางวัฒนธรรมที่หลากหลาย ซึ่งจะเป็นรากฐานอันมั่นคงที่ก่อให้เกิดความสัมพันธ์ในอนาคตระหว่างกองทัพที่แท้จริง
นายกัสดี ดา คอสตา เป็นผู้สื่อข่าวสมทบของ ฟอรัม รายงานจากประเทศอินโดนีเซีย