ទំនប់វារីអគ្គិសនីរបស់ PRC គំរាមកំហែងដល់ទន្លេមេគង្គ
បុគ្គលិកទស្សនាវដ្តី FORUM
ទន្លេមេគង្គលាតសន្ធឹងជិត 5 000 គីឡូម៉ែត្រពីខ្ពង់រាបទីបេ ដែលហូរកាត់ប្រទេសភូមា ឡាវ ថៃ កម្ពុជា និងចុងក្រោយគឺតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គរបស់វៀតណាម។ ទន្លេដែលវែងជាងគេនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលផ្ទុកដីល្បាប់ដែលសម្បូរទៅដោយសារធាតុចិញ្ចឹមចាំបាច់សម្រាប់ជីវភាពរស់នៅរបស់មនុស្សដែលពឹងផ្អែកលើផ្លូវទឹកសម្រាប់កសិកម្ម និងនេសាទ។
ប៉ុន្តែទន្លេកំពុងរីងស្ងួត។ វិទ្យុអាស៊ីសេរីរាយការណ៍កាលពីឆ្នាំ 2022 ថា ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ កម្រិតទឹករបស់ទន្លេនេះស្ថិតក្នុងចំណោមកម្រិតទាបបំផុតដែលត្រូវបានកត់ត្រាទុក នេះបើយោងតាមការវិភាគដោយមជ្ឈមណ្ឌល Stimson Center ដែលជាស្ថាប័នស្រាវជ្រាវដែលមានមូលដ្ឋាននៅវ៉ាស៊ីនតោនឌីស៊ី។ នៅទន្លេមេគង្គក្រោម ជួនកាលមានកម្រិតទាបរហូតមនុស្សអាចដើរឆ្លងកាត់បាន។ ភាគច្រើននៃដីល្បាប់សំខាន់ៗដែលកាលពី 15 ឆ្នាំមុនត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថាមានចំនួន 143 លានតោនក្នុងមួយឆ្នាំកំពុងត្រូវបានរារាំង។ ស្ថានការណ៍បែបនេះបានរួមចំណែកដល់អសន្តិសុខស្បៀង និងវិបត្តិបរិស្ថានសម្រាប់ប្រជាជនជិត 60 លាននាក់ដែលស្ថិតនៅតាមខ្សែទឹកផ្នែកខាងក្រោម នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍ខែសីហា ឆ្នាំ 2023 ដោយសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA)។
ស្របពេលទទួលស្គាល់ពីតួនាទីនៃបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ អ្នកជំនាញបានលើកឡើងថា មានពិរុទ្ធជនផ្ទាល់ចំពោះបញ្ហាទន្លេនេះ៖ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (PRC) សាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅទន្លេមេគង្គលើ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ឡានឆាង នៅក្នុងប្រទេសចិន។
«ទំនប់ដើរតួជាឧបសគ្គរូបវន្តដែលរារាំងផ្លូវនៃការផ្លាស់ទីរបស់ត្រី និងដីល្បាប់ និងសារធាតុចិញ្ចឹមដែលមានផលប៉ះពាល់ដល់… កម្រិតទឹកទាប និងការជ្រៀតជ្រែកអំបិល»។ នេះបើតាមមូលនិធិសត្វព្រៃពិភពលោកបានរាយការណ៍នៅខែតុលាឆ្នាំ 2023។
ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន Reuters បានរាយការណ៍កាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ 2022 ថា PRC បានសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីយ៉ាងហោចណាស់ចំនួន 95 នៅលើដៃទន្លេមេគង្គ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1995 មក ប្រទេសនេះក៏បានសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីធំចំនួន 11 ដោយមានការគ្រោងទុកបន្ថែមទៀត និងបានជួយសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីចំនួនពីរនៅក្នុងប្រទេសឡាវផងដែរ។
មិនត្រឹមតែទំនប់វារីអគ្គិសនីប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងរបៀបដែលទំនប់វារីអគ្គិសនីទាំងនោះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដែលរួមចំណែកដល់វិបត្តិនៅខ្សែទឹកផ្នែកខាងក្រោម ដោយមានអ្នកវិភាគបានអះអាងថាទីក្រុងប៉េកាំងធ្វើសកម្មភាពដោយយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងតិចតួចចំពោះប្រទេសនៅតំបន់មេគង្គផ្សេងទៀត។
លោក Brian Eyler នាយកកម្មវិធីអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃមជ្ឈមណ្ឌល Stimson Center បានប្រាប់ VOA ថា៖ PRC «ដកទឹកចេញពីទន្លេក្នុងរដូវវស្សា ហើយបន្ទាប់មកដាក់វាចូលវិញក្នុងរដូវប្រាំងសម្រាប់ផលិតវារីអគ្គិសនី»។ «នោះធ្វើឱ្យស្ថានភាពគ្រោះរាំងស្ងួតកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ដែលកំពុងតែកើតមាននៅពេលនេះ។»
លោកបានថ្លែងឱ្យដឹងថា PRC «ចាំបាច់ត្រូវទទួលស្គាល់ថា លំហូរនៃរដូវវស្សាត្រូវតែរឹងមាំ ហើយរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ប្រទេសចិនបានបដិសេធចំពោះរឿងនេះ»។
គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គប៉ាន់ប្រមាណថានៅឆ្នាំ 2040 ដីដែលឆ្លងកាត់ទន្លេតិចជាង 5 លានតោននឹងឈានដល់តំបន់ដីសណ្តទន្លេជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ គណៈកម្មការនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ 1995 ដោយប្រទេសដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងអាងទន្លេ ធ្វើការជាមួយប្រទេសជាសមាជិកដើម្បីគ្រប់គ្រងធនធានទឹក។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ PRC មិនបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងចែករំលែកដែនទឹកជាមួយប្រទេសជិតខាងនោះទេ។
លោក Tran Van Cung ដែលបានដាំស្រូវនៅកសិដ្ឋានរបស់គ្រួសារគាត់ក្នុងប្រទេសវៀតណាមអស់រយៈពេលជាង 40 ឆ្នាំមកហើយ បានថ្លែងប្រាប់សារព័ត៌មាន Reuters ថា៖ «ទន្លេមិនបាននាំដីល្បាប់ទេ ដីមានជាតិប្រៃ»។
លោក Cung អាយុ 60 ឆ្នាំបាននិយាយថាការប្រមូលផលរបស់គាត់នាំមកនូវស្ទើរមិនស្មើ ពាក់កណ្តាលនៃទិន្នផលដែលគាត់ធ្វើបានកាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុនផង ហើយកូនពីរនាក់របស់គាត់ និងអ្នកជិតខាងបានចាកចេញពីតំបន់នេះដើម្បីស្វែងរកការងារ។
គាត់បាននិយាយថា៖ «ដោយគ្មានដីល្បាប់ យើងគឺចប់តែម្ដង»។
អ្នកនេសាទជនជាតិខ្មែរ លោក Tin Yusos ភរិយា និងចៅស្រីរបស់គាត់ បានចាកចេញពីទូកពីរដងដែលជាផ្ទះរបស់ពួកគេ ជង្រុកត្រីក្នុងទឹកទន្លេសាប និងទន្លេមេគង្គនៅជិតរាជធានីភ្នំពេញក្នុងឆ្នាំ 2021។ លោកបានលើកឡើងថា «នៅពេលដែលយើងនៅតែរកត្រីបានច្រើន នៅថ្ងៃដែលនេសាទបែបនេះ យើងនឹងនេសាទត្រីបានប្រហែលជា 30 គីឡូក្រាម ប៉ុន្តែឥឡូវនេះយើងចាប់បានតែជាងមួយគីឡូក្រាមប៉ុណ្ណោះ»។ «ពេលនេះគ្មានត្រីទៀតទេ។» ប្រភពវីដេអូ៖ សារព័ត៌មាន REUTERS
ទស្សនាវដ្តី FORUM បានផ្អាកការបកប្រែអត្ថបទប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់គេហទំព័រជាភាសាខ្មែរ។ សូមមើលភាសាដទៃទៀតសម្រាប់ខ្លឹមសារប្រចាំថ្ងៃ។
