จีนและรัสเซีย มิตรภาพเฉพาะกิจ

ทั้งสองประเทศม’โอก“สท’่จะบรรลุข้อตกลงคว“มร่วมมือ แต่ประวัต‘ศ“สตร์อันขมขื่นและเป้าหม“ยท’่แตกต่างกันอ“จขัดขว“งคว“มสัมพันธ์ของทั้งคู่

รอยเตอร์

ก“รฝึกร่วมระหว่างกองทัพเรือของรัสเซ’ยและจ’นในทะเลด”และทะเลเมด‘เตอร์เรเน’ยนเมื่อไม่น“นม“น’้ รวมทั้งก“รแลกเปล’่ยนท“งก“รทูตระหว่างประธ“น“ธ‘บด’ของทั้งสองประเทศ แสดงให้เห็นคว“มสัมพันธ์ท’่ก”ลังงอกง“มระหว่างสองมห“อ”น“จแห่งทว’ปยูเรเช’ย แม้ทั้งสองช“ต‘จะม’ผลประโยชน์ท“งเศรษฐก‘จท’่ส”คัญร่วมกัน และต่างก็ต่อต้านส‘่งท’่ทั้งคู่เร’ยกว่าก“รจัดระเบ’ยบโลกภ“ยใต้ก“รครอบง”ของสหรัฐฯ แต่เมื่อเวล“ผ่านไป คว“มสัมพันธ์ระหว่างทั้งสองประเทศดูเหมือนจะเป็นไปในท”นองท’่ไม่เท่าเท’ยมและม’คว“มตึงเคร’ยด

ต้นเหตุส”คัญประก“รหนึ่งของคว“มไม่ลงรอยกันน’้ก็คือ จ’นเป็นมห“อ”น“จท’่ก”ลังเต‘บโตขึ้นเรื่อย ๆ แต่รัสเซ’ยไม่ใช่ รัฐบ“ลรัสเซ’ยอ“จไม่เต็มใจท’่จะยอมรับก“รเป็นหุ้นส่วนท’่ด้อยกว่าจ’น ส่วนจ’นเองก็ไม่น่าจะปฏ‘บัต‘ต่อรัสเซ’ยอย่างให้เก’ยรต‘ต“มท’่รัฐบ“ลรัสเซ’ยค‘ดว่าตนม’ส‘ทธ‘ได้รับ

อย่างไรก็ต“ม ไม่ต้องสงสัยเลยว่าคว“มสัมพันธ์ระหว่างจ’นกับรัสเซ’ยก”ลังเต‘บโตขึ้นเรื่อย ๆ ก“รค้าระหว่างทั้งสองประเทศม’มูลค่าประม“ณ 1 แสนล้านเหร’ยญสหรัฐฯ  (หรือประม“ณ 3.5 ล้านล้านบ“ท) ต่อป’ (ค‘ดเป็นประม“ณหนึ่งในส‘บของมูลค่าก“รค้าระหว่างรัสเซ’ยกับทั่วโลก และหนึ่งในส’่ส‘บของมูลค่าก“รค้าระหว่างจ’นกับทั่วโลก) ในฐ“นะส่วนหนึ่งของโครงก“รเส้นท“งส“ยไหมของจ’นท’่ประธ“น“ธ‘บด’ ส’ จ‘้นผ‘ง ยกขึ้นม“ห“รือระหว่างก“รพบปะกับประธ“น“ธ‘บด’วล“ด‘เม’ยร์ ปูต‘น ของรัสเซ’ยเมื่อเดือนพฤษภ“คม พ.ศ. 2558 จ’นอ“จเข้าไปลงทุนในโครงสร้างพื้นฐ“นของรัสเซ’ยซึ่งจะช่วยปรับปรุงก“รขนส่งส‘นค้าของจ’นข้ามรัสเซ’ยเข้าไปยังยุโรปและตะวันออกกล“ง นอกจ“กน’้ รัฐบ“ลรัสซ’ยและรัฐบ“ลจ’นยังเห็นชอบร่วมกันท’่จะด”เน‘นโครงก“รใหญ่สองโครงก“รเพื่อส่งก๊าซธรรมช“ต‘จ“กไซบ’เร’ยไปยังจ’น ซึ่งจะท”ให้จ’นกล“ยเป็นผู้ซื้อก๊าซธรรมช“ต‘จ“กรัสเซ’ยร“ยใหญ่ท’่สุดแซงหน้ายุโรป

แต่กระนั้นก็ยังม’คว“มไม่แน่นอน

โครงก“รดังกล่าวต้องใช้เง‘นจ”นวนมห“ศ“ล จ’นก”ลังเด‘นหน้าต่อรองอย่างหนักเนื่องจ“กรัสเซ’ยสูญเส’ยส่วนแบ่งตล“ดก๊าซธรรมช“ต‘ในยุโรปไปแล้ว และจ’นมองว่ารัสเซ’ยเป็นก“รลงทุนท’่เส’่ยง รัฐบ“ลรัสเซ’ยไม่ได้ค“ดหวังอ’กต่อไปว่าจ’นจะม“แทนท’่ตล“ดทุนตะวันตกซึ่งรัสเซ’ยม’โอก“สเข้าถึงได้น้อยลงอันเป็นผลจ“กม“ตรก“รลงโทษท’่รัสเซ’ยก”ลังเผช‘ญเพร“ะสนับสนุนก“รแทรกแซงโดยใช้อ“วุธต่อคว“มขัดแย้งในยูเครน

ด้วยคว“มกลัวเรื่องว‘ศวกรรมย้อนกลับ ท’่ผ่านม“รัสเซ’ยจึงยังลังเลท’่จะข“ยเทคโนโลย’ท“งทห“รขั้นก้าวหน้าให้กับจ’น แต่ปัจจุบันเมื่อสถ“นก“รณ์บ’บคั้น รัฐบ“ลรัสเซ’ยก็ได้ตกลงข“ยระบบป้องกันภัยท“งอ“ก“ศระยะไกลท’่ทันสมัยท’่สุดของตนให้กับจ’น ระบบข’ปน“วุธเอส-400 จะช่วยให้จ’นส“ม“รถโจมต’เป้าหม“ยได้ไกลถึงไต้หวันและแม้กระทั่งพื้นท’่ส”คัญต่าง ๆ ของอ‘นเด’ย

จ’นและรัสเซ’ยก”ลังให้ก“รสนับสนุนสถ“บันระดับภูม‘ภ“คแห่งใหม่ท’่อ“จช่วยหรือท”ล“ยคว“มสัมพันธ์ในอน“คตของทั้งสองประเทศ องค์ก“รคว“มร่วมมือเซ’่ยงไฮ้ภ“ยใต้ก“รน”ของจ’นม’เป้าหม“ยเพื่อต่อต้านก“รก่อก“รร้าย ก“รม’แนวค‘ดสุดโต่งและก“รแบ่งแยกด‘นแดนโดยเฉพ“ะอย่างย‘่งในเอเช’ยกล“ง สม“ช‘กทั้งหมดขององค์ก“รซึ่งรวมทั้งรัสเซ’ยต่างก็หว“ดกลัวก“รแทรกซึมเข้าม“ของกลุ่มนักรบหัวรุนแรงจ“กอัฟก“น‘สถ“นและตะวันออกกล“ง

สหภ“พเศรษฐก‘จยูเรเช’ยภ“ยใต้ก“รน”ของรัสเซ’ย ซึ่งเด‘มคือสหภ“พศุลก“กร ขณะน’้ม’สม“ช‘กได้แก่ อ“ร์ม“เน’ย เบล“รุส ค“ซัคสถ“นและรัสเซ’ย ก”แพงภ“ษ’ท’่สูงล‘่วของกลุ่มน’้อ“จท”ให้จ’นกังวล เนื่องจ“กภ“คอุตส“หกรรมของจ’นย้ายเข้าม“ในประเทศม“กขึ้น ดังนั้นก“รส่งออกส‘นค้าท“งภ“คพื้นด‘นผ่านสหภ“พยูเรเช’ยจึงย‘่งทว’คว“มส”คัญม“กขึ้น ธน“ค“รเพื่อก“รลงทุนในโครงสร้างพื้นฐ“นเอเช’ยภ“ยใต้ก“รน”ของจ’นได้รับคว“มสนใจอย่างม“กในยูเรเช’ย และในฐ“นะสม“ช‘กผู้ร่วมก่อตั้ง รัสเซ’ยก็หวังว่าจะได้รับก“รสนับสนุนท“งก“รเง‘นม“กขึ้น

นอกจ“กน’้ รัฐบ“ลจ’นและรัฐบ“ลรัสเซ’ยยังเชื่อมโยงกันด้วยก“รปกครองในระบอบอ”น“จน‘ยม ซึ่งได้รับก“รสนับสนุนจ“กโวห“รเช‘ดชูคว“มเป็นช“ต‘น‘ยมท’่ถูกตอกย้ำซ้ำแล้วซ้ำอ’ก ทั้งน“ยปูต‘นและน“ยส’ จ‘้นผ‘งต่างก็ไม่พอใจท’่รัฐบ“ลสหรัฐฯ สนับสนุนระบบก“รเมืองแบบเป‘ดกว้างม“กขึ้น ดังจะเห็นได้จ“กปฏ‘ก‘ร‘ย“ท’่กร“ดเกร’้ยวของจ’นต่อก“รประท้วงของนักศึกษ“ในฮ่องกง และก“รท’่รัฐบ“ลรัสเซ’ยอ้างว่าม’อ”น“จจ“กภ“ยนอกเข้าม“วุ่นว“ยกับก“รเมืองยูเครนเพื่อปลุกปั่นให้ยูเครนเป็นปฏ‘ปักษ์กับรัสเซ’ย

แม้จะม’ผลประโยชน์ร่วมกัน แต่คว“มเป็นไปได้ท’่จะเก‘ดคว“มร่วมมือในระยะย“วระหว่างรัฐบ“ลจ’นกับรัสเซ’ยกลับดูเหมือนว่าจะไม่ค่อยสดใสนักเมื่อพ‘จ“รณ“จ“กเหตุก“รณ์ในประวัต‘ศ“สตร์ ตลอดส“มทศวรรษของคว“มแตกแยกระหว่างจ’นและรัสเซ’ยตั้งแต่ช่วงกล“งทศวรรษท’“ยทศวรรษท’“มแตกต่างท“งอุดมก“รณ์ ก“รเมืองและก“รปกครองได้น”ไปสู่คว“มเป็นปฏ‘ปักษ์อย่างรุนแรงระหว่างสองช“ต‘ เมื่อประม“ณ 30 ป’ก่อน น“ยม’ฮ“อ‘ล กอร์บ“ชอฟ ประธ“น“ธ‘บด’โซเว’ยต และน“ยเต‘้ง เส’่ยวผ‘ง ผู้น”จ’นในสมัยนั้นม’แนวค‘ดร่วมกันท’่จะแก้ไขคว“มไม่ลงรอยระหว่างทั้งสองประเทศ

สภ“พเศรษฐก‘จท’่ย่ำแย่ในประเทศลดทอนคว“มส“ม“รถของรัสเซ’ยท’่จะต่อรองกับจ’นบนพื้นฐ“นแห่งคว“มเท่าเท’ยมกัน เศรษฐก‘จจ’นม’ขน“ดใหญ่กว่าของรัสเซ’ยม“กกว่าส’่เท่าและช่องว่างดังกล่าวก็ก”ลังกว้างขึ้นเรื่อย ๆ ร“ค“พลังง“นท’่ตกต่ำ ม“ตรก“รลงโทษของโลกตะวันตกและก“รควบคุมอย่างเบ็ดเสร็จของภ“ครัฐเป็นภ“ระอันใหญ่หลวงต่อระบบเศรษฐก‘จของรัสเซ’ย

สถ“นก“รณ์เก’่ยวกับประช“กรในตะวันออกไกลของรัสเซ’ยก็เป็นเค้าล“งท’่ไม่ค่อยด’ต่อคว“มสัมพันธ์อันมั่นคงกับจ’นม“กนัก รัฐบ“ลจ’นยืนกร“นม“ตลอดว่าช“ยแดนท’่ต‘ดกับรัสเซ’ยถูกแบ่งอย่างไม่เป็นธรรมเนื่องจ“‘สัญญ“ท’่ไม่เสมอภ“’“มไม่เท่าเท’ยมด้านประช“กรจะเห็นได้ชัดจ“กก“รม’“นรับเช‘“วจ’นหล“ยล้านคนในภูม‘ภ“คตะวันออกไกลของรัสเซ’ย และยังม’ประช“กรอ’กหล“ยร้อยล้านคนอ“ศัยอยู่ท“งตะวันออกเฉ’ยงเหนือของจ’น เท’ยบกับประช“กรรัสเซ’ยซึ่งม’เพ’ยงร“ว ๆ 6 ล้านคนในช“ยแดนฝั่งมอสโก

จ’นและรัสเซ’ยต‘’ยนร“ยได้ป“นกล““กต้องก“รจะออกจ“กวงเว’ยนน’้ เศรษฐก‘จของทั้งสองประเทศต้องพึ่งพ“นวัตกรรมและก“รผล‘ตท’่ม’ประส‘ทธ‘ภ“พม“กขึ้นและลดก“รพึ่งพ“ทรัพย“กรธรรมช“ต‘และแรงง“นร“ค“ถูกลง ถ้าประเทศใดประเทศหนึ่งไม่ส“ม“รถตอบสนองคว“มค“ดหวังท’่เพ‘่มขึ้นของประช“ชนซึ่งม“พร้อมกับระดับร“ยได้ท’่สูงขึ้น ก็อ“จเก‘ดคว“มวุ่นว“ยขึ้นต“มแนวช“ยแดนของทั้งสองประเทศ

ทั้งจ’นและรัสเซ’ยก”ลังเข้าสู่ยุคท’่ม’ปัญห“กับประเทศเพื่อนบ้านอื่น ๆ น“ยปูต‘นใช้ก”ลังทห“รกับประเทศยูเครนและจอร์เจ’ยไปแล้วและก”ลังพย“ย“มข่มขู่ประเทศต่าง ๆ ในทว’ปยุโรปท’่อยู่ร‘มทะเลบอลต‘ก ส่วนจ’นก็ก”ลังอ้างส‘ทธ‘ในอ“ณ“เขตในทะเลจ’นตะวันออกและทะเลจ’นใต้ คว“มเคลื่อนไหวดังกล่าวน”ไปสู่ก“รรื้อฟื้นบทบ“ทขององค์ก“รสนธ‘สัญญ“แอตแลนต‘กเหนือ (น“โต) และผลักดันให้ประเทศส่วนใหญ่ในเอเช’ยหันไปห“ก“รสนับสนุนท“งทห“รจ“กสหรัฐฯ

รัสเซ’ยและจ’นพย“ย“มท’่จะหล’กเล’่ยงก“รกระทบกระทั่งถึงล”ดับคว“มส”คัญเช‘งยุทธศ“สตร์ของกันและกัน แต่ก็ม’คว“มเส’่ยงเช่นกันท’่อ“จจะเล’่ยงไม่พ้น รัฐบ“ลจ’นแทบมองไม่เห็นประโยชน์ของก“รเอ“ตัวเองเข้าไปพัวพันกับคว“มขัดแย้งในยูเครน แต่ก“รกระท”ของรัสเซ’ยกลับขัดกับหลักก“รของจ’นท’่ว่าด้วยก“รไม่ละเม‘ดช“ยแดนท’่น“น“ช“ต‘ให้ก“รยอมรับและก“รไม่แทรกแซงก‘จก“รภ“ยในของประเทศอื่น ส”หรับจ’นแล้วน’่คือเส“หลักท’่รองรับจุดยืนของรัฐบ“ลจ’นเก’่ยวกับท‘เบต ไต้หวันและซ‘นเจ’ยงซึ่งเป็นภูม‘ภ“คหนึ่งของจ’น อ’กทั้งยังเป็นหลักก“รเบื้องต้นของลัทธ‘ช“ต‘น‘ยมใหม่ท’่น“ยส’ จ‘้นผ‘ง ก”ลังสร้างขึ้นภ“ยใต้นโยบ““มฝันของชนช“ต‘จ’’ยไม่ค่อยม’ผลประโยชน์ในทะเลจ’นตะวันออกและทะเลจ’นใต้และจะปล่อยให้เป็นเรื่องของจ’น

ช“ต‘ตะวันตกไม่ม’คว“มสนใจท’่จะท”ให้จ’นแตกคอกับรัสเซ’ย ก“รขย“ยคว“มสัมพันธ์ด้านพลังง“นจะช่วยเพ‘่มคว“มหล“กหล“ยของประเทศท’่ป้อนพลังง“นให้ทั่วโลก และข้อตกลงคว“มร่วมมือท“งก“รค้าก็จะช่วยส่งเสร‘มโอก“สท“งเศรษฐก‘จ ในขณะเด’ยวกัน ช“ต‘ตะวันตกก็ให้คว“มสนใจอย่างย‘่งกับก“รท’่จ’นและรัสเซ’ยจะไม่บ’บบังคับประเทศเพื่อนบ้านท’่เล็กกว่า แรงกดดันของรัสเซ’ยต่อยูเครน และแรงกดดันของจ’นในทะเลจ’นตะวันออกและทะเลจ’นใต้กระตุ้นให้ช“ต‘ตะวันตกต้องเสร‘มคว“มแข็งแกร่งท“งก“รทห“ร และปรับบทบ“ทท“งก“รทูตให้เข้มข้นย‘่งขึ้นเพื่อป้องกันคว“มขัดแย้ง

สหรัฐฯ พย“ย“มสร้างคว“มสัมพันธ์อย่างเป็นรูปธรรมกับจ’นและรัสเซ’ยม“อย่างย“วน“นแม้จะม’คว“มเห็นต่างกันในหล“ย ๆ เรื่องก็ต“ม คว“มพย“ย“มเช่นน’้ควรด”เน‘นต่อไปแม้ในขณะท’่รัฐบ“ลสหรัฐฯ และพันธม‘ตรก”ลังด”เน‘นขั้นตอนต่าง ๆ เพื่อต่อต้านก“รใช้อ”น“จบังคับของจ’นและรัสเซ’ย อเมร‘ก“ต้องก“รให้น“โตเข้มแข็งและต้องก“รเข้าไปเป็นผู้ม’ส่วนร่วมกับภูม‘ภ“คอ‘นโดเอเช’ยแปซ‘ฟ‘กซึ่งม’เครือข่ายคว“มสัมพันธ์ท’่ใกล้ช‘ดทั้งในระดับทว‘ภ“ค’และพหุภ“ค’ รวมทั้งคว“มตกลงหุ้นส่วนยุทธศ“สตร์ท“งเศรษฐก‘จภ“คพื้นแปซ‘ฟ‘กซึ่งเป็นข้อตกลงท“งก“รค้าฉบับส”คัญท’่ก”ลังอยู่ระหว่างก“รเจรจ“ขั้นสุดท้าย

ห“กไม่ส“ม“รถห“ปัจจัยใหม่ม“สนับสนุนก“รเต‘บโตท“งเศรษฐก‘จของตนได้ รัสเซ’ยจะสูญเส’ยต”แหน่งมห“อ”น“จไป ในท“งปฏ‘บัต‘แล้ว จ’นและรัสเซ’ยส“ม“รถพัฒน“คว“มสัมพันธ์ในรูปของคว“มร่วมมือระหว่างกันได้โดยเฉพ“ะอย่างย‘่งด้านพลังง“นและก“รค้า แต่ในขณะเด’ยวกัน เมื่อเวล“ผ่านไป คว“มเป็นหุ้นส่วนของสองประเทศจะม’ข้อก”จัดม“กขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อพ‘จ“รณ“จ“กว‘ถ’ท“งท’่แตกต่างกันและประวัต‘ศ“สตร์อันขมขื่นระหว่างทั้งสองประเทศ

รัฐบ“ลรัสเซ’ยและรัฐบ“ลจ’นยังม’เรื่องส”คัญ ๆ ท’่ก”ลังรอก“รตัดส‘นใจ ก“รแสดงท่าท’ต่อต้านสหรัฐฯ ไม่อ“จช่วยให้จ’นหรือรัสเซ’ยบรรลุเป้าหม“ยท’่ส”คัญท’่สุดของประเทศได้