សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិននៅតែកំពុងពន្យារពេលក្នុងការចាត់វិធានការលើក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង
បុគ្គលិករបស់ទស្សនាវដ្តី FORUM
កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងអស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍ក្នុងការបង្កើតក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង (COC) រវាងសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) និងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (PRC) បានឈានមួយជំហានទៅមុខបន្ថែមទៀតនៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ 2023។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍បានលើកឡើងថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិននៅតែចចេសរឹងរួស។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានបានលើកឡើងថា កិច្ចព្រមព្រៀងចុងក្រោយនេះកំណត់គោលការណ៍ណែនាំដើម្បីពន្លឿនការចរចាអំពី COC ប៉ុន្តែហាក់ដូចជាមិនបកស្រាយខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀងណាមួយដែលនឹងកាត់បន្ថយភាពតានតឹង ឬណែនាំការដោះស្រាយជម្លោះនៅក្នុងតំបន់ដែលសម្បូរទៅដោយធនធាននោះទេ។ COC ដែលអាស៊ានបានអនុវត្តតាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1990 នឹងបង្កើត «ច្បាប់ផ្លូវ» សម្រាប់ដោះស្រាយជម្លោះទឹកដីនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលជាសរសៃឈាមដ៏សំខាន់សម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក និងជាកន្លែងផ្ដល់ផលជលផលដែលផ្តល់ផលចំណេញច្រើនសន្ធឹកសណ្ធាប់ និងទុនបម្រុងប្រេងដ៏ធំ។
អ្នកវិភាគព្រមានថា PRC ដែលកំពុងមានចេតនាពន្យាពេល ខណៈដែលខ្លួនព្យាយាមបង្កើនផលចំណេញនៅក្នុងតំបន់ មុនពេលយល់ព្រមលើក្របខណ្ឌសម្រាប់ស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់។ លោក Prashanth Parameswaran ដែលជាដៃគូសកលជាមួយនឹងកម្មវិធីអាស៊ីរបស់មជ្ឈមណ្ឌលWilson Center ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិកបានរៀបរាប់ក្នុងសំណេរថា៖ «ប្រទេសចិនបានពន្យារពេលក្នុងការចាត់វិធានការលើកិច្ចព្រមព្រៀងដែលនឹងដាក់កម្រិតលើសេរីភាពនៃសកម្មភាពរបស់ខ្លួន» ហើយបានប្រើប្រាស់សមត្ថភាពដែលកំពុងកើនឡើងរបស់ខ្លួនដើម្បីអនុវត្តការទាមទារដ៏ធំធេង។
បញ្ហាគឺការយាយីជាបន្តបន្ទាប់របស់ PRC ទៅលើប្រទេសជិតខាងអាស៊ីអាគ្នេយ៍របស់ខ្លួននៅលើផ្លូវទឹកដែលមានជម្លោះ។ PRC ទាមទារស្ទើរតែទាំងអស់នៃសមុទ្រ បើទោះបីជាតុលាការអន្តរជាតិបានកាត់ក្តីក្នុងឆ្នាំ 2016 ថាការអះអាងមិនមានមូលដ្ឋានច្បាប់ក៏ដោយ។ ដោយមិនអើពើទៅនឹងសេចក្តីសម្រេចនេះ ទីក្រុងប៉េកាំងតែងតែស្ទាក់ចាប់ទូកនេសាទ ហើយព្យាយាមរារាំងសកម្មភាពយោធា ព្រមទំាងដំណើររុករកជាមួយនឹង«ការល្បាត» ស្ទើរតែរាល់ថ្ងៃរបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់ជម្លោះ។ ប្រទេសព្រុយណេ ឥណ្ឌូណេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វ៊ីលីពីន និងវៀតណាម បានទាមទារដែនសមុទ្រត្រួតស៊ីគ្នាជាមួយសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន។
ការឈ្លានពានរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនប្រឆាំងទៅនឹងគូប្រជែងទាមទារនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងបានបន្តចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1980 មកម្ល៉េះ។ គ្រាន់តែក្នុងឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ហ្វ៊ីលីពីនបានបង្ហាញឱ្យឃើញថានាវាកងទ័ពរំដោះប្រជាជន (PLA) បានដឹកនាំឡាស៊ែរកម្រិតយោធាឆ្ពោះទៅរកកប៉ាល់ឆ្មាំឆ្នេរសមុទ្រហ្វ៊ីលីពីន ដោយធ្វើឱ្យសមាជិកនាវិកមើលមិនឃើញជាបណ្តោះអាសន្ន។ PLA បានបាញ់កាណុងបាញ់ទឹកនៅលើកប៉ាល់ហ្វ៊ីលីពីនដែលផ្តល់ការផ្គត់ផ្គង់ដល់ទាហាននៅតំបន់ Second Thomas Shoal ហើយអ្នកនេសាទវៀតណាមបានរាយការណ៍ពីការរងរបួសបន្ទាប់ពីការវាយប្រហារដោយកាណុងបាញ់ទឹករបស់ PLA។
PRC បានបង្កើតការទាមទារដ៏ធំរបស់ខ្លួនជាមួយនឹងលក្ខណៈពិសេសនៃដែនសមុទ្រសិប្បនិម្មិត ដោយបង្កើតយ៉ាងហោចណាស់ 3 200 ហិចតានៃដីថ្មីចាប់តាំងពីឆ្នាំ 2013 នេះបើយោងតាមគំនិតផ្តួចផ្តើមដើម្បីតម្លាភាពរបស់ដែនសមុទ្រអាស៊ី។ វិទ្យុអាស៊ីសេរីបានរាយការណ៍នៅដើមឆ្នាំ2023 ថា ទោះបីជាមានការសន្យារបស់អគ្គលេខាបក្សកុម្មុយនិស្តចិន (CCP) លោក Xi Jinping ថានឹងមិនធ្វើយោធូបនីយកម្មនៅប៉ុស្តិ៍ប្រចាំការក៏ដោយ រូបភាពពីផ្កាយរណបបង្ហាញពីប្រព័ន្ធមីស៊ីលដែលដាក់នៅប្រជុំកោះ Spratly និងប្រជុំកោះ Paracel ដែលកំពុងមានជម្លោះនេះ។
អាមេរិកតែងតែធ្វើប្រតិបត្តិការនៃការធ្វើនាវាចរណ៍ដោយសេរីជាប្រចាំនៅក្នុងដែនទឹកអន្តរជាតិនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយបង្ហាញពីសិទ្ធិក្នុងការហោះហើរ ធ្វើនាវាចរ និងប្រតិបត្តិការគ្រប់ទីកន្លែងដែលច្បាប់អន្តរជាតិអនុញ្ញាត។ សហរដ្ឋអាមេរិក សម្ព័ន្ធមិត្ត និងដៃគូធានាបាននូវវិបុលភាពវិស័យសេដ្ឋកិច្ច តាមរយៈផ្លូវធ្វើដំណើរដែនសមុទ្រប្រកបដោយសុវត្ថិភាព និងមានសន្ដិសុខ។
ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ការទាមទាររបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានធ្វើឱ្យកិច្ចពិភាក្សាអំពី COC មានភាពយឺតយ៉ាវ។ គេហទំព័រសារព័ត៌មានឥណ្ឌូណេស៊ី Medcom.id បានរាយការណ៍ថា ទីក្រុងប៉េកាំងបានទទូចថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះមិនមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធទេ ដែលអាចមិនគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធានាបាននូវការអនុលោមតាមច្បាប់។
ទស្សនាវដ្ដី Diplomat បានរាយការណ៍ថា អ្នកចរចារបស់ PRC ក៏បានអំពាវនាវឱ្យមានវិធានការ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យរាល់ភាគីហត្ថលេខី COC អាចវេតូសមយុទ្ធដែនទឹកជាមួយអ្នកមិនចុះហត្ថលេខា។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សមាជិកអាស៊ានជាច្រើនបានបដិសេធនូវការផ្តល់ឱ្យដោយការពឹងផ្អែករបស់ពួកគេលើដៃគូដូចជាអាមេរិក ដើម្បីពង្រឹងសណ្តាប់ធ្នាប់ដែលផ្អែកលើច្បាប់នៅតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។
ពេលវេលាសំខាន់ៗក្នុងការជំរុញរបស់អាស៊ានក្នុងការបង្កើត COC៖
ឆ្នាំ 1992៖ អាស៊ានចេញសេចក្តីប្រកាសរបស់ខ្លួនស្តីពីសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលជាឯកសារដំបូងដែលនិយាយអំពីការប្រតិបត្តិនៅក្នុងផ្លូវទឹក។
ឆ្នាំ 1996៖ អាស៊ានស្នើសុំឱ្យ COC សមុទ្រចិនខាងត្បូងដល់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន។
ខែមីនា ឆ្នាំ 2002៖ ការចរចាអំពី COC បានចាប់ផ្តើម។
ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 2002៖ អាស៊ាន និង PRC ព្រមព្រៀងគ្នាលើសេចក្តីប្រកាសស្តីពីការប្រតិបត្តិនៃភាគីនានានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលហាមឃាត់ក្រមផ្លូវការ។ ភាគីនានាបានសន្យាថាដោះស្រាយការខ្វែងគំនិតគ្នាដោយសន្តិវិធី និងអនុវត្តការដាក់កំហិត។
ខែមករា ឆ្នាំ 2013៖ ប្រទេសហ្វ៊ីលីពីនបានប្តឹង PRC ក្រោមអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីអំពីច្បាប់សមុទ្រ។ ទីក្រុងម៉ានីលស្នើសុំឱ្យតុលាការអន្តរជាតិកំណត់ថាតើក្រុងប៉េកាំងបានរំលោភសិទ្ធិលើដែនដីហ្វ៊ីលីពីននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែរឬទេ។
ខែកញ្ញា ឆ្នាំ 2013៖ ការពិគ្រោះយោបល់ផ្លូវការរបស់អាស៊ាន និង PRC បានចាប់ផ្តើមម្តងទៀតអំពី COC។
ឆ្នាំ 2015៖ អគ្គលេខាធិការបក្សកុម្មុយនិស្តចិន លោក Xi Jinping បានមានប្រសាសន៍ថា លោកមិនមានបំណងធ្វើយោធូបនីយកម្មលើលក្ខណៈដែនសមុទ្រសិប្បនិម្មិតនៅក្នុងដែនទឹកដែលមានជម្លោះនោះទេ។
ខែកក្កដា ឆ្នាំ 2016៖ តុលាការអន្តរជាតិបានមោឃៈការទាមទាររបស់ PRC ចំពោះ 90% នៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 2016៖ រូបភាពពីផ្កាយរណបបង្ហាញប្រព័ន្ធមីស៊ីលរបស់កងទ័ពរំដោះប្រជាជន និងអាវុធប្រឆាំងយន្តហោះនៅលើមុខងារសិប្បនិម្មិត។ នៅឆ្នាំ 2023 រូបភាពបែបនេះនឹងបង្ហាញថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានធ្វើយោធូបនីយកម្មលក្ខណៈពិសេសសិប្បនិម្មិតនៅក្នុងប្រជុំកោះ Paracel និងប្រជុំកោះ Spratly ដែលមានជម្លោះ។
ឆ្នាំ 2017៖ អាស៊ាន និង PRC ប្រកាសអំពី «ការធ្វើសេចក្តីព្រាងលើក្របខណ្ឌរបស់ COC»។
ឆ្នាំ 2018៖ អាស៊ាន និង PRC បានចេញផ្សាយ «អត្ថបទចរចារសេចក្តីព្រាងតែមួយ»។ បន្ទាប់មក រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស PRC លោក Wang Yi ប្តេជ្ញាថា COC នឹងត្រូវបានបញ្ចប់ក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំ។
ឆ្នាំ 2021៖ ជាមួយនឹងកិច្ចពិភាក្សាអំពី COC មិនដំណើរការអំឡុងពេលជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-19, PRC អនុម័តច្បាប់ដែលអនុញ្ញាតឱ្យប្រើប្រាស់កងកម្លាំងប្រឆាំងនឹងបុគ្គលដែលត្រូវបានចាត់ទុកថាជនល្មើសចំពោះអធិបតេយ្យភាពដែនសមុទ្រដែលទាមទាររបស់ប៉េកាំង។
ឆ្នំា 2023៖ អាស៊ាន និង PRC ចិនយល់ព្រមលើគោលការណ៍ណែនាំថ្មី ដើម្បីពន្លឿនការចរចា។ ពួកគេបានកំណត់គោលដៅនៃការបញ្ចប់ COC ក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំ នេះបើយោងតាមទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន Antara News របស់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី។
ទស្សនាវដ្តី FORUM បានផ្អាកការបកប្រែអត្ថបទប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់គេហទំព័រជាភាសាខ្មែរ។ សូមមើលភាសាដទៃទៀតសម្រាប់ខ្លឹមសារប្រចាំថ្ងៃ។
