អធិបតេយ្យភាព នៅក្នុង លំហអាកាស

បុគ្គលិករបស់ទស្សនាវដ្តី FORUM

សាធារណៈរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (PRC) បានចេញលិខិតមួយច្បាប់យ៉ាងប្រញាប់ប្រញាលទៅកាន់អង្គការសហប្រជាជាតិកាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ 2021 កន្លងទៅនេះ ដោយប្តឹងតវ៉ាថា ខ្លួនត្រូវបានបង្ខំឱ្យផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងស្ថានីយអវកាសដែលទើបតែកាន់កាប់ថ្មីរបស់ខ្លួនពីរដងក្នុងរយៈពេលបួនខែ ដើម្បីជៀសវាងការប៉ះទង្គិចជាមួយផ្កាយរណប Starlink ចំនួនពីរ ដែលជាផ្នែកមួយនៃក្រុមតារានិករដែលត្រូវបានបាញ់បង្ហោះដោយក្រុមហ៊ុន SpaceX ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីនាំយកអ៊ីនធឺណិតទៅកាន់តំបន់ដែលមិនទាន់មានសេវាគ្រប់គ្រាន់ក្នុងពិភពលោក។

នៅក្នុងលិខិតប្ដឹងតវ៉ារបស់ខ្លួន សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានបកស្រាយដោយជ្រើសរើសលក្ខខណ្ឌនៃ សន្ធិសញ្ញាអវកាស (Outer Space Treaty) របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងមិនទទួលស្គាល់ថាខ្លួនបរាជ័យក្នុងការប្រឹក្សាយោបល់យ៉ាងសកម្មជាមួយប្រទេសផ្សេងទៀត ដូចដែលមានចែងក្នុងសន្ធិសញ្ញានោះទេ។ ប្រទេសនានាត្រូវប្រឹក្សាយោបល់ជាមួយគ្នាទៅវិញទៅមក ប្រសិនបើពួកគេមើលឃើញថាអាចកើតមានការប៉ះទង្គិចគ្នា។ សន្ធិសញ្ញានេះក៏បញ្ជាក់ផងដែរថា អ្នកណាក៏ដោយដែលដាក់វត្ថុមួយនៅក្នុងលំហអវកាស ត្រូវតែមានការរៀបចំដើម្បីកែតម្រូវគន្លងរបស់ខ្លួន ទាក់ទងទៅនឹងផ្កាយរណបដែលបានបង្កើតឡើងផ្សេងទៀត។ នៅពេលនោះ មានផ្កាយរណប Starlink រាប់រយបានស្ថិតនៅក្នុងលំហអវកាស ហើយ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនថែមទាំងបានទទួលស្គាល់ថា ខ្លួនបានស្គាល់វិថីរបស់ផ្កាយរណបទាំងពីរដែលកំពុងមានបញ្ហាទៀតផង។ ផ្កាយរណបទាំងនោះបានស្ថិតនៅក្នុងគន្លងគោចររួចហើយនៅពេលដែលសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានចាប់ផ្តើមដំណើរការអវកាសយានិកដំបូងដែលមានសមាជិកបីនាក់នៃស្ថានីយអវកាស Tiangong 3 របស់ខ្លួន។ 

លើសពីនេះទៅទៀត សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនមិនបានធ្វើការតវ៉ាទៅកាន់អង្គការសហប្រជាជាតិប៉ុន្មានសប្តាហ៍មុន នៅពេលដែលរុស្ស៊ីមានចេតនាបំផ្លាញផ្កាយរណបដែលមិនអាចដំណើរការបានក្នុងការសាកល្បងកាំជ្រួចមីស៊ីលដែលមានមូលដ្ឋាននៅលើដីនោះទេ។ ការបំផ្ទុះនេះបានកម្ទេចផ្កាយរណបទៅជា «កម្ទេចកម្ទីដែលមានអាយុកាលយូរ» ចំនួន 1 500 បំណែក ដែលបានគំរាមកំហែងដល់អាយុជីវិតនៅលើស្ថានីយ៍អវកាសអន្តរជាតិ (ISS)។ ស្ថានីយ៍អវកាសអន្តរជាតិ (ISS) ដែលធំជាងនេះ មានអវកាសចំនួនប្រាំមួយនាក់ និងម៉ូឌុលចំនួន 16 ធៀបនឹងម៉ូឌុលទាំងបីដែលនឹងបង្កើតបានជាស្ថានីយអវកាស Tiangong។

នៅក្នុងលិខិតររបស់ខ្លួន សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានធ្វើច្រើនជាងការអំពាវនាវ SpaceX ទៅទៀត។ ខ្លួនបានផ្តោតលើ «សាជីវកម្មបច្ចេកវិទ្យារុ​ករកអវកាស (ក្រុមហ៊ុន SpaceX) របស់សហរដ្ឋអាមេរិក»។ ស្ថិតក្រោមសន្ធិសញ្ញាអវកាស (outer space treaty) ទំនួលខុសត្រូវចំពោះវត្ថុ និងមនុស្សដែលបានបាញ់បង្ហោះទៅកាន់ទីអវកាស និងការទទួលខុសត្រូវប្រសិនបើមានអ្វីមួយខុសឆ្គងជាមួយវត្ថុ និងមនុស្សទាំងនោះ គឺស្ថិតនៅលើប្រទេសដែលមានអធិបតេយ្យភាពតែមួយគត់៖ «សកម្មភាពរបស់អង្គភាពក្រៅរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងអវកាសខាងក្រៅ រួមទាំងព្រះចន្ទ និងរូបកាយសេឡេស្ទាល (celestial bodies) ផ្សេងទៀត ត្រូវទាមទារការអនុញ្ញាត និងបន្តការត្រួតពិនិត្យដោយរដ្ឋភាគីសមស្របតាមសន្ធិសញ្ញា»។ ឈ្មោះពេញនៃសន្ធិសញ្ញាអវកាស ដែលបានចូលជាធរមានក្នុងឆ្នាំ 1967 និងត្រូវបានផ្តល់សច្ចាប័នដោយរដ្ឋសមាជិកចំនួន 112 របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីការផ្តល់អធិបតេយ្យភាពនេះ៖ «សន្ធិសញ្ញាស្តីពីគោលការណ៍គ្រប់គ្រងសកម្មភាពរបស់រដ្ឋក្នុងការរុករក និងការប្រើប្រាស់ទីអវកាស រួមទាំងព្រះចន្ទ និងរូបកាយសេឡេស្ទាល (Celestial Bodies) ផ្សេងទៀត»។

ប៉ុន្តែនៅពេលដែលស្ថិតនៅក្នុងលំហអវកាស មិនមានព្រំដែនអធិបតេយ្យភាព មិនមានអាណាព្យាបាល ឬដែនដី ឬភូមិសាស្រ្តដែលត្រូវបានឆ្លាក់ជាតំបន់ផ្តាច់មុខដើម្បីការពាររាល់ថ្លៃចំណាយប្រឆាំងនឹងការលុកលុយពីប្រទេសដទៃទេ។ សន្ធិសញ្ញា​អវកាស​ហាម​ឃាត់​ការ​កាន់​កាប់​ និង​សង្កត់​ធ្ងន់​លើ​ការ​ចែក​រំលែក​ក្នុងចំណោម​ប្រជាជាតិ។ មាត្រា 1 ប្រកាស​អំពីលំហ​ «​ខេត្ត​នៃ​មនុស្ស​ជាតិទាំង​អស់» ដោយ​លើកឡើង​ថា «​នឹងមាន​ការ​ចូល​ទៅ​កាន់​គ្រប់​តំបន់​នៃ​រូបកាយ​សេឡេស្ទាល​ដោយ​សេរី​»។ មាត្រា 2 ចែងថា «លំហរអវកាស រួមទាំងព្រះចន្ទ និងរូបកាយសេឡេស្ទាល (celestial bodies) ផ្សេងទៀត មិនស្ថិតក្រោមការគៃបន្លំរបស់ជាតិ ដោយការទាមទារអធិបតេយ្យភាព តាមរយៈមធ្យោបាយនៃការប្រើប្រាស់ ឬការកាន់កាប់ ឬដោយមធ្យោបាយផ្សេងទៀតណាមួយឡើយ»។

និយាយឱ្យសាមញ្ញទៅ លំហអវកាស គឺមានភាពផ្សេងគ្នា។

តែយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រវត្តិនៃបទពិសោធន៍ដ៏លំបាកនៅលើភពផែនដីនេះ ជាមួយនឹងការប្រកួតប្រជែងគ្នាក្នុងតំបន់ និងផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួននៃមនោគមវិជ្ជា ធ្វើឱ្យគ្រប់ប្រទេសដែលមានអធិបតេយ្យភាពចំពោះសក្តានុពលនៃជម្លោះក្នុងលំហអវកាស។ ប្រទេសទាំងនោះរៀបចំសម្រាប់ដែនថ្មីនៃសមរភូមិ ដែលជំរុញដោយចលករដែលធ្លាប់ស្គាល់ — ដើម្បីរក្សាសត្រូវពីច្រកទ្វារតាមរយៈបញ្ជាការដ្ឋានពង្រឹងដោយផ្កាយរណប និងការគ្រប់គ្រងកងកម្លាំងដែលមានមូលដ្ឋានលើផែនដី — ប៉ុន្តែក៏សម្រាប់អ្នកចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញា ដោយអាទិភាពក្រៅភពមួយផងដែរ៖ ត្រូវប្រាកដថាគ្មាននរណាម្នាក់ចង់បានគន្លងផ្លូវ និងគោលដៅដែលឃ្លាតដាច់ពីគ្នាឡើយ។ 

ការពារសន្តិភាព 

នៅក្នុងអត្ថបទឆ្នាំ 2022 នៅក្នុងទស្សនាវដ្ដី Aether របស់សាកលវិទ្យាល័យ Air University លោកឧត្តមសេនីយ៍ឯក John E. Shaw ដែលជាមេបញ្ជាការរងនៃកងកម្លាំងអវកាសអាមេរិក បានរៀបរាប់អំពីបេសកកម្មមួយរបស់ផ្នែកយោធាថ្មីបំផុតរបស់ប្រទេស និងបញ្ជាការដ្ឋានប្រយុទ្ធថ្មីបំផុតរបស់ខ្លួនគឺ បញ្ជាការដ្ឋានអវកាសអាមេរិក (USSPACECOM)៖ «ការរក្សា និងការពារលំហអវកាស ដើម្បីធានាបាននូវការចូលប្រើប្រាស់ដោយសេរី និងគ្មានការរំខានដល់ដែន និងបន្តការបញ្ជូនសមត្ថភាពដែលអាចអនុញ្ញាតពីលំហអវកាសទៅកាន់ដែននៃផែនដី។ តាមរបៀបដូចគ្នាដែលពួកគេធ្វើការដើម្បីការពារសេរីភាពនៅលើភពផែនដី យោធាអាមេរិក និងដៃគូរបស់ខ្លួនកំពុងតែបង្កើតយុទ្ធសាស្ត្រ និងឧបករណ៍ដើម្បីការពារសកម្មភាពដាក់ទណ្ឌកម្មនៅក្នុងលំហអវកាស។ សព្វថ្ងៃនេះ ភាគច្រើនមានន័យថា ការការពារសុវត្ថិភាពផ្កាយរណប ដែលគោចរតាមគន្លងផ្លូវ និងរយៈកម្ពស់ខុសៗគ្នា ដើម្បីជួយរៀបចំជីវិតនៅលើផែនដីដូចជា — ការតាមដានអាកាសធាតុ ដឹកនាំមនុស្ស និងទំនិញ និងការផ្តល់នូវការតភ្ជាប់អ៊ីនធឺណិត ក្នុងចំណោមមុខងារសំខាន់ៗដទៃទៀត។

នៅក្នុងពេលអនាគតដែលច្រកទ្វារអវកាសវិលជុំវិញ ការរុករករ៉ែនៅឋានព្រះចន្ទ និងការដាក់អាណានិគមលើភពព្រះអង្គារ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា តួនាទីយោធាទំនងជានឹងមានការផ្លាស់ប្តូរ។ ហេតុផលមួយ៖ ការអំពាវនាវដែលកំពុងកើនឡើងដើម្បីទទួលស្គាល់តម្រូវការនៃភាពជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិឯកជននៅក្នុងទម្រង់មួយចំនួន ដើម្បីលើកទឹកចិត្តដល់ប្រភេទនៃការវិនិយោគសហគ្រិនដែលនឹងជួយមនុស្សជាតិឱ្យប្រើប្រាស់លំហអវកាសបានច្រើនបំផុត។ នៅក្រោមលក្ខខណ្ឌនៃសន្ធិសញ្ញាអវកាស បណ្តាប្រទេសដែលមានអធិបតេយ្យភាព ដែលយោធាភ្ជាប់មកជាមួយ គឺជាអ្នកប្រើប្រាស់តែមួយគត់នៅក្នុងលំហអវកាស។ ឥឡូវនេះដល់ពេលត្រូវអញ្ជើញអង្គភាពឯកជន និងពាណិជ្ជកម្មមកកាន់តុពិភាក្សាហើយ តែមា​នមនុស្សជាច្រើននៅក្នុងសហគមន៍អវកាសបានប្រកែក។

លោកស្រីបណ្ឌិត Michelle L.D. Hanlon ដែលជាសហនាយកកម្មវិធីច្បាប់ស្ដីអំពីដែនអាកាស និងលំហអវកាសនៅសាកលវិទ្យាល័យ Mississippi និងជាស្ថាបនិកនៃក្រុមបេតិកភណ្ឌអវកាសមិនស្វែងរកប្រាក់ចំណេញសម្រាប់មនុស្សជាតិទាំងអស់ បានថ្លែងប្រាប់អនុគណៈកម្មាធិការនៃគណៈកម្មាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីការប្រើប្រាស់លំហអវកាសដោយសន្តិភាពនៅឆ្នាំ 2019។ អង្គភាពឯកជនកំពុងឈានមុខគេក្នុងភាពជឿនលឿននៃបច្ចេកវិទ្យា ដែលធ្វើឱ្យលំហអាកាសកាន់តែងាយស្រួល និងធ្វើឱ្យជីវិតនៅលើផែនដីកាន់តែប្រសើរឡើង។ ពិចារណាលើក្រុមតារានិករ Starlink ដែលជាបណ្តាញដែលនឹងមានផ្កាយរណបតូចៗចំនួន 42 000 ផ្កាយរណប និងគ្រាប់រ៉ុក្កែតដែលអាចប្រើឡើងវិញបាន ដែលបានត្រួសត្រាយផ្លូវដោយក្រុមហ៊ុន SpaceX និងដោយក្រុមហ៊ុន Rocket Lab នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលមានឫសគល់ និងមជ្ឈមណ្ឌលបាញ់បង្ហោះនៅប្រទេសនូវែលសេឡង់។ លើសពីនេះទៀត ក្រុមហ៊ុនចំនួនបីនៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកតែឯងកំពុងតែពិចារណាសាងសង់ស្ថានីយ៍អវកាសឯកជន។ 

ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនៅក្នុងលំហអវកាស

ការពន្លឿនការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនៃលំហអវកាសគឺជាយុទ្ធសាស្ត្រដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ USSPACECOM ដែលជាអ្នកដឹកនាំរបស់ខ្លួនបានថ្លែងប្រាប់សន្និសីទអវកាសប្រចាំឆ្នាំនៅរដ្ឋ Colorado ក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ 2022។ នាយឧត្តមសេនីយ៍នៃកងទ័ពជើងគោកអាមេរិក លោក James Dickinson បានមានប្រសាសន៍ថា៖ “នេះគឺដោយសារតែភាពជាដៃគូជាមួយអង្គភាពពាណិជ្ជកម្មអាចឱ្យយើងសម្របខ្លួនបានលឿន ច្នៃប្រឌិតកាន់តែរួចរាល់ និងរួមបញ្ចូលបច្ចេកវិទ្យាទំនើបៗ»។ «យើងក៏អាចពង្រឹងភាពធន់នៃស្ថាបត្យកម្មអវកាស យល់កាន់តែច្បាស់អំពីដែនអវកាស ពន្លឿនសេចក្ដីសម្រេច និងបង្កើតដំណោះស្រាយសេដ្ឋកិច្ចចំពោះបញ្ហាយុទ្ធសាស្ត្រ»។

ដើម្បីលើកទឹកចិត្តដល់សហគ្រិនភាព ក្នុងចំណោមហេតុផលផ្សេងទៀត អង្គការសហប្រជាជាតិប្រឈមនឹងសម្ពាធក្នងការពិនិត្យមើលឡើងវិញនូវសន្ធិសញ្ញាអវកាស ដែលចាត់ទុកថាជា Magna Carta នៃច្បាប់អវកាស ប៉ុន្តែឥឡូវនេះមានអាយុកាលជាង 50 ឆ្នាំហើយ។ ការមិនរីកសាយភាយនៃអាវុធនុយក្លេអ៊ែរគឺជាការពិចារណាជំរុញដែលឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកនៅពេលនោះ ខណៈដែលខ្លួនបានចូលរួមជាមួយសហភាពសូវៀត និងចក្រភពអង់គ្លេសក្នុងការគាំទ្រសន្ធិសញ្ញានេះ។ ហេតុផលមួយទៀតសម្រាប់ការសម្លឹងឃើញថ្មី៖ ដើម្បីលុបបំបាត់ភាពផ្ទុយគ្នាដែលអាចមើលឃើញរវាងការហាមឃាត់ប្រឆាំងនឹងការកាន់កាប់ក្នុងអវកាស និងសិទ្ធិក្នុងការកាន់កាប់អចលនទ្រព្យដែលមានចែងនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស។ លោកស្រីបណ្ឌិត Hanlon បានថ្លែងប្រាប់ទស្សនាវដ្តី FORUM ថា៖ «ត្រូវតែមានទស្សនៈនៃភាពជាម្ចាស់ខ្លះៗ»។ “តើ​យើង​ហៅ​វាថាភាពជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ​មែនទេ? ខ្ញុំ​គិត​ថា​យើង​មិន​អាច​ធ្វើ​បាននោះទេ ​ដោយ​សារ​អីវ៉ាន់​ដែល​វា​ដឹកជញ្ជូន»។

នៅពេលដែលមហាអំណាចមានស្រាប់ដូចជា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន រុស្ស៊ី និងសហរដ្ឋអាមេរិកនាំមុខគេក្នុងការរុករកដែនថ្មី ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍបានព្រមានប្រឆាំងនឹងការដាក់អាណានិគមឡើងវិញដែលសង្កត់សង្កិន ដែលសម្គាល់ជាប្រវត្តិសាស្ត្រមនុស្សជាតិក្នុងសតវត្សរ៍កន្លងមក។ លោកស្រីបណ្ឌិត Hanlon ស្ថិត​ក្នុង​ចំណោម​អ្នក​ដែល​មើល​ឃើញ​អនាគត​នៅ​ក្នុង​លំហអវកាស​ដែល​លើស​ពី​តម្រូវការ​សម្រាប់​ជាតិសាស្រ្ត។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍​ថា​៖ «​ខ្ញុំ​សង្ឃឹម​ថា​យើង​មិន​ប្រើ​ពាក្យ​អធិបតេយ្យភាព​ក្នុង​លំហអវកាសឡើយ​»​។ «យើង​ត្រូវ​តែទាត់ចោលគោល​គំនិត​នៃ​ការ​ដាក់​អាណានិគម​ដែល​អ្នក​រាល់​គ្នាភ័យ​ខ្លាច​ខ្លាំង។ យើង​ខុស​គ្នា​ច្រើនជាងកាលពី​យើងស្ថិត​នៅ​សតវត្ស​ទី 15 ទី 16 និង​ទី 17 សម្រាប់ផ្នែក​ភាគ​ច្រើន»។ តើដែលនឹងគ្រប់គ្រងសកម្មភាពរបស់មនុស្សនៅក្នុងលំហអវកាស គឺជាការពិភាក្សាដែលនៅតែស្ថិតក្នុងភាពក្មេងខ្ចីរបស់ខ្លួននៅឡើយ។ អាជ្ញាធរមួយចំនួនចង្អុលបង្ហាញគំរូដែលអាចធ្វើទៅបានទៅកាន់សហភាពទូរគមនាគមន៍អន្តរជាតិរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលគ្រប់គ្រងការបែងចែកគន្លងផ្លូវផ្កាយរណប និងដល់អាជ្ញាធរបាតសមុទ្រអន្តរជាតិ ដែលកើតចេញពីអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្បាប់សមុទ្រ ប៉ុន្តែភាគច្រើនបានច្រានចោលរហូតមកដល់ពេលនេះជាការណែនាំឱ្យធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពសន្ធិសញ្ញាអវកាស។

លោកស្រីបណ្ឌិត Hanlon បានថ្លែងអំពីអាណានិគមជននាពេលអនាគតនៅលើភពព្រះអង្គារ ដោយជឿជាក់ថាពួកគេនឹងត្រូវបានបំផុសគំនិតដោយគោលការណ៍ដូចជាសេរីភាព និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកស្រីបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «នៅពេលណាមួយ ពួកគេនឹងធុញទ្រាន់នឹងការឆ្លើយទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក រុស្ស៊ី និងចិន ហើយពួកគេនឹងបង្កើតអរិយធម៌របស់ពួកគេជាមួយនឹងបទដ្ឋានផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេ»។ «វាជាការងាររបស់យើងនៅថ្ងៃនេះ ក្នុងការធ្វើឱ្យប្រាកដថា មនុស្សដែលទៅដល់ភពព្រះអង្គារ ដែលមានសមត្ថភាពក្លាយជាមនុស្សឯករាជ្យ គឺជាមនុស្សដែលនឹងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពរបស់មនុស្ស»។

ការពង្រីកសម្ព័ន្ធភាពអវកាស

ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ប្រទេសនានាបន្តរបៀបវារៈរបស់ខ្លួននៅក្នុងលំហអវកាសដោយឡែកៗពីគ្នា និងក្នុងប្លុកខណៈដែលយោធារបស់ពួកគេរៀបចំសម្រាប់លទ្ធភាពនៃជម្លោះ។ ជាឧទាហរណ៍ ប្រទេសឥណ្ឌាគ្រោងនឹងព្យាយាមចុះចតយានអវកាសម្ដងទៀតនៅលើឋានព្រះចន្ទនៅឆ្នាំ 2023 បន្ទាប់ពីកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងមុននេះសម្រេចបានគន្លងផ្លូវតាមចន្ទគតិ ប៉ុន្តែបានបញ្ចប់ដោយការចុះចតយ៉ាងលំបាក។ សម្ព័ន្ធភាពអវកាសថ្មីបានលេចឡើងជាមួយនឹងកម្រិតផ្សេងៗគ្នានៃសមត្ថភាព រួមទាំងទីភ្នាក់ងារអវកាសអាហ្រ្វិកដែលមានរដ្ឋសមាជិកចំនួន 55 ទីភ្នាក់ងារអវកាសអាមេរិកឡាទីន និងការាបៀនដែលមានរដ្ឋជាសមាជិកចំនួនប្រាំពីរ និងក្រុមសម្របសម្រួលអវកាសអារ៉ាប់ដែលមានរដ្ឋសមាជិកមជ្ឈិមបូព៌ាចំនួន 12។ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនដឹកនាំអង្គការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអវកាសតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ 2005 ហើយរួមមាន បង់ក្លាដែស ឥណ្ឌូណេស៊ី អ៊ីរ៉ង់ ម៉ុងហ្គោលី ប៉ាគីស្ថាន ប៉េរូ ថៃ និងតួកគី។ ការអភិវឌ្ឍ និងការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបគឺជាគោលដៅទូលំទូលាយ ប៉ុន្តែអង្គការនេះក៏ធ្វើការដើម្បីពង្រីក និងធ្វើឱ្យការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធកំណត់ទីតាំងសកល (GPS) ដែលជាកំណែរបស់ចិនផងដែរ។ 

ISS ដែលជាកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិដ៏មានមហិច្ឆតាបំផុតមួយ ដែលធ្លាប់បានព្យាយាម និងមកទស្សនាដោយអវកាសយានិកមកពីប្រទេសចំនួន 18 នៅតែបន្តពង្រីកនៅពេលដែលវាខិតជិតដល់ឆ្នាំទី 25 របស់ខ្លួន។ រុស្ស៊ីបានប្រកាសកាលពីខែកក្កដាឆ្នាំ 2022 ថាខ្លួននឹងចាកចេញពី ISS នៅចុងឆ្នាំ 2024 ហើយចាប់ផ្តើមសាងសង់មូលដ្ឋានគន្លងផ្លូវរបស់ខ្លួន។ នេះតំណាងឱ្យការផ្លាស់ប្តូរមួយទៀតចេញពីលោកខាងលិច ដែលបានបង្កើនល្បឿនដោយការទប់ទល់ជាអន្តរជាតិចំពោះការលុកលុយរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែន។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ទីភ្នាក់ងារអវកាសអាមេរិក NASA បានបញ្ជាក់ជាថ្មីថា ខ្លួននៅតែបន្តធ្វើការជាមួយទីភ្នាក់ងារអវកាសរុស្ស៊ី Roscosmos ដែលជាដៃគូធំបំផុតរបស់ខ្លួននៅក្នុង ISS។ បន្ថែមពីនេះទៀត សមាជិកទាំង 10 របស់ទីភ្នាក់ងារអវកាសអឺរ៉ុប បានចូលរួមជាមួយនឹង NASA ក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង Artemis ដើម្បីបន្តការរុករកឋានព្រះចន្ទប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងដើម្បីរៀបចំសម្រាប់បេសកកម្មរបស់មនុស្សទៅកាន់ភពព្រះអង្គារ។ កិច្ចព្រមព្រៀង Artemis គឺបើកចំហសម្រាប់គ្រប់ប្រទេស ប៉ុន្តែរុស្ស៊ី និងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបាននៅឆ្ងាយពីអ្វីដែលពួកគេអះអាងថា គឺជាការប៉ុនប៉ងមួយចំពោះសណ្តាប់ធ្នាប់អន្តរជាតិដែលដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងលំហអវកាស។ របបនេះកំពុងចាប់ដៃគូដើម្បីបន្តបេសកកម្មផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេទៅកាន់ឋានព្រះចន្ទ ហើយក៏បើកចំហសម្រាប់គ្រប់ប្រទេសផងដែរ។ ប្រទេសនៃព្រមព្រៀង Artemis មិនបានចូលរួមនោះទេ។

សហរដ្ឋអាមេរិកបានបង្កើតភាពជាដៃគូការពារអវកាសសំខាន់ៗផងដែរ
ជាពិសេសជាមួយប្រទេសអូស្ត្រាលី កាណាដា បារាំង អាល្លឺម៉ង់ នូវែលសេឡង់
 និងចក្រភពអង់គ្លេស ដែលប្រតិបត្តិការ ឬសហការជាមួយមជ្ឈមណ្ឌលប្រតិបត្តិការអវកាសរួមបញ្ចូលគ្នានៅមូលដ្ឋានកងកម្លាំងអវកាស Vandenberg នៅភាគខាងត្បូងនៃរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា។ សរុបមក សហរដ្ឋអាមេរិកមានកិច្ចព្រមព្រៀងស្ថានការណ៍អវកាសច្រើនជាង 30 ជាមួយប្រទេសដទៃទៀត។ ផ្ទុយទៅវិញ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន បានគេចចេញពីសម្ព័ន្ធភាពយោធាផ្លូវការ ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បានពង្រីកសមយុទ្ធរួមគ្នាជាមួយប្រទេសនានា រួមមានអ៊ីរ៉ង់ ប៉ាគីស្ថាន និងរុស្ស៊ី។ ការក្រឡេកមើលកាន់តែទូលំទូលាយទៅលើបណ្ដាប្រទេសដែលចែករំលែកតម្លៃរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានកើតមានឡើងក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ 2021 ជាមួយនឹងដំណោះស្រាយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិដែលណែនាំដោយចក្រភពអង់គ្លេសក្នុងការកាត់បន្ថយឱកាសនៃការគណនាខុសប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់នៅក្នុងលំហអវកាស។ អ្នកប្រឆាំងនៅក្នុងការបោះឆ្នោត 164-12 ភាគច្រើនជារបបអំណាចផ្តាច់ការ៖ គុយបា អ៊ីរ៉ង់ កូរ៉េខាងជើង សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន រុស្ស៊ី ស៊ីរី និងវ៉េណេស៊ុយអេឡា។ លោកនាយឧត្តមសេនីយ៍ Dickinson នៃបញ្ជាការដ្ឋានអវកាសអាមេរិក (USSPACECOM) បានលើកឡើងនៅក្នុងអំឡុងសុន្ទរកថាក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ 2022 ថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន និងរុស្ស៊ីកំពុងតែអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពអវកាសយ៉ាងឆាប់រហ័សដែល «គំរាមកំហែងដល់ស្ថិរភាព និងសន្តិសុខនៃដែន»។ ប៉ុន្តែ​លោក​បាន​សង្កត់​ធ្ងន់​ថា គោល​បំណង​ចម្បងរបស់​បញ្ជាការដ្ឋាន​គឺ​ដើម្បី «រារាំង​ជម្លោះ​តាំង​ពី​ដើម ​ឬការ​ពង្រីក​ទៅ​ក្នុង​ដែន​អវកាស» ហើយ​នៅ​ទី​បញ្ចប់ លំហអវកាស «មិនចាំបាច់មានសត្រូវទេ»។

ការយល់ដឹងអំពីដែន

ទោះជាអនាគតទៅជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏លោកស្រីបណ្ឌិត Hanlon មើលឃើញ​តួនាទី​សំខាន់​សម្រាប់​យោធាដែរ។ «ខ្ញុំពិតជាគិតថា យើងនឹងទទួលបានសន្តិភាពពីលំហអវកាស ហើយខ្ញុំគិតថា យោធាអាមេរិកមានតួនាទីយ៉ាងធំធេងក្នុងការលើកកម្ពស់សន្តិភាពនោះ។ … មិនមែនគ្រាន់តែដើម្បីដឹកនាំដោយគំរូ និងទទួលបានសន្តិភាពសម្រាប់ខ្លួនយើងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែត្រូវប្រាកដថាយើងកំពុងតែនាំយកប្រជាជាតិដែលកំពុងរីកចម្រើនមកជាមួយយើងផងដែរ ហើយត្រូវប្រាកដថាគ្មាននរណាម្នាក់មានអារម្មណ៍ថាពួកគេត្រូវបានគេទុកចោលនោះទេ»។ ជំហានដំបូងទៅកាន់លំហអវកាស គឺធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងការពារជាតិ។ ការចំណាយលើវិស័យយោធាបានផ្តល់នូវភាពជឿនលឿនដ៏អស្ចារ្យនៅក្នុងបច្ចេកវិទ្យាអវកាស រួមទាំងការសន្យានៃថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យក្នុងលំហអវកាស — ដែលជាឧបករណ៍ផ្លាស់ប្តូរហ្គេមដ៏មានសក្តានុពលសម្រាប់មនុស្សជាតិ។ ទន្ទឹមនឹងនោះដែរ ការយល់ដឹងអំពីដែនគឺមានសារៈសំខាន់នៅក្នុងលំហអវកាស ហើយសមាសធាតុរបស់ USSPACECOM តាមដាន និងប្រាស្រ័យទាក់ទងទៅកាន់សាធារណជនអំពីរាល់ការប៉ះទង្គិចដែលអាចកើតមានតាមរយៈគេហទំព័រ Space-Track.org។

លោកស្រីបណ្ឌិត Hanlon បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងត្រូវមានការគ្រប់គ្រងចរាចរណ៍ក្នុងលំហអវកាស ហើយការពិតគឺថា ការការពារជុំវិញពិភពលោកមានសមត្ថភាពល្អបំផុត និងការឃ្លាំមើលច្រើនបំផុត»។ លោកស្រីបានថ្លែងថា «អ្នកឃ្លាំមើល» អវកាសអាចមានភាពចាំបាច់ — ជាទស្សនៈមួយដែលកំពុងត្រូវបានស្រាវជ្រាវដោយមន្ទីរពិសោធន៍ស្រាវជ្រាវកងទ័ពអាកាសសហរដ្ឋអាមេរិក។

លោកស្រីបណ្ឌិត Hanlon បានបន្តទៀតថា យោធានឹងត្រូវវិវឌ្ឍ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហាប្រឈមដែលមានវត្តមាននៅក្នុងលំហអវកាស ដែលមិនដូចអ្វីដែលបានជួបប្រទះពីមុនមក ហើយត្រូវបានសម្គាល់ដោយស្រទាប់ដែលហាក់ដូចជាគ្មានដែនកំណត់នៅក្នុងលំហអវកាស។ ជាឧទាហរណ៍ ការកកកុញនៃគន្លងផ្លូវដែលនៅជាប់នឹងបរិយាកាសរបស់ផែនដី នឹងតម្រូវឱ្យមានវិធីសាស្រ្តខុសពីការរុករកនៅក្នុងខ្សែក្រវាត់អាចម៍ផ្កាយឆ្ងាយ ឬលើសពីនេះ។

ការពង្រីកការលុកលុយចូលទៅក្នុងដែន កំពុងតែបង្កើតសំណួរអំពីអធិបតេយ្យភាព និងការការពារជាតិ។ ប្រទេសជាង 70 មានទីភ្នាក់ងារអវកាស ដោយក្នុងនោះប្រទេសចំនួន 14 មានសមត្ថភាពបាញ់បង្ហោះគន្លងគោចរ។ ត្រឹមតែពីរឆ្នាំបន្ទាប់ពីសន្ធិសញ្ញាអវកាសចូលជាធរមាន សាស្ត្រាចារ្យច្បាប់អវកាសដែលជាអ្នកត្រួសត្រាយផ្លូវ លោក Stephen Gorove បានផ្ដល់យោបល់ថាកម្មសិទ្ធិឯកជននៅក្នុងលំហអវកាសអាចនឹងត្រូវបានអនុញ្ញាតនៅក្រោមសន្ធិសញ្ញានេះ ព្រោះវាមិនត្រូវបានហាមឃាត់យ៉ាងដាច់ខាតនោះទេ។ នៅក្នុងឆ្នាំ 1976 ប្រទេសនៅតាមបណ្ដោយខ្សែអេក្វាទ័រចំនួនប្រាំពីរ បានប្រកាសពីអធិបតេយ្យភាពលើគន្លងភូមិសាស្ត្រ— ផ្លូវចម្ងាយ 35 400 គីឡូម៉ែត្រពីលើខ្សែអេក្វាទ័រដែលជាកន្លែងដែលប្រ​​ព័ន្ធទំនាក់ទំនង ការស៊ើបការណ៍ និងផ្កាយរណបព្រមានមីស៊ីលមួយចំនួនត្រូវបានដាក់ពង្រាយ ព្រោះវានៅតែអាចរក្សាបាននៅលើទីតាំងផែនដីតែមួយ។ ដោយបានជួបជាមួយការប្រឆាំងដ៏ធំ អ្នកគាំទ្របានបញ្ឈប់ការទាមទារសេចក្តីប្រកាសបូហ្គោតា (Bogota) ហើយបានពោលអះអាងអំពី «សិទ្ធិអាទិភាព» តិចជាងចំពោះលំហអវកាស។ ទោះបីជាក្រោយមកទៀតក៏ដោយ ក៏អេក្វាទ័រទាមទារគន្លងផ្លូវភូមិសាស្ត្រតាមរយៈមាត្រានៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ 2008 ដែលបានសរសេរឡើងវិញរបស់ខ្លួន។

លទ្ធភាពនៃភាពជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ

ក្នុងចំណោមសំណួរផ្សេងទៀតដែលកើតមានឡើង៖ សន្ធិសញ្ញាអវកាសតម្រូវឱ្យប្រទេសនានាមិនជ្រៀតជ្រែកជាមួយវត្ថុដែលបានបាញ់បង្ហោះដោយអ្នកដទៃ ដូច្នេះតើនេះមានន័យស្មើនឹងម្ចាស់កម្មសិទ្ធិអធិបតេយ្យភាពនៃតំណែងគន្លងជាក់លាក់មួយឬ? តើវានឹងបង្កើតជាកម្មសិទ្ធិទេ ប្រសិនបើកងកម្លាំងយោធាធ្វើសកម្មភាពដើម្បីការពារវត្ថុមួយនៅក្នុងលំហអវកាសដើម្បីប្រឆាំងនឹងការគំរាមកំហែង? បទប្បញ្ញត្តិសំខាន់ៗនៃសន្ធិសញ្ញាសំដៅទៅលើ «លំហអវកាស រួមទាំងព្រះចន្ទ និងរូបកាយសេឡេស្ទាលផ្សេងទៀត (celestial bodies)»។ ការខ្វះនិយមន័យបន្ថែមទៀត តើនេះមានន័យថារាល់បំណែកតូចៗនៃកម្ទេចចក្រវាឡត្រូវតែចាត់ទុកថាជារូបកាយសេឡេស្ទាលឬ?

សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនកំពុងតែរិះគន់ចំពោះចន្លោះប្រហោងទាំងនេះនៅក្នុងសន្ធិសញ្ញា នៅពេលដែលខ្លួនបានផ្ញើពាក្យបណ្តឹងតវ៉ារបស់ខ្លួនអំពី Starlink ទៅកាន់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ គណៈកម្មាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីការប្រើប្រាស់លំហអវកាសដោយសន្តិភាពកំពុងដោះស្រាយជាមួយនឹងភាពស្មុគស្មាញនៃយុគសម័យអវកាស ដោយតស៊ូដោះស្រាយជាមួយនឹងរបៀបកត់ត្រាការបាញ់បង្ហោះផ្កាយរណបដែលធ្លាប់បានបញ្ជូនឡើងមកនូវវត្ថុតែមួយ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះដាក់ពង្រាយមនុស្សរាប់សិបនាក់ ខណៈពេលដែលកំពុងតែចូលរួមក្នុងបញ្ហាដ៏សំខាន់ដូចជាការប្រើប្រាស់ធនធានអវកាស។ ប៉ុន្តែរាល់ការផ្លាស់ប្តូរទិសដៅនៃភពផែនដីគូសបញ្ជាក់ថាតើ​សន្ធិសញ្ញា​អវកាស​មូលដ្ឋាន​មាន​កម្រិតតិចតួចប៉ុនណា​ដែល​និយាយ​អំពី​សកម្មភាព​មនុស្ស​នៅ​ក្នុង​លំហ​អវកាសសព្វថ្ងៃ។ តើអ្នកណានឹងមានជំហរ? តើនឹងត្រូវគ្រប់គ្រងវាដោយរបៀបណា?

សម្រាប់ពេលនេះ ពិភពលោកប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ដែលមាន។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានឆ្លើយតបទៅនឹងប្ដឹងការតវ៉ារបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ដោយលិខិតផ្ទាល់របស់ខ្លួនទៅកាន់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលបង្ហាញពីវិធានការណ៍ដែលមានស្រាប់ ដើម្បីដោះស្រាយរាល់កង្វល់នៃភាពខ្វែងគំនិតគ្នាស្ដីពីបណ្តាប្រទេសដែលមានអធិបតេយ្យភាពនៅក្នុងលំហអវកាស។ ប្រតិកម្ម​ថយ​ចុះ​ដល់​ចំណុច​នេះ៖ ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពទំនាក់ទំនងរបស់អ្នក យកចិត្តទុកដាក់លើទិន្នន័យដែលមានស្រាប់ ហើយនិយាយទៅកាន់អ្នកផ្សេងទៀត។ ជំហានទាំងនេះមានសារៈសំខាន់ណាស់ នៅពេលដែលលំហអវកាសកាន់តែមានភាពមមាញឹកជាមួយនឹងសកម្មភាពរបស់វិស័យឯកជន។ ចាប់តាំងពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 2014 ការឆ្លើយតបបានកត់សម្គាល់ថា សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្តល់ការជូនដំណឹងជាបន្ទាន់អំពីគ្រោះថ្នាក់នៃការប៉ះទង្គិចគ្នាដែលមានហានិភ័យខ្ពស់រវាងយានអវកាសរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ដែលមានអវកាសយានិក និងមនុស្សយន្ត និងវត្ថុនៅក្នុងលំហអវកាសផ្សេងទៀត។ ក្នុងករណីផ្កាយរណប Starlink បញ្ជាការដ្ឋានអវកាសអាមេរិក USSPACECOM មិនបានឃើញលទ្ធភាពនៃការប៉ះទង្គិចនោះទេ។ ប៉ុន្តែដើម្បីបញ្ឈប់សេចក្ដីបារម្ភរបស់ខ្លួន ការឆ្លើយតបបានណែនាំថា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន គួរតែទាក់ទងទៅដោយផ្ទាល់ជាជាងការប្រកាសអំពីឧប្បត្តិហេតុអន្តរជាតិ — និងប្រើប្រាស់គេហទំព័រ Space-Track.org ដោយឥតគិតថ្លៃ។  

ទស្សនាវដ្តី FORUM បានផ្អាកការបកប្រែអត្ថបទប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់គេហទំព័រជាភាសាខ្មែរ។ សូមមើលភាសាដទៃទៀតសម្រាប់ខ្លឹមសារប្រចាំថ្ងៃ។