សំណើ ដែលមានហានិភ័យខ្ពស់

បុគ្គលិករបស់ទស្សនាវដ្តី FORUM

កងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន (PLAN) របស់បក្សកុម្មុយនិស្តចិនបានបង្ហាញអំពីការប្រើប្រាស់នាវាចម្លងស៊ីវិល ដើម្បីចាប់ផ្តើមការលុកលុយបែបចំអកលើកោះតៃវ៉ាន់ក្នុងអំឡុងពេលសមយុទ្ធខែសីហា ឆ្នាំ 2022។ យោងតាមសារព័ត៌មាន USNI News ដែលជាសេវាព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃរបស់វិទ្យាស្ថានកងទ័ពជើងទឹកសហរដ្ឋអាមេរិក បានឱ្យដឹងថា ដោយប្រើផ្លូវឡើងដែលផលិតតាមបំណង, PLAN បានប្រើប្រាស់នាវាចម្លងរំកិលឡើងចុះ (RoRo) ស៊ីវិល ដើម្បីផ្ទុកយានវាយប្រហារតាមសមុទ្រនៅលើឆ្នេររបស់ប្រទេសចិននៅជិតច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់។

យោធារបស់បក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិនបានអនុវត្តដោយ
នាវាចម្លងដែលប្រើបានពីរយ៉ាងនៅឆ្មេរសមុទ្រអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សមយុទ្ធនេះមានទំហំធំជាង ហើយបានរួមបញ្ចូលការបាញ់បង្ហោះយានពី RoRos នៅឯសមុទ្រ ដែលនឹងជួយបង្កើនការវាយប្រហារ នេះបើតាមលោកអនុសេនីយ៍ឯក Tom Shugart ដែលជាអ្នកវិភាគការពារជាតិបានថ្លែងប្រាប់សារព័ត៌មាន USNI News។

លោក Shugart បានសរសេរនៅក្នុងអត្ថបទមួយខែតុលា ឆ្នាំ 2022 សម្រាប់ War on the Rocks ដែលគេហទំព័រសម្រាប់ការវិភាគ និងពិភាក្សាលើយុទ្ធសាស្ត្រ ការពារជាតិ និងកិច្ចការបរទេសថា សមយុទ្ធនេះអាចបញ្ជូនជាង 80% នៃបរិក្ខាសម្រាប់កងពលតូចធុនធ្ងន់ និងបុគ្គលិកជាង 10 000 នាក់របស់ PLAN។ លោក Shugart អតីតមន្ត្រីសង្គ្រាមនាវាមុជទឹក និងជាសហការីជាន់ខ្ពស់នៅ មជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់សន្តិសុខអាមេរិកថ្មីពន្យល់ថា នៅឆ្នាំ 2022 PLAN ក៏បានបង្កើនការឈ្លានពានដែលខ្លួនធ្វើសមយុទ្ធបែបនេះដោយការបញ្ជូននាវាចម្បាំងហួសពីខ្សែបន្ទាត់មធ្យមនៅច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ និងយន្តហោះមិនមានមនុស្សបើកនៅលើកោះដែលគ្រប់គ្រងដោយតៃវ៉ាន់។

លោក Shugart ដែលបានតាមដានសមយុទ្ធយោធារបស់ចិនអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំបានប្រាប់សារព័ត៌មាន USNI News ថា នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នៃការលុកលុយរបស់ចិនលើកោះតៃវ៉ាន់ «ការបង្កើនកម្លាំងស៊ីវិលនឹងមានសារៈសំខាន់ ប្រសិនបើកងកម្លាំងនេះមិនផ្តល់នូវសមត្ថភាពលើកទឹកសមុទ្រភាគច្រើនបានទេនោះ»។

«ទាំងអស់នេះមានន័យថា ចិនអាចមានលទ្ធភាពធ្វើការវាយប្រហារដោយជោគជ័យលឿនជាងអ្វីដែលមនុស្សជាច្រើនអាចនឹងគិតទៅទៀត។ ជាការឆ្លើយតប តៃវ៉ាន់ និងដៃគូរបស់ខ្លួនគួរតែចាត់វិធានការជាបន្ទាន់ ដើម្បីដាក់ពង្រាយតាមខ្នាត និងក្នុងលក្ខណៈដែលអាចទប់ទល់បាន ចំនួននៃមីស៊ីល និងគ្រាប់មីនប្រឆាំងនាវាកម្រិតខ្ពស់ដែលនឹងតម្រូវឱ្យបញ្ឈប់នាវាចុះចតរាប់សិបគ្រឿង — គ្រប់រសជាតិ — បើទោះបីជាកប៉ាល់ទាំងនោះត្រូវបានហ៊ុំព័ទ្ធ និងពិនិត្យដោយកប៉ាល់អមដំណើររាប់រយនាក់ និងនាវាបោកបញ្ឆោតក៏ដោយ» នេះបើតាមលោក Shugart បានរៀបរាប់នៅក្នុងអត្ថបទរបស់លោកដែលមានចំណងជើងថា War on the Rocks។

លោក Shugart បានសរសេរថា៖ «អ្នករៀបចំផែនការនៅទីក្រុងតៃប៉ិ និងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ក៏គួរតែសម្រេចចិត្តជាមុនផងដែរ នូវចំណុចណាដែលពួកគេនឹងមានការសុខចិត្តក្នុងការចាប់ផ្តើមបាញ់ប្រហារទៅលើគោលដៅស៊ីវិលទាំងនេះ។ យោធាចិនមានគោលដៅច្បាស់លាស់ក្នុងការបង្អាក់ការបញ្ជា និងការគ្រប់គ្រងឱ្យបានល្អ មុនពេលការឈ្លានពានចាប់ផ្តើម ដោយធ្វើឱ្យពេលវេលានោះក្លាយជាពេលវេលាដ៏មិនអំណោយផលមួយសម្រាប់ការពិភាក្សាមិនច្បាស់លាស់នៃច្បាប់ស្ដីពីការចូលរួមពាក់ព័ន្ធ។ កងនាវាចម្លង roll-on/roll-off ស៊ីវិលរបស់ចិន បង្កើនភាពបន្ទាន់ និងភាពស្មុគស្មាញនៃការគំរាមកំហែងឈ្លានពានដែលប្រឈមមុខនឹងតៃវ៉ាន់។ ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនគួរតែចាប់ផ្តើមរៀបចំឥឡូវនេះ ដើម្បីទប់ទល់នឹងនាវានេះ»។

ការប្រើនាវាចម្លងស៊ីវិលក្នុងការលុកលុយគឺជាការបង្ហាញពីយុទ្ធសាស្ត្រលាយបញ្ចូលគ្នារវាងយោធា និងស៊ីវិល (MCF) របស់បក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិនដែលត្រូវបានរចនាឡើងដើម្បីជំរុញទំនើបកម្មរបស់កងទ័ពរំដោះប្រជាជន។ MCF គឺជាផ្នែកមួយនៃផែនការដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយដោយអគ្គលេខាធិការបក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិន លោក Xi Jinping ដើម្បីឱ្យយោធាខ្លួនក្លាយជាយោធាដែលមានបច្ចេកវិទ្យាទំនើបបំផុតនៅលើពិភពលោកនៅឆ្នាំ 2049។ ក្នុងនាមជាប្រធានគណៈកម្មាការយោធាកណ្តាលរបស់បក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិន និងគណៈកម្មការកណ្តាលសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍការរួមបញ្ចូលគ្នារវាងយោធា និងស៊ីវិលដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ 2017 លោក Xi ត្រួតពិនិត្យការអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រ រួមទាំងវិធីសាស្រ្តជាច្រើនដើម្បីចងធាតុផ្សំយោធាទៅនឹងសកម្មភាពស៊ីវិលដែលមើលទៅហាក់ដូចជាមិនមានអ្វីអាក្រក់។ ទាំងនេះរាប់ចាប់ពីបេសកកម្ម «ស្រាវជ្រាវ» ដែលមានមុខងារពីរយ៉ាង ដូចជាការធ្វើដំណើររបស់នាវា Yuan Wang 5 ដែលផ្តល់នូវការឃ្លាំមើល និងទិន្នន័យស៊ើបការណ៍ច្រើនជាងព័ត៌មានវិទ្យាសាស្ត្រ ដល់កងនាវានេសាទដែលមានមុខងារជាសាខាយោធារបស់បក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិន ដើម្បីគាំទ្រការទាមទារទឹកដីអយុត្តិធម៌។ យុទ្ធសាស្ត្ររបស់លោក Xi ក៏រួមបញ្ចូលផងដែរនូវចារកម្មឧស្សាហកម្ម និងការលួចបច្ចេកវិទ្យាយោធាបរទេស ដូចជាត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានកើតឡើងជាមួយនឹងការអភិវឌ្ឍរបស់បក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិននៃយន្តហោះចម្បាំងជំនាន់ទីប្រាំរបស់ខ្លួន។ អ្នកជំនាញបានអះអាងថា យន្តហោះចម្បាំងបំបាំងកាយពីរ៉ាដាប្រភេទ J-20 បានចម្លងបច្ចេកវិទ្យាយ៉ាងដិតដល់ពីកម្មវិធី F-22 Raptor និង Joint Strike Fighter របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។

ក្រុមអ្នកវិភាគយោធាបានលើកឡើងថា ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក Xi និងបក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិនអាចនឹងធ្វើឱ្យប្រជាជនចិនប្រឈមនឹងហានិភ័យដោយការជំរុញយុទ្ធសាស្ត្រឈ្លានពានបែបនេះ។ អ្នកវិភាគផ្នែកច្បាប់ពន្យល់ថា នៅក្រោមច្បាប់ និងបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ជនស៊ីវិលដែលគួរត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអ្នកមិនប្រយុទ្ធ អាចជាអ្នកប្រយុទ្ធ ប្រសិនបើពួកគេស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ប្រយុទ្ធ ឬតំបន់ទូទៅនៃអរិភាព និង/ឬគាំទ្រកងទ័ពរំដោះប្រជាជន នៅក្រោមយុទ្ធសាស្ត្រលាយបញ្ចូលគ្នារវាងយោធា និងស៊ីវិល។ តាមរយៈការចូលរួមក្នុងអរិភាព ជនស៊ីវិលអាចនឹងត្រូវបានចាត់ទុកថាជា «អ្នកបះបោរដែលគ្មានឯកសិទ្ធិ» ដែលទទួលបន្ទុកក្នុងឋានៈក្នុងសមរភូមិ ប៉ុន្តែមិនមានសិទ្ធិទទួលបានឯកសិទ្ធិប្រយុទ្ធ ដូចជាស្ថានភាពអ្នកទោសសង្រ្គាម នេះបើយោងតាមសៀវភៅណែនាំច្បាប់សង្គ្រាមរបស់ក្រសួងការពារជាតិសហរដ្ឋអាមេរិ។

តាមរយៈការបង្ហាញចេតនាក្នុងការប្រើប្រាស់ RoRos ដើម្បីបញ្ជូនកងទ័ព និងឧបករណ៍ក្នុងអំឡុងពេលការលុកលុយ កងទ័ពរំដោះប្រជាជនកំពុងធ្វើឱ្យគោលការណ៍នៃភាពខុសគ្នានៅក្រោមច្បាប់នៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធ (LOAC) ចុះខ្សោយ តាមរយៈការបិទបាំងខ្សែបន្ទាត់សំខាន់ៗរវាងនាវាចម្បាំងនិងនាវាមិនមែននាវាចម្បាំង ជនស៊ីវិលនិងអ្នកប្រយុទ្ធ រួមទាំងវត្ថុយោធានិងស៊ីវិល នេះ​បើ​តាម​អ្នក​វិភាគបានលើកឡើង។ ច្បាប់នៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ដែលជាច្បាប់អន្តរជាតិគ្រប់គ្រងការប្រព្រឹត្តអំពើអរិភាពប្រដាប់អាវុធ មានប្រភពចេញពីច្បាប់ទំនៀមទម្លាប់ និងសន្ធិសញ្ញា។

សម្ព័ន្ធមិត្ត និងដៃគូឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកចង់ឱ្យអ្នកមិនប្រយុទ្ធត្រូវបានការពារនៅក្នុងជម្លោះ សង្រ្គាម ឬប្រតិបត្តិការយោធាផ្សេងទៀត។ ដើម្បីកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ដល់ជនស៊ីវិល ការប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលការណ៍នៃការបែងចែករបស់ច្បាប់នៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធគឺមានសារៈសំខាន់ណាស់។

ការប្រើប្រាស់ RoRos ពីកងទ័ពរំដោះប្រជាជន ក្នុងការហ្វឹកហ្វឺនសម្រាប់ការលុកលុយប្រតិបត្តិការចុះឆ្មេរសមុទ្រ ក៏កំណត់នូវគំរូដ៏គ្រោះថ្នាក់ដោយការលុបបំបាត់គោលការណ៍ច្បាប់ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីការពារជនស៊ីវិលនៅក្នុងជម្លោះផងដែរ។

ទំនង​ជា​បរាជ័យ

អ្នកវិភាគព្យាករថា ការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់យុទ្ធសាស្ត្រលាយបញ្ចូលរវាងយោធា និងស៊ីវិលបែបនេះអាចជាភាពល្ងង់ខ្លៅដោយសារតែភាពមិនអាចទៅរួចនៃនាវាចម្លងប្រើប្រាស់សាធារណៈ និងប្រព័ន្ធស៊ីវិលផ្សេងទៀតដែលនៅរស់រានមានជីវិតនៅក្រោមការបាញ់បោះ។ លោក Conor Kennedy ដែលជាសហការីស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានសិក្សាអំពីដែនសមុទ្រចិននៃសាកលវិទ្យាល័យ Naval War College នៅ Rhode Island បានសរសេរនៅក្នុងការវិភាគឆ្នាំ 2021 នៅក្នុង China Brief របស់មូលនិធិ Jamestown ថា៖ «ក្នុងចំណោមសមាសធាតុសំខាន់ៗជាច្រើនដែលចាំបាច់សម្រាប់ការចុះចតឆ្លងកាត់ច្រកសមុទ្រដោយជោគជ័យ ការបរាជ័យក្នុងការធានាតំបន់ចុះចតសម្រាប់កងកម្លាំងបន្ថែមនៅក្នុងការវាយលុកដំបូងនឹងនាំឱ្យការខិតខំទាំងមូលឈានដល់ការផ្អាកភ្លាមៗ ដែលទំនងជាធ្វើឱ្យមានការខូចខាតធ្ងន់ធ្ងរលើផ្នែកនៃអ្នកឈ្លានពាន ហើយបណ្តាលឱ្យមានការដកថយ»។

លើសពីនេះទៅទៀត ការលុកលុយ PLAN ឆ្លងកាត់ច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ ទោះបីជាវាប្រើប្រាស់ធនធានយោធាជាចម្បងក៏ដោយ ក៏ទំនងជានឹងបរាជ័យ និងបង្កើតការខាតបង់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ និងលទ្ធផលមិនអំណោយផលសម្រាប់សាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (PRC) ក៏ដូចជាប្រទេសជប៉ុន តៃវ៉ាន់ និងសហរដ្ឋអាមេរិកនេះបើយោងតាមការវិភាគខែមករា ឆ្នាំ 2023 ដោយមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ និងអន្តរជាតិ (CSIS)។ ស្ថាប័នស្រាវជ្រាវឯករាជ្យដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ឌីស៊ី បានបង្កើតល្បែងសង្គ្រាមមួយអំពីការលុកលុយរបស់ចិនលើកោះតៃវ៉ាន់ ដែលរួមបញ្ចូលការវាយប្រហារតាមឆ្នេរសមុទ្រ និងបានដំណើរការវា 24 ដង។

«នៅក្នុងសេណារីយ៉ូភាគច្រើន សហរដ្ឋអាមេរិក/តៃវ៉ាន់/ជប៉ុន បានយកឈ្នះការលុកលុយធម្មតាដោយចិន និងរក្សាបាននូវតៃវ៉ាន់ស្វ័យភាព» ជារបាយការណ៍របស់ CSIS បានលើកឡើងពីក្នុងចំណងជើង «សមរភូមិទីមួយនៃសង្រ្គាមបន្ទាប់៖ ការលេងល្បែងសង្គ្រាមលើការឈ្លានពានរបស់ចិនទៅលើតៃវ៉ាន់»។

ប៉ុន្តែភាគីទាំងអស់បានចំណាយខ្ពស់។ ការវិភាគបានសន្និដ្ឋានថា៖ «សហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តបានបាត់បង់នាវារាប់សិបគ្រឿង យន្តហោះរាប់រយគ្រឿង និងទាហានរាប់ម៉ឺននាក់។ តៃវ៉ាន់បានមើលឃើញថាសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនបានងើបមុខលែងរួច។ លើសពីនេះ ការខាតបង់ខ្ពស់បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជំហរសាកលរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដែលមានជាច្រើនឆ្នាំផងដែរ។ ប្រទេសចិនក៏បានខាតបង់យ៉ាងខ្លាំងផងដែរ ហើយការបរាជ័យក្នុងការកាន់កាប់តៃវ៉ាន់ អាចនឹងធ្វើឱ្យការគ្រប់គ្រងរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តចិនមានអស្ថិរភាព»។

របាយការណ៍បានប៉ាន់ប្រមាណថាកងទ័ពរំដោះប្រជាជននឹងបាត់បង់ទាហាន 10 000 នាក់ យន្តហោះប្រយុទ្ធចំនួន 155 គ្រឿង និងនាវាសំខាន់ៗចំនួន 138 គ្រឿង។ កម្លាំងទ័ពជើងទឹក និងទ័ពអាកាសរបស់ប្រទេសនេះនឹងស្ថិតក្នុងភាពច្របូកច្របល់ ហើយទាហានរបស់កងទ័ពរំដោះប្រជាជនរាប់ម៉ឺននាក់នឹងត្រូវចាប់ខ្លួន។

ទន្ទឹមនឹងនោះ ជនស៊ីវិលនៅតៃវ៉ាន់ នឹងស្ថិតក្នុងគ្រោះថ្នាក់ភ្លាមៗ។ លោក Mark Cancian ដែលជាទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់របស់ CSIS និងជាអ្នកដឹកនាំគម្រោងក្លែងធ្វើ បានប្រាប់ទូរទស្សន៍ CNN ថា៖ «នៅពេលដែលសង្រ្គាមចាប់ផ្តើម វាមិនអាចទៅរួចទេក្នុងការទទួលបានកងទ័ព ឬការផ្គត់ផ្គង់ណាមួយទៅកាន់តៃវ៉ាន់ ដូច្នេះវាជាស្ថានភាពដែលខុសគ្នាខ្លាំងពីអ៊ុយក្រែន ដែលសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តអាចបញ្ជូនការផ្គត់ផ្គង់ជាបន្តបន្ទាប់ទៅកាន់អ៊ុយក្រែន» ចាប់តាំងពីការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ 2022 មក។ អ្វីក៏ដោយដែលប្រជាជនតៃវ៉ាន់នឹងប្រើ «ដើម្បីធ្វើសង្រ្គាម ពួកគេត្រូវតែមានរបស់ទាំងនោះនៅពេលសង្រ្គាមចាប់ផ្តើម»។

ការការពារផ្នែកច្បាប់ស៊ីវិល

ជាច្រើនទស្សវត្សរ៍មុន ប្រទេសនានាជុំវិញពិភពលោកបានកំណត់គោលដៅលើជនស៊ីវិលក្នុងសម័យសង្រ្គាម ជាសកម្មភាពខុសច្បាប់។ អនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ដែលជាសន្ធិសញ្ញាចំនួនបួនដែលបានចុះហត្ថលេខានៅចន្លោះឆ្នាំ 1864 និង 1949 និងពិធីសារជាបន្តបន្ទាប់ចំនួនបី បង្កើតស្តង់ដារច្បាប់អន្តរជាតិសម្រាប់ការប្រព្រឹត្តដោយមនុស្សធម៌ក្នុងសង្គ្រាម រួមទាំងសិទ្ធិ និងការការពារដែលផ្តល់ជូនដល់អ្នកមិនប្រយុទ្ធ។ ប្រទេសមួយរយកៅសិបប្រាំមួយបានចុះហត្ថលេខា និងផ្តល់សច្ចាប័នលើអនុសញ្ញានេះ។ ប្រទេសជាច្រើនទៀតបានយល់ព្រមលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ជាងបានយល់ព្រមលើសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិណាមួយផ្សេងទៀត។ ប្រទេសភាគច្រើនក៏បានផ្តល់សច្ចាប័នលើពិធីសារទីមួយ និងទីពីរ ដែលពង្រឹងការការពារជនរងគ្រោះពីជម្លោះប្រដាប់អាវុធអន្តរជាតិ និងមិនមែនអន្តរជាតិរៀងៗខ្លួន។ ច្បាប់អន្តរជាតិការពារជនស៊ីវិលបានផ្លាស់ប្តូរតិចតួចចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1970។ មាត្រា 51 ពិធីសារបន្ថែម 1 ចែងថា «ប្រជាជនស៊ីវិល ក៏ដូចជាជនស៊ីវិលម្នាក់ៗ មិនត្រូវជាកម្មវត្ថុនៃការវាយប្រហារឡើយ។ សកម្មភាព ឬការគំរាមកំហែងដោយអំពើហឹង្សា ដែលមានគោលបំណងចម្បងធ្វើឱ្យរីករាលដាលអំពើភេរវកម្មក្នុងចំណោមប្រជាជនស៊ីវិលត្រូវបានហាមឃាត់»។

ប្រទេស និងអង្គការមួយចំនួនបានជំរុញឱ្យបង្កើនការការពារបែបនេះ។ ជាឧទាហរណ៍ ក្រសួងការពារជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ថ្មីៗនេះបានបោះពុម្ពផ្សាយផែនការសកម្មភាពកាត់បន្ថយ និងឆ្លើយតបការបង្កអន្តរាយដល់ជនស៊ីវិលថ្មី ដើម្បីពង្រីកវិធានការដែលរំដោះជនស៊ីវិលពីផលប៉ះពាល់ដោយប្រតិបត្តិការយោធា។ (សូមមើលរបារចំហៀង ទំព័រ 21។) គណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិនៃកាកបាទក្រហមបានធ្វើការសិក្សាដោយខ្លួនឯងលើសញ្ញាណនៃជនស៊ីវិលចូលរួមដោយផ្ទាល់នៅក្នុងអរិភាពដែលមានចំណងជើងថា «ការណែនាំអំពីការបកស្រាយអំពីសញ្ញាណនៃការចូលរួមដោយផ្ទាល់នៅក្នុងអរិភាពក្រោមច្បាប់មនុស្សធម៌អន្តរជាតិ» ដែលបានបោះពុម្ពក្នុងឆ្នាំ 2009។ ការសិក្សារយៈពេលប្រាំមួយឆ្នាំបានស្វែងរកការបញ្ជាក់ឱ្យច្បាស់ថាអ្នកណាត្រូវបានចាត់ទុកថាជាជនស៊ីវិលសម្រាប់គោលបំណងនៃការធ្វើអរិភាព។ តើការប្រព្រឹត្តិសំដៅទៅលើការចូលរួមដោយផ្ទាល់នៅក្នុងអរិភាព និងវិធីសាស្រ្តច្បាស់លាស់ដែលយោងទៅលើថាជនស៊ីវិលណា្លខះដែលចូលរួមដោយផ្ទាល់នៅក្នុងអរិភាពនឹងត្រូវបាត់បង់ការការពាររបស់ពួកគេប្រឆាំងនឹងការវាយប្រហារដោយផ្ទាល់។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី អនុសាសន៍របស់របាយការណ៍នេះ ទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍តិចតួច ដោយសារតែប្រទេសជាច្រើនមិនបានទទួលយកនិយមន័យ និងការសន្និដ្ឋានដ៏ទូលំទូលាយ ដែលកាកបាទក្រហមសម្រេចបានលើការការពារជនស៊ីវិលនោះទេ។

ជាទូទៅប្រជាជាតិនានាយល់ស្របថាជនស៊ីវិលដែលចូលរួមក្នុងការវាយប្រហារប្រឆាំងនឹងសត្រូវគឺជាការចូលរួមដោយផ្ទាល់នៅក្នុងអរិភាព ដូចដែលច្បាប់បានចែងនៅពេលនេះ។ ជាងនេះទៅទៀត កម្មវត្ថុនៃជនស៊ីវិលអាចក្លាយជាកម្មវត្ថុយោធាក្នុងកាលៈទេសៈជាក់លាក់ ដូចដែលបានកំណត់ក្នុងមាត្រា 52 ពិធីសារបន្ថែម 1 ក៏ដូចជាសៀវភៅណែនាំច្បាប់សង្គ្រាមរបស់ក្រសួងការពារជាតិ (DOD) នេះបើតាមអ្នកវិភាគផ្នែកច្បាប់ពន្យល់។

រដ្ឋដែលធ្វើការវាយប្រហារត្រូវតែបែងចែកអ្នកប្រយុទ្ធពីជនស៊ីវិល។ ប៉ុន្តែមិនមានកាតព្វកិច្ចច្បាស់លាស់ក្នុងការសម្គាល់ ឬកំណត់អត្តសញ្ញាណជនស៊ីវិលនោះទេ។ នៅក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្ដែង ការសម្គាល់មានសម្រាប់អគារដែលត្រូវបានការពារ ដូចជាមន្ទីរពេទ្យ ទ្រព្យសម្បត្តិវប្បធម៌ និងរចនាសម្ព័ន្ធការពារស៊ីវិល។ ជារឿយៗក្រុមឈ្លានពានមិនអើពើនឹងការសម្គាល់បែបនេះទេ។ ឧទាហរណ៍ រុស្ស៊ី​ត្រូវ​បាន​គេ​ចោទ​ប្រកាន់​ពី​ការ​វាយ​ប្រហារ​មិនរើសមុខប្រឆាំង​នឹង​អ៊ុយក្រែន។ ការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស (OHCHR) បានសម្តែង «ការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង» ហើយបានចេញការរំលឹកដល់ទីក្រុងមូស្គូថា ការកំណត់គោលដៅលើអ្នកមិនប្រយុទ្ធអាចចាត់ទុកថាជាឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម។ លោកស្រី Liz Throssell អ្នកនាំពាក្យរបស់ OHCHR បានលើកឡើងនៅក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ 2022 ថា៖ «ជនស៊ីវិលកំពុងត្រូវបានសម្លាប់ និងធ្វើឱ្យពិការនៅក្នុងការវាយប្រហារមិនរើសមុខ ដោយកងកម្លាំងរុស្ស៊ីដែលបានប្រើប្រាស់អាវុធជាតិផ្ទុះដែលមានផលប៉ះពាល់ក្នុងតំបន់ធំទូលាយនៅក្នុង ឬនៅជិតតំបន់ដែលមានប្រជាជនរស់នៅ»។ «ទាំងនេះរួមមាន
មីស៊ីល កាំភ្លើងធំ និងគ្រាប់រ៉ុក្កែត ក៏ដូចជាការវាយប្រហារតាមអាកាស»។ លោកស្រីបានលើកឡើងថា ការបាញ់ផ្លោងរបស់រុស្សី ដែលអាចមកពីគ្រាប់បែកចង្កោម ប៉ះទៅលើសាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ និងកន្លែងមើលក្មេងៗត្រឹមតែ 15 ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះក្នុងសង្គ្រាម។ ការស្លាប់និងរបួសរបស់ជនស៊ីវិលបានបន្តនៅសង្រ្គាមទាំងមូល ប៉ុន្តែរុស្ស៊ីបដិសេធមិនកំណត់គោលដៅជនស៊ីវិល។ សារព័ត៌មាន BBC បានរាយការណ៍ថា តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ (ICC) បានបើកការស៊ើបអង្កេតក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ 2022 លើឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមដែលអាចកើតមាននៅក្នុងប្រទេសអ៊ុយក្រែន ហើយបន្ទាប់មកបានប្រកាសនៅក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ 2023 ថា ខ្លួននឹងបន្តការចោទប្រកាន់ក្នុងសំណុំរឿងចំនួនពីរប្រឆាំងនឹងប្រទេសរុស្ស៊ី។ នៅពាក់កណ្តាលខែមីនា ឆ្នាំ 2023 តុលាការ ICC បានចេញដីកាចាប់ខ្លួនប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក
វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីន ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម ដោយសារតែមានការចោទប្រកាន់ថាគាត់ជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការចាប់ពង្រត់កុមារពីប្រទេសអ៊ុយក្រែន នេះ​បើ​តាម​សារព័ត៌មាន The Associated Press។

នៅពេលនិយាយអំពីការប្រើប្រាស់ RoRos កងទ័ពរំដោះប្រជាជនមិនបានបែងចែកនាវាចម្លងរបស់ខ្លួនពីនាវាចម្លងស៊ីវិល ដូចជាការលាបពណ៌នាវាកងរបស់ទ័ពរំដោះប្រជាជន ពណ៌ប្រផេះ ឬដាក់ស្លាកសញ្ញាយោធាជាដើម។ លើសពីនេះបក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិនបានបង្កើតច្បាប់ និងបទប្បញ្ញត្តិក្នុងស្រុកជាបន្តបន្ទាប់ ដែលចាប់ផ្តើមនៅក្នុងឆ្នាំ 1995 ដែលគ្រប់គ្រងការដឹកជញ្ជូនស៊ីវិល និងអនុញ្ញាតឱ្យកងទ័ពរំដោះប្រជាជន ធ្វើឱ្យខូចតួនាទីរបស់ RoRos។ យ៉ាង​ណា​មិញ ច្បាប់​បែប​នេះ​មិន​ផ្តល់​ភាព​ស្រប​ច្បាប់​ដល់​សកម្មភាព​ដែល​មិន​ស្រប​នឹង​ច្បាប់​អន្តរជាតិ​ឡើយ។

ជាក់ស្តែងកងទ័ពរំដោះប្រជាជនស្រមៃចង់បានមុខងារយោធាសម្រាប់ RoRos ពីការបញ្ជូនកងកម្លាំងទៅកាន់កន្លែងដាក់មីន ការឈ្លបយកការណ៍ និងការបំភាន់ ដូចដែលមន្រ្តីចារកម្មការពារជាតិចូលនិវត្តន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិក Lonnie D. Henley បានរៀបរាប់លម្អិតនៅក្នុងរបាយការណ៍ដែនសមុទ្រចិនឆ្នាំ 2022 ដែលបានបោះពុម្ភផ្សាយដោយមហាវិទ្យាល័យសង្គ្រាមកងទ័ពជើងទឹកសហរដ្ឋអាមេរិក។ កងទ័ពរំដោះប្រជាជនក៏មានបំណងលាក់ខ្លួននៅពីក្រោយនាវាស៊ីវិលរបស់ RoRos ដើម្បីបង្ហាញពីភាពស្របច្បាប់ក្នុងស្រុក និងបង្កើតលេសសម្រាប់ការចោទប្រកាន់ប្រសិនបើ RoRo ត្រូវបានវាយប្រហារនៅក្នុងជម្លោះ។ អ្នកវិភាគបានលើកឡើងថា លើសពីនេះទៀតនាវា RoRos អាចត្រូវបានប្រើដើម្បីទាញយកភាពស្ទាក់ស្ទើរនៃកងកម្លាំងប្រឆាំងដើម្បីវាយប្រហារទៅលើនាវាស៊ីវិល សូម្បីតែអ្នកដែលចូលរួមក្នុងសកម្មភាពបះបោរក៏ដោយ។

ការការពារជនស៊ីវិលពីប្រតិបត្តិការយោធាគួរតែជាកង្វល់ចម្បងរបស់រដ្ឋនៅក្រោមអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ មាត្រា 57 (1) ពិធីសារបន្ថែមទី 1 ខណៈដែលប្រទេសភាគច្រើន រួមទាំងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានយល់ព្រមដោយតុណ្ហីភាពផងទៀតនោះ។ តាមរយៈការជំរុញ MCF ទីក្រុងប៉េកាំងហាក់បីដូចជាកំពុងដាក់ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនក្នុងគ្រោះថ្នាក់ដែលនោះជាបញ្ហានៃគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាល។ អ្នកវិភាគបានអះអាងថា នេះជាការប្រើប្រាស់នាវា RoRos របស់ខ្លួនក្នុងសមយុទ្ធយោធា រុញច្រានការការពារជនស៊ីវិលអន្តរជាតិឱ្យធ្លាក់ចុះ។

តម្លៃខ្ពស់នៃការលាយបញ្ចូលគ្នា ពោលគឺអនុត្តរភាព

ប្រជាជាតិជាច្រើនប្រើប្រាស់ជនស៊ីវិល និងកម្មវត្ថុនៃជនស៊ីវិលដើម្បីបង្កើនប្រតិបត្តិការយោធា ដោយមិនថាសម្រាប់ភាពងាយស្រួល ឬស្ថិតនៅក្រោមការបង្ខិតបង្ខំ។ ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី 1 បារាំងបានដាក់ប៉មបញ្ជូនបន្តទំនាក់ទំនងយោធានៅលើប៉ម Eiffel ក្នុងទីក្រុងប៉ារីស ដើម្បីបញ្ជូន និងស្ទាក់ចាប់សាររិះគន់។ ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី 2 អង់គ្លេសបានប្រើប្រាស់ទូកនេសាទ និងយានសម្រាប់សកម្មភាពកម្សាន្តដើម្បីដកទ័ពចេញពីទីក្រុង Dunkirk នៅពេលដែលកងកម្លាំងអាល្លឺម៉ង់រីកចម្រើនឈានមុខនោះ។ អូស្ត្រាលីបានប្រើប្រាស់អ្នកម៉ៅការស៊ីវិល ដើម្បីគាំទ្រកងកម្លាំងនៅអាស៊ីកណ្តាល និងមជ្ឈិមបូព៌ាសម្រាប់បេសកកម្មរក្សាសន្តិភាព។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រើប្រាស់អ្នកម៉ៅការស៊ីវិលដូចគ្នា និងខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ពាណិជ្ជកម្ម ដើម្បីគាំទ្រដល់ប្រតិបត្តិការយោធាជា
សកលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ។

ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងការស្វែងរកអនុត្តរភាព បក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិនបានព្យាយាមធ្វើឱ្យកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរវាងជនស៊ីវិល និងយោធាមិនអាចបែងចែកបាន ជាញឹកញាប់ទទួលបានបច្ចេកវិទ្យាសំខាន់ៗ ដោយប្រើជនស៊ីវិលចិនក្នុងសកម្មភាពមិនមានតម្លាភាព និងខុសច្បាប់ រួមទាំងការផ្ទេរបច្ចេកវិទ្យាដោយបង្ខំ ការប្រមូលព័ត៌មាន និងការលួច។ ក្រសួងការពារជាតិ បានលើកឡើងនៅក្នុងសេចក្ដីសង្ខេបឆ្នាំ 2020 ថា «MCF គំរាមកំហែងដល់ការជឿទុកចិត្ត តម្លាភាព ភាពមានទៅមានមក និងតម្លៃរួម ដែលគាំទ្រដល់ការសហការផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រ និងបច្ចេកវិទ្យាអន្តរជាតិ និងការអនុវត្តធុរកិច្ចសកលដោយយុត្តិធម៌»។

អ្នកវិភាគអះអាងថា មធ្យោបាយដែល បក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិនទទួលបានបច្ចេកវិទ្យា និងធនធាន – ដើម្បីរួមបញ្ចូលសម្ភារយោធា មូលដ្ឋាន និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដែលប្រើបានពីរយ៉ាង – ក៏អាចជំរុញឱ្យមានការសង្ស័យចំពោះជនស៊ីវិលដែលមិនមែនជាអ្នកប្រយុទ្ធរបស់ចិនដែលចូលរួមក្នុងសហគ្រាសបែបនេះក្នុងអំឡុងពេលមានជម្លោះ។

វេជ្ជបណ្ឌិត Monika Chansoria អ្នកជំនាញជាន់ខ្ពស់នៅវិទ្យាស្ថានកិច្ចការអន្តរជាតិជប៉ុននៅទីក្រុងតូក្យូ បានសរសេរនៅក្នុងអត្ថបទឆ្នាំ 2021 សម្រាប់ JAPAN Forward ដែលជាគេហទំព័រព័ត៌មានជាភាសាអង់គ្លេសថា «MCF កំពុងត្រូវបានបកស្រាយថាជាការស្រែកហៅរកសង្រ្គាមដោយបក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិន ដើម្បីត្រៀមខ្លួនប្រយុទ្ធនៅឆ្នាំ 2022 និងលើសពីនេះ ដែលជាការអំពាវនាវដែលគណបក្សនេះបានធ្វើឡើងចាប់តាំងពីពេលភ្លាមៗបន្ទាប់ពីវាបានឡើងកាន់អំណាចនៅក្នុងប្រទេសចិនដីគោកក្នុងឆ្នាំ 1949។ ការអភិវឌ្ឍកងទ័ពរំដោះប្រជាជនទៅជាយោធាលំដាប់ពិភពលោកនៅឆ្នាំ 2049 នៅតែជាគោលដៅចម្បង»។

លោកស្រីបានព្យាករថា «ចំពោះការឆ្ពោះទៅរកទីបញ្ចប់នេះ» «ការពិតដែលកំពុងរីកចម្រើននៃសកម្មភាព និងការធ្វើឱ្យកាន់តែធ្ងន់ធ្ងររបស់ចិននៅតំបន់ព្រំដែនហិម៉ាឡៃ សមុទ្រចិនខាងត្បូង និងសមុទ្រចិនខាងកើត ត្រូវបានកំណត់កាន់តែខ្លាំងឡើងដោយការលាយបញ្ចូលគ្នារវាងយោធា និងស៊ីវិលនៃការបំបាំងយោធា សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ»។

ការយល់ដឹងរបស់លោកស្រីហាក់ហាក់ដូចជានៅមានភាពត្រឹមត្រូវនៅឆ្នាំ 2023 នេះ។

ដោយគិតពីកម្រិតនៃការឈ្លានពាន និងមហិច្ឆតារបស់បក្សកុម្មុយនិស្ត​ចិន សម្ព័ន្ធមិត្ត និងដៃគូឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកត្រូវតែបញ្ជាក់ពីសារៈសំខាន់នៃការរក្សាច្បាប់នៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធនៅក្នុងពេលសន្តិភាព ដើម្បីធានាឱ្យជនស៊ីវិលទទួលបានការការពារដែលពួកគេមានសិទ្ធិក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិប្រសិនបើជម្លោះកើតឡើង។ បើមិនដូច្នោះទេ កងទ័ពរំដោះប្រជាជននឹងព្យាយាមទាញយកគោលការណ៍ស្ដីពីការបែងចែក និងកិត្តិយសនៅក្នុងច្បាប់ ដើម្បីទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍។ ជនស៊ីវិលនៅក្នុងប្រទេសចិន តៃវ៉ាន់ និងកន្លែងផ្សេងទៀតអាចចំណាយខ្ពស់បំផុត។

ការពង្រឹងការការពារដល់ជនស៊ីវិលអំឡុងពេលប្រតិបត្តិការ

ផែនការសកម្មភាពកាត់បន្ថយ និងឆ្លើយតបនឹងគ្រោះមហន្តរាយលើជនស៊ីវិលរបស់ក្រសួងការពារជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលបានចេញផ្សាយនៅខែសីហា ឆ្នាំ 2022 បង្កើតស្ថាប័ន និងដំណើរការនានា ដើម្បីកែលម្អលទ្ធផលជាយុទ្ធសាស្ត្រ ធ្វើឱ្យប្រតិបត្តិការយោធាប្រសើរឡើង និងពង្រឹងសមត្ថភាពយោធាក្នុងការកាត់បន្ថយការរងគ្រោះថ្នាក់ដល់ជនស៊ីវិលក្នុងអំឡុងពេលប្រតិបត្តិការ។ ក្រសួងការពារជាតិកំពុងធ្វើការលើបញ្ហានេះដើម្បី៖

បង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលឧត្តមភាពជាមជ្ឈមណ្ឌល និងអ្នកសម្របសម្រួលសម្រាប់ការវិភាគ ការសិក្សា និងការបណ្តុះបណ្តាលទាក់ទងនឹងការកាត់បន្ថយ និងការឆ្លើយតបទៅនឹងគ្រោះថ្នាក់លើជនស៊ីវិល (CHMR)។

ផ្តល់ឱ្យមេបញ្ជាការ និងប្រតិបត្តិករនូវព័ត៌មានបន្ថែម ដើម្បីយល់កាន់តែច្បាស់អំពីបរិយាកាសនៃជនស៊ីវិល។ ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពគោលលទ្ធិ និងផែនការប្រតិបត្តិការ ដោយមានការណែនាំសម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាជនស៊ីវិលនៅទូទាំងវិសាលគមនៃជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ដូច្នេះកងទ័ពត្រូវបានរៀបចំដើម្បីកាត់បន្ថយ និងឆ្លើយតប។

បង្កើតការរាយការណ៍ប្រតិបត្តិការស្តង់ដារ និងដំណើរការគ្រប់គ្រងទិន្នន័យ រួមទាំងវេទិការទូទាំងសហគ្រាស ដើម្បីកែលម្អរបៀបដែលក្រសួងការពារជាតិ ប្រមូល ចែករំលែក និងសិក្សាពីទិន្នន័យដែលទាក់ទងនឹងការរងគ្រោះរបស់ជនស៊ីវិល។

កែលម្អការវាយតម្លៃ និងការឆ្លើយតបចំពោះភាពរងគ្រោះរបស់ជនស៊ីវិល ដែលបណ្តាលមកពីប្រតិបត្តិការយោធា។

បញ្ចូល CHMR ទៅក្នុងសមយុទ្ធ ការហ្វឹកហ្វឺន និងការអប់រំនៅទូទាំងកងកម្លាំងរួម និងទៅក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងប្រតិបត្តិការសន្តិសុខជាមួយសម្ព័ន្ធមិត្ត និងដៃគូ។

បង្កើតគណៈកម្មាធិការដឹកនាំ ដែលដឹកនាំដោយមេដឹកនាំយោធាជាន់ខ្ពស់ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យ និងណែនាំការអនុវត្តផែនការនេះឱ្យទាន់ពេលវេលា និងមានប្រសិទ្ធភាព។

ចាត់តាំងលេខាកងទ័ពជាអ្នកស្នើរួមរបស់ក្រសួងការពារជាតិសម្រាប់ CHMR។

ទស្សនាវដ្តី FORUM បានផ្អាកការបកប្រែអត្ថបទប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់គេហទំព័រជាភាសាខ្មែរ។ សូមមើលភាសាដទៃទៀតសម្រាប់ខ្លឹមសារប្រចាំថ្ងៃ។