កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាធ្លុងមួយ ប្រឆាំងនឹង របបយោធា
កងកម្លាំងគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៃប្រទេសភូមា ស្វែងរកចំណុចរង្គោះរង្គើប្រឆាំងនឹងច្បាប់យោធា
វរសេនីយ៍ទោ (ចូលនិវត្តន៍) លោកស្រីបណ្ឌិត Miemie Winn Byrd/មជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកសម្រាប់ការសិក្សាអំពីសន្តិសុខ Daniel K. Inouye
ពីរឆ្នាំក្រោយការដណ្តើមអំណាចក្នុងរដ្ឋប្រហារ យោធាភូមាកំពុងឈានដល់ការដួលរលំ។ អ្នកដែលបានរៀបចំគម្រោងធ្វើរដ្ឋប្រហារនៅប្រទេសភូមានៅថ្ងៃទី 1 ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ 2021 មិនបានជោគជ័យក្នុងការគ្រប់គ្រងប្រទេសនោះទេ បន្ទាប់ពីបានផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលជាប់ឆ្នោតរបស់ខ្លួន និងចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំរបស់ខ្លួន គឺលោកស្រី Daw Aung San Suu Kyi និងមន្ត្រីកំពូលផ្សេងទៀត។
ប្រជាជនបានឆ្លើយតបទៅនឹងរដ្ឋប្រហារ តាមរយៈការតវ៉ាដោយសន្តិវិធីទ្រង់ទ្រាយធំ និងទង្វើនៃការមិនស្តាប់បង្គាប់របស់ពលរដ្ឋ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ការបង្រ្កាបដោយឥតឈប់ឈរ និងឃោរឃៅរបស់របបយោធាបានប្រែការបាតុកម្មអហិង្សាទៅជាការតស៊ូប្រដាប់អាវុធ។ ការគាបសង្កត់របស់យោធានៅទូទាំងប្រទេសបានបង្កឱ្យមានវិបត្តិមនុស្សធម៌ អស្ថិរភាព និងបញ្ហាប្រឈមផ្នែកសន្តិសុខ ដែលបានរីករាលដាលហួសព្រំដែននៃប្រទេសភូមា។
សម្ព័ន្ធតស៊ូ ដែលដឹកនាំដោយរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ (NUG) បានប្រមូលផ្តុំគ្នាជាង 90% នៃចំនួនប្រជាជន រួមទាំងស្ត្រីជាច្រើនផងដែរ បានបង្កើតកងកម្លាំងការពារប្រជាជន (PDF) ហើយកំពុងសហការជាយុទ្ធសាស្រ្តជាមួយអង្គការបដិវត្តន៍ជនជាតិភាគតិច (ERO) ដែល
មានបទពិសោធន៍ក្នុងការប្រយុទ្ធ។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងទាំងនេះបង្ហាញថាភាពធន់របស់ប្រជាជនបានផ្តល់អំណាចដល់ចលនាមួយក្នុងការដាក់សម្ពាធយ៉ាងខ្លាំងលើរបបយោធាបែបណាខ្លះ។ ដោយរងបន្ទុកដោយអំពើពុករលួយ បក្ខពួកនិយម និងភាពក្រអឺតក្រទមរបស់ខ្លួន យោធាបានបាត់បង់ប្រសិទ្ធភាព និងវិជ្ជាជីវៈក្នុងការប្រយុទ្ធរបស់ខ្លួន។ យោធាបានក្លាយទៅជាក្រុមឧក្រិដ្ឋកម្មប្រដាប់អាវុធ។ ដូច្នេះហើយ យោធាមិនអាចប្រយុទ្ធនៅលើមូលដ្ឋានប្រឆាំងនឹងកងកម្លាំងចម្រុះដែលធូររលុងនោះទេ៖ ជនស៊ីវិលដែលបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលតិចតួច បុគ្គលិក PDF ដែលបានរៀបចំ និងមានធនធាន ព្រមទាំង ERO ដែលមានបទពិសោធន៍។ របបយោធាពឹងផ្អែកលើការវាយប្រហារតាមអាកាសប្រឆាំងនឹង
ទីក្រុងនិងភូមិនានា ដើម្បីកាត់បន្ថយការគាំទ្ររបស់ប្រជាជនចំពោះ NUG, PDF និង ERO។
ខណៈពេលដែលរបបយោធាដួលរលំនៅក្រោមភាពអសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន សម្ព័ន្ធតស៊ូត្រូវតែមានប្រព័ន្ធបញ្ជាបង្រួបបង្រួម និងការគាំទ្រជាក់ស្តែងពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ដើម្បីបង្រួបបង្រួមភាពជោគជ័យរបស់ខ្លួន និងឈានដល់ចំណុចរបត់ប្រឆាំងនឹងយោធា។
THE ASSOCIATED PRESS
ប្រវត្តិនៃអស្ថិរភាព
ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាភូមា មានប្រវត្តិអស្ថិរភាពនយោបាយជាយូរលង់មកហើយ ដែលភាគច្រើនស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់មេដឹកនាំផ្តាច់ការយោធាដ៏ឃោរឃៅពីឆ្នាំ 1962 ដល់ឆ្នាំ 2011។ យោធាដែលបានអះអាងថាជាអ្នកការពារស្ថិរភាពនៃប្រទេសនេះបានជិះជាន់ក្រុមជនជាតិភាគតិច ដែលបណ្ដាលឱ្យមានការបះបោរនៃជនជាតិភាគតិច ដែលអូសបន្លាយយូរជាងគេលើ
ពិភពលោក។ ក្នុងឆ្នាំ 2011 របបយោធាបានព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរទៅជារដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល ដើម្បីធ្វើពិពិធកម្មចេញពីសាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (PRC) និងភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងឡើងវិញជាមួយនឹងលោកខាងលិច។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការប៉ុនប៉ងរបស់យោធាក្នុងការទទួលបានអំណាចរបស់ខ្លួនដោយការរក្សាទុក 25% នៃអាសនៈសភាសម្រាប់សមាជិកយោធាដែលបំពេញកាតព្វកិច្ចសកម្ម និងទាមទារ 75% នៃសភាដើម្បីធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនបានជោគជ័យនៅក្នុងការគាបសង្កត់ឆន្ទៈរបស់ប្រជាជននោះទេ។
នៅឆ្នាំ 2015 គណបក្សនយោបាយស៊ីវិលរបស់ភូមា គឺសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ (NLD) ដែលដឹកនាំដោយលោកស្រី Daw Aung San Suu Kyi បានឈ្នះការបោះឆ្នោតសកល និងឡើងកាន់អំណាច។ គណបក្ស NLD ទទួលបានជ័យជម្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដីមួយទៀតនៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ 2020។ យ៉ាងណាក៏ដោយ យោធាដែលដឹកនាំដោយលោកឧត្តមសេនីយ៍ Min Aung Hlaing បានចោទប្រកាន់ថាមានការក្លែងបន្លំ និងដណ្តើមអំណាចដោយប្រើរដ្ឋប្រហារ។ គេបានមើលឃើញរដ្ឋប្រហារយ៉ាងទូលំទូលាយថាមិនស្របច្បាប់ទាំងអន្តរជាតិ និងក្នុងស្រុក ហើយបានបង្កឱ្យមានការតវ៉ា និងការមិនគោរពច្បាប់ពីប្រជាពលរដ្ឋដែលទាមទារឱ្យស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។ របបយោធាបានឆ្លើយតបដោយកម្លាំង ដោយប្រើប្រាស់គ្រាប់រំសេវ ឧស្ម័នបង្ហូរទឹកភ្នែក និងកាណុងបាញ់ទឹក ដើម្បីបំបែកហ្វូងបាតុករ។ របបយោធាក្រោយមកបានប្រកាសខ្លួនឯងថាជាក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋបាលរបស់រដ្ឋ ហើយកងកម្លាំងសន្តិសុខបានចាប់ផ្តើមចាប់ខ្លួន ធ្វើទារុណកម្ម ព្រមទាំងសម្លាប់បាតុករ និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេតាមអំពើចិត្ត ដោយប្រែក្លាយចលនាសន្តិភាពរបស់ប្រជាជនទៅជាការតស៊ូប្រដាប់អាវុធ។
វិបត្តិកាន់តែជ្រៅឡើងៗ ដោយសារការវាយប្រហារលើជនស៊ីវិលបានបង្ខំឱ្យមនុស្សជាច្រើនភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសជិតខាង ហើយការវាយប្រហារតាមអាកាស និងការដុតបំផ្លាញភូមិបានបង្កើនលំហូរនៃប្រជាជនដែលបានជម្លៀស និងជនភៀសខ្លួនខាងក្នុងប្រទេស។ គិតត្រឹមខែមីនា ឆ្នាំ 2023 មានប្រជាជនជាង 1,6 លាននាក់ត្រូវបានបង្ខំឱ្យចាកចេញពីផ្ទះរបស់ពួកគេដោយសារតែការធ្វើរដ្ឋប្រហារ ហើយប្រជាជនជិត 18 លាននាក់ត្រូវការជំនួយដើម្បីទទួលបានអាហារ ទឹក និងការថែទាំសុខភាព នេះបើយោងតាមសេចក្ដីរាយការណ៍ដោយ
អង្គការសហប្រជាជាតិ។ របបយោធាបានដាក់ឱ្យមានការបិទអ៊ីនធឺណិត និងបិទការចូលប្រើ ដែលធ្វើឱ្យមានការពិបាកសម្រាប់អង្គការផ្ដល់ជំនួយក្នុងការចូលទៅដល់ប្រជាជនដែលខ្វះខាត។ វិបត្តិមនុស្សធម៌នៅប្រទេសភូមាបន្តកាន់តែអាក្រក់ឡើង ហើយសហគមន៍អន្តរជាតិបានថ្កោលទោសទង្វើរបស់របបយោធានេះ និងបានអំពាវនាវឱ្យមានការស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
របបយោធាកំពុងស្ថិតក្នុងវិបត្តិ
ទោះបីជាមានការជួយជ្រោមជ្រែងពី PRC និងរុស្ស៊ីក៏ដោយ ក៏កងកម្លាំងរបស់របបយោធានៅតែបន្តបាត់បង់ដែនដីទៅកងកម្លាំងសម្ព័ន្ធភាពតស៊ូដែរ។ ការគ្រប់គ្រងរបស់យោធាបានធ្លាក់ចុះជាពិសេសនៅក្នុងតំបន់ Sagaing និង Magway ជាកន្លែងដែល PDF បានបង្ខំឱ្យមន្ត្រីយោធាជាច្រើនរូបចេញពីតំណែង។ របបយោធាក៏បានបាត់បង់តំបន់ព្រំដែនទៅកាន់ ERO ក្នុងស្រុកផងដែរ។ គិតត្រឹមពាក់កណ្តាលខែមេសា ឆ្នាំ 2023 របបយោធាបានគ្រប់គ្រងតិចជាងពាក់កណ្តាលនៃប្រទេស ឬប្រហែល 72 នៃសង្កាត់ចំនួន 330 នេះបើយោងតាមអ្នកជំនាញឯករាជ្យ។
កងកម្លាំងនៃរបបយោធា បានទទួលរងការខាតបង់យ៉ាងខ្លាំង ខណៈដែលពួកគេប្រយុទ្ធនៅសមរភូមិជួរមុខជាច្រើន។ ជាមួយគ្នានេះ សមត្ថភាពរបស់យោធាក្នុងការជ្រើសរើស និងបណ្តុះបណ្តាលកងទ័ពបានបាត់បង់ «ដែលបង្កឱ្យមានជំហានបញ្ជាក់ពីភាពអស់សង្ឃឹម ដោយការរុះរើមុខងារប៉ូលិសសំខាន់ៗនៅទូទាំងប្រទេស និងការបញ្ជូនមន្រ្តីប៉ូលិសទៅកាន់ជួរមុខ» នេះបើយោងតាមសេចក្ដីរាយការណ៍កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ 2022 របស់វិទ្យាស្ថានសន្តិភាពរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក (USIP)។ កាសែត The New York Times បានរាយការណ៍កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 2021 ថា បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារមក នេះជាលើកទីមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររយៈពេល 67 ឆ្នាំរបស់ខ្លួន ដែលបណ្ឌិតសភាសេវាកម្មការពារជាតិភូមាមិនអាចបំពេញថ្នាក់ថ្មីរបស់ខ្លួនបាន។
បុគ្គលិកភាគច្រើនមានការស្ទាក់ស្ទើរ និងខ្មាសអៀនក្នុងការទទួលស្គាល់ជាសាធារណៈនូវទំនាក់ទំនងយោធារបស់ពួកគេ។ យោងតាមអតីតយុទ្ធជនដែលបានរត់ចោលជួរ មានទាហានចំនួន 70% លែងមានឆន្ទៈប្រយុទ្ធទៀតហើយ។ ទាហានរត់ចោលជួរបានឱ្យដឹងថា ពួកគេមានអារម្មណ៍ត្រូវបានគេបង្ខំឱ្យចាកចេញពីយោធា បន្ទាប់ពីត្រូវបានបញ្ជាឱ្យបាញ់សម្លាប់ជនស៊ីវិល។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មនុស្សជាច្រើនមិនអាចចាកចេញបានទេ ដោយសារតែរបបយោធាបានផ្លាស់ប្តូរគ្រួសារយោធាចូលទៅក្នុងបរិវេណ និងរឹតបន្តឹងចលនារបស់ពួកគេ ដោយចាប់ពួកគេធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំង។ អ្នករត់ចោលជួរម្នាក់ ដែលជាអាកាសយានិកនៃកងទ័ពអាកាស បានលើកឡើងថា មានឆ្មាំប្រដាប់អាវុធបានឡោមព័ទ្ធផ្ទះរបស់អាកាសយានិក ខណៈពេលដែលគាត់នៅក្នុងកាប៊ីនយន្ដហោះ ហើយទាល់តែគាត់បញ្ចប់ដំណើរការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់គាត់ ទើបគាត់អាចចាកចេញបាន។ សមាជិកគ្រួសារយោធាជាច្រើននាក់ត្រូវបានបង្ខំឱ្យបម្រើការនៅក្នុងជម្លោះ និងផ្តល់សន្តិសុខមូលដ្ឋានដោយគ្មានប្រាក់ឈ្នួល។
ការភៀសខ្លួន និងការរត់ចោលជួរបានបង្កឱ្យមានវិបត្តិខាងសីលធម៌នៅក្នុងជួរ។ មេបញ្ជាការកងវរសេនាតូចដែលបានរត់ចោលជួរនៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ 2022 បានឱ្យដឹងថា អង្គភាពរបស់គាត់បានថយចុះមកត្រឹម 150 នាក់ពីចំនួនសរុបរបស់អង្គភាពប្រហែល 800 នាក់។ មេបញ្ជាការជាច្រើននាក់រក្សាប្រាក់បៀវត្សរ៍របស់ទាហានដែលបានរត់ចោលជួរ ឬស្លាប់ក្នុងសមរភូមិ ដែលបណ្តាលឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំរបបយោធាមានគំនិតមិនច្បាស់លាស់ថាតើពួកគេមានបុគ្គលិកប៉ុន្មាននាក់ឱ្យប្រាកដ។ យោងតាមសាកលវិទ្យាល័យជាតិអូស្ត្រាលីបានឱ្យដឹងថា បុគ្គលិកសន្តិសុខជាង 10 000 នាក់ រួមទាំងទាហានចំនួន 3 000 នាក់ និងប៉ូលិសចំនួន 7 000 នាក់បានរត់ចោលជួរ។
ការបាត់បង់ដែនដីដែលបណ្តាលមកពីសីលធម៌ទាប និងការខូចខាតក្នុងផ្នែកដឹកជញ្ជូនគឺមិនគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេ។ របបយោធាពឹងផ្អែកជាចម្បងលើអំណាចផ្លូវអាកាសដើម្បីគាបសង្កត់ប្រជាជន ហើយអ្នករៀបចំផែនការធ្វើរដ្ឋប្រហារបន្តគណនាខុសចំពោះដំណោះស្រាយរបស់ប្រជាជនប្រឆាំងនឹងការគ្រប់គ្រងដោយយោធា។ កង្វះការព្រួយបារម្ភរបស់របបយោធាចំពោះសុខុមាលភាពសាធារណៈក៏អនុវត្តចំពោះរបៀបដែលខ្លួនប្រព្រឹត្តចំពោះទាហានរបស់ខ្លួនផងដែរ។ មេដឹកនាំយោធាកាន់តែឯកោ ហើយផ្តោតតែលើការពារខ្លួនឯង និងផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន។ ពួកគេជឿថាប្រទេសនេះអាចគ្រប់គ្រងបានតែតាមរយៈទុក្ខវេទនាដ៏ធំរបស់មនុស្សប៉ុណ្ណោះ។ ដោយសារផ្នត់គំនិតនោះ — និងការរារាំងលទ្ធភាពនៃកងកម្លាំងតស៊ូដោយប្រើកម្លាំងដ៏លើសលប់ — ការដាក់ពង្រាយជាយុទ្ធសាស្រ្តកាន់តែច្រើន យុទ្ធសាស្ត្រមិនបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ស្លាប់ អាចជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ក្នុងការបង្ខំរបបយោធាឱ្យចរចា។
ឆ្ពោះទៅរកការបង្រួបបង្រួម
ខណៈដែលយោធាបែកបាក់គ្នាក្រោមការគ្រប់គ្រងខុស និងអំពើពុករលួយរបស់ខ្លួន សម្ព័ន្ធតស៊ូត្រូវតែសហការដើម្បីបង្រួបបង្រួម និងរក្សាផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួន។ ទោះបីជាអង្គការប្រដាប់អាវុធជនជាតិភាគតិច (EAO) ដែលជាស្លាបប្រដាប់អាវុធនៃ ERO បានសហការជាមួយ NUG ក្នុងការបណ្តុះបណ្តាល គាំទ្រ និងបំពាក់ PDF ចាប់តាំងពីមានរដ្ឋប្រហារក៏ដោយ ក៏ត្រូវការឱ្យមានឯកភាពនៃបទបញ្ជាជាចាំបាច់ដើម្បីបង្រួបបង្រួមកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនៅគ្រប់ក្រុមទាំងអស់ដែរ។
EAO បានបង្ហាញភាពលេចធ្លោនៅក្នុងទិដ្ឋភាពនយោបាយរបស់ប្រទេសភូមាអស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ ដោយបានប្រយុទ្ធដើម្បីស្វ័យភាព និងការគ្រប់គ្រងកាន់តែខ្លាំងលើទឹកដីរបស់ពួកគេ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការគាបសង្កត់ និងការរើសអើងរបស់រដ្ឋាភិបាលយោធាកណ្តាលប្រឆាំងនឹងជនជាតិភាគតិចដែលមានចំនួនប្រហែល 30% នៃចំនួនប្រជាជន។ EAO ជិតម្ភៃជាងតំណាងឱ្យក្រុមជនជាតិភាគតិចផ្សេងៗគ្នា ដែលក្រុមនីមួយៗមានទឹកដី ប្រវត្តិ និងបណ្ដឹងសាទុក្ខផ្សេងៗគ្នា។
ដើម្បីសម្រេចបាននូវការឯកភាពនៃបទបញ្ជា, ERO ត្រូវការការធានានូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសហព័ន្ធ ដែលពួកគេមានស្វ័យភាព និងសមភាពនៅក្នុងប្រព័ន្ធនយោបាយ។ ការជឿទុកចិត្តដែលតម្រូវឱ្យមានដើម្បីបើកឱ្យមានការឯកភាពបែបនេះគឺពិបាកយល់ ដោយសារតែការយល់ខុសជាប្រវត្តិសាស្ត្រ និងការមិនគោរពតាមសន្យាដោយប្រជាជនភូមាភាគច្រើន ដែលឥឡូវនេះត្រូវបានតំណាងដោយ NLD។ ទោះបីជា NUG បានផ្តល់ការធានាដោយពាក្យសំដីក៏ដោយ ក៏ ERO នៅតែមានក្ដីបារម្ភអំពីថាតើការធានាបែបនេះនឹងត្រូវបានអនុវត្តដោយរបៀបណា នៅពេលដែលលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យត្រូវបានស្តារឡើងវិញ។ នៅក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ 2023 គណៈកម្មាធិការចរចា និងប្រឹក្សានយោបាយសហព័ន្ធ ដែលជាប្លុកនៃ EAO ដ៏មានឥទ្ធិពលចំនួនប្រាំពីរ បានលើកឡើងថា ទោះបីជាពួកគេបានយល់ព្រមសហការជាមួយប្រជាជនភូមាភាគច្រើនក៏ដោយ ក៏ពួកគេត្រូវតែពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯងដើម្បីទទួលបានសិទ្ធិរបស់ពួកគេ និងបង្កើតលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសហព័ន្ធដែរ។ NUG ត្រូវផ្តល់ការធានាកាន់តែច្រើនជូនដល់ ERO ដើម្បីពង្រឹងសម្ព័ន្ធតស៊ូ។
ការឆ្លើយតបជាអន្តរជាតិ
សហគមន៍អន្តរជាតិបានអំពាវនាវឱ្យមានការស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសភូមា ការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយទាំងអស់ និងការហាមឃាត់អាវុធជាសកលមកលើប្រទេសនេះ។ នៅក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ 2022 សមាជិកចំនួន 12 នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិចំនួន 15 បានបោះឆ្នោតថ្កោលទោសការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សរបស់យោធា ប៉ុន្តែឥណ្ឌា PRC និងរុស្ស៊ីបានបោះឆ្នោតអនុប្បវាទ។
សហភាពអឺរ៉ុប ចក្រភពអង់គ្លេស និងសហរដ្ឋអាមេរិក បានដាក់ទណ្ឌកម្មលើរបបយោធា និងមេដឹកនាំរបស់ខ្លួន រួមទាំងការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិ និងហាមឃាត់ការធ្វើដំណើរផងដែរ។ សភាសហរដ្ឋអាមេរិកបានអនុម័តច្បាប់ភូមានៅខែធ្នូ ឆ្នាំ 2022 ដោយផ្តល់សិទ្ធិដល់ការគាំទ្រផ្នែកបច្ចេកទេសដែលមិនមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ NUG, PDF, EAO និងអតីតសមាជិកយោធាភូមា។
ចាប់តាំងពីការចាប់ផ្តើមនៃរដ្ឋប្រហារ PRC និងរុស្ស៊ីជាទូទៅបានអនុគ្រោះដល់របបយោធា ប៉ុន្តែបានផ្តល់ការគាំទ្រដល់ភាគីទាំងពីរ ដែលទំនងជាការប៉ុនប៉ងដើម្បីការពារការវិនិយោគសំខាន់ៗរបស់ពួកគេនៅក្នុងប្រទេសភូមា។ នៅក្រោមគម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្លូវមួយ ខ្សែក្រវ៉ាត់មួយ ផ្លូវមួយរបស់ខ្លួន ជាឧទាហរណ៍ PRC មានការវិនិយោគធំនៅក្នុងគម្រោងសាងសង់ផ្លូវដែក ផ្លូវហាយវេ បំពង់បង្ហូរប្រេង និងឧស្ម័ន និងយ៉ាងហោចណាស់កំពង់ផែសមុទ្រមួយនៅ ទីក្រុង Kyaukpyu នៅមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ដែលជាផ្នែកមួយនៃច្រករបៀងសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសចិន និងភូមា។ ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅទន្លេ Irrawaddy ក្នុងរដ្ឋ Kachin ក៏ស្ថិតនៅក្នុងភាពមិនច្បាស់លាស់ដែរ។ កៅសិបភាគរយនៃអគ្គិសនីដែលផលិតដោយទំនប់នេះនឹងត្រូវបាននាំចេញទៅកាន់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍នៅខែតុលាឆ្នាំ 2022 របស់វិទ្យាស្ថានសន្តិភាពសហរដ្ឋអាមេរិក (USIP)។
PRC ក៏បានចូលរួមកាន់តែច្រើនឡើងក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសភូមា បើទោះបីជារដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងអះអាងថាកំពុងធ្វើតាមគោលនយោបាយដោយមិនជ្រៀតជ្រែកនោះទេ។ PRC បានរក្សាទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយយោធា ប៉ុន្តែក៏បានប៉ុនប៉ងធ្វើឲ្យក្រុមប្រដាប់អាវុធដែលជាជនជាតិភាគតិចមានអារម្មណ៍ស្ងប់ចិត្តផងដែរ។ ការបន្តការគាំទ្រផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងការទូតរបស់ទីក្រុងប៉េកាំងសម្រាប់ប្រទេសភូមា និងការបដិសេធរបស់ខ្លួនក្នុងការថ្កោលទោសចំពោះរបបយោធា បានធ្វើឱ្យមានការព្រួយបារម្ភអំពីការជំរុញរបស់ខ្លួន និងបានអូសទាញការរិះគន់ជាសកល។
ខណៈពេលដែលការអំពាវនាវឱ្យមានដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធីទៅលើជម្លោះ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានបន្តផ្គត់ផ្គង់ដល់ភាគីទាំងសងខាងនូវសព្វាវុធ ដែលជាផ្នែកមួយដើម្បីរក្សាអានុភាពលើគ្នា នេះបើយោងតាមអ្នកវិភាគ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អាវុធ និងយុទ្ធភណ្ឌភាគច្រើនបានទៅដល់របបយោធា ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។ គ្រប់ពេលទាំងអស់ PRC បានព្យាយាមរារាំងប្រទេសលោកខាងលិចពីការស្វែងរកដំណោះស្រាយជូនដល់ប្រទេសភូមា។
ជំហររបស់អាស៊ាន
ទន្ទឹមនឹងនោះ សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) ត្រូវតែធ្វើកិច្ចការងារបន្ថែមទៀត ដើម្បីដាក់សម្ពាធលើយោធា ដើម្បីស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។ ការព្រមព្រៀងមតិទំាងប្រាំចំណុចរបស់អាស៊ានបានអនុម័តក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ 2021 អំពាវនាវឱ្យ៖ បញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវអំពើហិង្សា ការសន្ទនាក្នុងន័យស្ថាបនាក្នុងចំណោមភាគីទាំងអស់ ការតែងតាំងបេសកជនពិសេស ការផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌ និងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់បេសកជនពិសេសប្រចាំប្រទេសភូមា។ មេដឹកនាំរបបយោធា លោក Min Aung Hlaing បានយល់ព្រមលើកិច្ចព្រមព្រៀងក្នុងខែនោះ ប៉ុន្តែយុទ្ធនានៃអំពើហិង្សាផ្នែកយោធានៅតែបន្ត។
ក្រុមអ្នករិះគន់កត់សម្គាល់ថា ការព្រមព្រៀងមតិខ្វះយន្តការដើម្បីទទួលខុសត្រូវលើរបបយោធា ហើយថាវាជាមធ្យោបាយយ៉ាងធំមួយសម្រាប់អាស៊ានក្នុងការរក្សាគោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់រដ្ឋជាសមាជិក។
ជាងនេះទៅទៀត កង្វះការរួបរួមក្នុងអាស៊ាន អំពីរបៀបដោះស្រាយវិបត្តិបានរារាំងដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់អង្គការ ដោយប្រទេសជាសមាជិកមួយចំនួនបានរិះគន់ដល់របបយោធា ខណៈដែលប្រទេសខ្លះស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការនិយាយអំពីបញ្ហានេះ។
តួនាទីសំខាន់របស់ស្ត្រី
មិនដូចការបះបោរប្រឆាំងយោធាពីមុនទេ ប្រហែលជា 60% នៃអ្នកចូលរួមគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបច្ចុប្បន្នគឺជាស្ត្រី។ កងវរសេនាតូចទី 5 នៃកងកម្លំាងការពារជាតិ Karenni (KNDF) គឺជា EAO ដំបូងគេដែលបង្កើតកងកម្លាំងប្រយុទ្ធស្ត្រីបន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក អង្គភាព EAO និង PDF ជាច្រើនមានអ្នកប្រយុទ្ធជាស្ត្រីនៅក្នុងលំដាប់របស់ពួកគេ។ Myaung Women Warriors (M2W) ត្រូវបានគេស្គាល់សម្រាប់ការវាយប្រហារដោយគ្រាប់មីនរបស់ពួកគេប្រឆាំងទៅនឹងកងទ័ពនៃរបបយោធានៅក្នុងតំបន់ Sagaing។ ខណៈពេលដែលស្ត្រីមួយចំនួនចូលរួមក្នុងបេសកកម្មប្រយុទ្ធដែលមានគ្រោះថ្នាក់ មានស្ត្រីច្រើនជាងបុរសហាក់ដូចជាចូលរួមក្នុងការតស៊ូដែលមិនបង្កគ្រោះថ្នាក់។ ស្ត្រីផ្តោតលើការរួបរួម និងរៀបចំប្រជាជនក្នុងតំបន់ ដើម្បីគាំទ្រ និងទ្រទ្រង់ទៅលើការតស៊ូនេះ។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ស្ត្រីកំពុងធ្វើឱ្យមានភាពធន់ដល់ប្រជាជន និងទ្រទ្រង់កម្រិតដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកនៃការបដិសេធរបបយោធាទូទាំងប្រទេស។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ថ្វីបើស្ដ្រីមានគ្នាច្រើនក៏ដោយ ស្ត្រីនៅតែខ្វះតំណាងសមស្របនៅក្នុងមុខតំណែងជាអ្នកដឹកនាំនៅក្នុង NUG, PDF, ERO, EAO និងអង្គការដទៃទៀតដើម្បីបង្កើនប្រសិទ្ធភាពប្រតិបត្តិការ។
តួនាទីរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការបង្រួបបង្រួមជាតិ
សរុបមក ការលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការប្រឆាំងនឹងរដ្ឋប្រហារភាគច្រើនគឺមកពីប្រជាជនភូមា។ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតតំណាងអចិន្ត្រៃយ៍របស់ប្រទេសនេះប្រចាំនៅអង្គការសហប្រជាជាតិ លោក Kyaw Moe Tun បានប្រកាន់ជំហរមិនធ្លាប់មានពីមុនមក និងជាប្រវត្តិសាស្ត្រនៅឯមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ ដោយបានបរិហាររដ្ឋប្រហារ និងស្នើសុំជំនួយអន្តរជាតិដើម្បីស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។ លោកគឺជាអ្នកការទូតភូមាដំបូងគេដែលនិយាយប្រឆាំងទៅនឹងសកម្មភាពរបស់យោធានៅលើឆាកពិភពលោក។
បន្ទាប់ពីការបង្ហាញខ្លួនរបស់លោក, NUG បានលេចចេញជាក្រុមចម្រុះនៃសមាជិកសភា NLD, ក្រុមជនជាតិភាគតិច និងមេដឹកនាំសង្គមស៊ីវិល ដែលបានរួចផុតពីការចាប់ខ្លួនរបស់យោធា។ ការប្រកាសរបស់ NUG ថាខ្លួនជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ដែលតំណាងឱ្យឆន្ទៈរបស់ប្រជាជន គឺជាការអភិវឌ្ឍដ៏សំខាន់មួយនៅលើទិដ្ឋភាពនយោបាយរបស់ប្រទេស ដោយផ្តល់នូវវេទិកាសម្រាប់ការស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងជាបញ្ហាប្រឈមដ៏សំខាន់ចំពោះភាពស្របច្បាប់របស់យោធា។
ទិដ្ឋភាពដ៏គួរឱ្យកត់សម្គាល់បំផុតមួយនៃការបង្កើត NUG គឺថាខ្លួនបង្កើតក្រុមនយោបាយ និងជនជាតិភាគតិចចម្រុះ ដែលតែងតែមានជម្លោះ។ ការបង្កើតរបស់ NUG បានរក្សានូវការសន្យានៃអនាគតមួយដែលកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការសហការគ្នាអាចត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់សង្គមដែលមានការរួមបញ្ចូល និងប្រជាធិបតេយ្យកាន់តែច្រើនឡើង។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ផលប៉ះពាល់របស់ NUG ត្រូវបានរារាំងដោយបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន រួមទាំងកង្វះការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការពីប្រទេសផ្សេងទៀត។ នេះបានរឹតត្បិតទៅលើការទទួលបានធនធាន និងការគាំទ្ររបស់ NUG ក្នុងពេលជាមួយគ្នាដែលការបង្រ្កាបដោយយោធាលើកងកម្លាំងគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានធ្វើឱ្យមានការលំបាកសម្រាប់ NUG ក្នុងប្រតិបត្តិការប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។
សមត្ថភាពរបស់ NUG ក្នុងការដឹកនាំសម្ព័ន្ធឱ្យតស៊ូឆ្ពោះទៅរកភាពជោគជ័យនឹងពឹងផ្អែកលើការយកឈ្នះលើបញ្ហាប្រឈមបែបនេះ – រួមទាំងការមិនទុកចិត្តយ៉ាងខ្លាំងចំពោះជនជាតិភាគតិច និងក្រុមជនជាតិភាគតិច – ខណៈពេលដែលទទួលបានការគាំទ្រពីអន្តរជាតិយ៉ាងពេញទំហឹង។
ផ្លូវទៅកាន់ជ័យជម្នះ
សម្ព័ន្ធតស៊ូគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានទទួលជោគជ័យគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើល។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សម្ព័ន្ធនេះត្រូវការការកែតម្រូវមួយចំនួន ដើម្បីទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួនផងដែរ។ ចាប់ពីពេលនេះតទៅ ផ្លូវទៅកាន់ជ័យជម្នះរបស់សម្ព័ន្ធអាស្រ័យតិចតួចទៅលើសកម្មភាពដ៏គ្រោះថ្នាក់ និងច្រើនទៀតលើវិធានការដែលមិនបង្កគ្រោះថ្នាក់ដូចជា៖
ការអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រទំនាក់ទំនងដ៏ស៊ីសង្វាក់គ្នា ដើម្បីរក្សាបាននូវការគាំទ្រសាធារណៈ បង្កើនឱ្យមានសម្ពាធទូទាំងពិភពលោក ព្រមទំាងពង្រីកការទប់ស្កាត់ផ្នែកយោធា។
បង្កើនធនធានមនុស្ស និងទេពកោសល្យ រួមទាំងការដាក់ពង្រាយស្ត្រី ការផ្តល់អំណាចដល់មនុស្សជំនាន់ Z និងការប្រើប្រាស់អតីតយុទ្ធជន។ដោយផ្តោតលើការយល់ដឹងពីសត្រូវដោយផ្តល់អាទិភាពដល់ប្រតិបត្តិការស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ និងការពន្យល់អំពីប្រព័ន្ធនៃជនភៀសខ្លួន។
ការផ្តល់នូវការធានាផ្នែកនយោបាយសម្រាប់ EAO ដើម្បីបើកឱ្យមានការឯកភាពនៃបទបញ្ជានិងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង។
នៅពេលដែលជម្លោះឈានទៅដល់រយៈពេលបីឆ្នាំ ប្រជាជនភូមាមានភាពនឿយហត់ក្នុងការប្រយុទ្ធ ហើយចង់បានស្ថិរភាពនៅក្នុងប្រទេសរបស់ពួកគេ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ជាង 90% នៃប្រជាជនជឿថាការគ្រប់គ្រងដោយយោធានឹងមិននាំមកនូវស្ថេរភាពយូរអង្វែងឡើយ។ ដូច្នេះហើយ កម្លាំងសម្ព័ន្ធភាពតស៊ូត្រូវតែរួបរួមគ្នា ដើម្បីសម្រេចបាននូវវឌ្ឍនភាពសំខាន់ៗ ដើម្បីឈានទៅដល់ចំណុចរបត់។
ទស្សនាវដ្តី FORUM បានផ្អាកការបកប្រែអត្ថបទប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់គេហទំព័រជាភាសាខ្មែរ។ សូមមើលភាសាដទៃទៀតសម្រាប់ខ្លឹមសារប្រចាំថ្ងៃ។
