អាស៊ានបានចេញនូវការព្រមានដល់របបយោធានៃប្រទេសភូមា

មេដឹកនាំនៃប្រទេសនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍បានព្រមានដល់របបយោធានៃប្រទេសភូមានៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២២ ដែលប្រឈមនឹងការដាក់ឱ្យនៅដាច់ពីគេបន្ថែមទៀតពីប្លុកក្នុងតំបន់ ដោយសារតែប្រទេសនេះដើរទៅមុខជាមួយនឹងផែនការសន្តិភាពដែលធ្លាក់អន់ថយជិតពីរឆ្នាំ បន្ទាប់ពីការដណ្តើមអំណាចការធ្វើរដ្ឋប្រហារ និងបញ្ចេញការបង្រ្កាបដ៏បង្ហូរឈាមទៅលើអ្នកបះបោរដែលគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។

នៅក្នុង​សេចក្តីថ្លែងការណ៍​មួយ​ដែលបាន​ចេញ​ក្នុង​អំឡុង​កិច្ច​ប្រជុំ​កំពូល​ជា​បន្តបន្ទាប់​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ ប្រទេស​កម្ពុជា សមាជិក​ទាំង ១០ នៃ​សមាគម​ប្រជាជាតិ​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) ដែល​អវត្តមានប្រទេសភូមា​ដែល​ត្រូវ​បាន​បណ្ដេញ​ចេញ ​បាន​ថ្លែងមក​ថា ខ្លួន​មាន​តួនាទី​ឲ្យ​កង​កម្លាំង​ប្រដាប់​អាវុធ​ភូមាគោរព​តាម​ការ​សន្យា​របស់​ខ្លួន។ ក្រោម​សំណើ​សន្តិភាព ​៥​ ចំណុច​ដែល​បាន​ព្រមព្រៀង​ក្នុង​ខែ​មេសា ឆ្នាំ​២០២១ រួម​ទាំង​បទ​ឈប់​បាញ់ផងដែរ។ (រូបភាព៖ កៅអីសម្រាប់គណៈប្រតិភូរបស់ប្រទេសភូមាដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញ មិនបានអង្គុយនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលរបស់សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅកម្ពុជាក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២២។)

រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌូនេស៊ី លោកស្រី Retno Marsudi បានមានប្រសាសន៍ថា សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនេះបានផ្ញើ «សារដ៏រឹងមាំ ឬសូម្បីតែការព្រមានទៅដល់របបយោធា» នេះបើយោងតាមកាសែត Bangkok Post របស់ប្រទេសថៃ។ មុននេះលោកស្រីបានស្តីបន្ទោសចំពោះការបរាជ័យក្នុងការបញ្ចប់ការបង្ហូរឈាមដោយយុត្តិធម៌ជាមួយរបបយោធា។

រដ្ឋាភិបាល​ដែល​បានប្រគល់តំណែង​ដោយ​យោធា​របស់​ប្រទេសភូមាបាន​ធ្វើការបដិសេធ​ភ្លាមៗ​នូវ​អនុសាសន៍​របស់​អាស៊ាន។

យុទ្ធនាការដ៏ឃោរឃៅរបស់របបយោធាចាប់តាំងពីការទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលបានជាប់ឆ្នោតនៅក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១ រួមមានការប្រហារជីវិតអ្នកទោសនយោបាយចំនួន ៤ នាក់ រួមមានអតីតសភាតំណាងរាស្រ្ត និងសកម្មជនគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានរាយការណ៍នៅក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ ២០២២។

«​ទង្វើ​ដែលពុំត្រឹមត្រូវទាំង​នេះ​ គឺជាទង្វើដែល​ស្របទៅ​នឹង​ការកាន់កាប់យក​ដោយ​មិន​ញញើត​​របស់​របប​យោធា ​ចំពោះ​អំពើ​ហិង្សា​មកលើ​ប្រជាជនភូមា។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែថ្មីៗនេះ កងកម្លាំងយោធាបានទម្លាក់គ្រាប់បែក និងដុតភូមិផ្សេងៗជាប្រព័ន្ធ និងបានសម្លាប់រង្គាលជនស៊ីវិលស្លូតត្រង់ រួមទាំងកុមារចំនួន ១១ នាក់នៅក្នុងតំបន់ Sagaing ដែលត្រូវបានបាញ់សម្លាប់ នៅពេលដែលកងកម្លាំងយោធាបានវាយប្រហារសាលារៀនរបស់ពួកគេកាលពីខែកញ្ញា» បើតាមការលើកឡើងរបស់ភ្នាក់ងារនេះ។ «កងកម្លាំង​បាន​សម្លាប់​មនុស្ស​រាប់​ពាន់​នាក់ និង​បាន​ជម្លៀស​មនុស្ស​ជិត ១ លាន​នាក់​តាំង​ពី​ការធ្វើរដ្ឋ​ប្រហារមក។ អ្នកទោសនយោបាយជាច្រើននាក់ក្នុងចំណោមអ្នកទោសនយោបាយជាង ១២០០០ នាក់ត្រូវបានធ្វើទារុណកម្ម ហើយបានបាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងដោយមិនស្គាល់តួលេខ»។

វិបត្តិមនុស្សធម៌ដែលត្រូវបានជិះជាន់នៅក្នុងប្រទេសភូមា បានសាកល្បងគោលការណ៍បង្កើតរបស់អាស៊ាននៃការមិនជ្រៀតជ្រែកចូលក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់រដ្ឋជាសមាជិក ដោយសកម្មជនអំពាវនាវឱ្យប្លុកនេះដាក់ទណ្ឌកម្មលើរបបយោធា និងអ្នកគាំទ្ររបស់ខ្លួន ខណៈដែលប្រទេសនានារួមមានប្រទេសកាណាដា ចក្រភពអង់គ្លេស និងសហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើរួចហើយ។

លោក Patrick Phongsathorn នៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស Fortify Rights បានថ្លែងប្រាប់សារព័ត៌មាន Reuters ថា៖ «ការពិតដែលថាអាស៊ាននៅតែមិនផ្អាកការចូលរួមរបស់របបយោធាទូទាំងប្រព័ន្ធអាស៊ានទាំងមូលតំណាងឱ្យការបន្តភាពខ្វះការដឹកនាំលើបញ្ហានេះ និងការអនុញ្ញាតយ៉ាងច្បាស់លាស់សម្រាប់របបយោធាដើម្បីបន្តឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ខ្លួន»។

នាយករដ្ឋមន្ត្រីសិង្ហបុរី លោក Lee Hsien Loong បានថ្លែងប្រាប់គណៈប្រតិភូក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលថា ខណៈពេលដែលអាស៊ានបានជួយរក្សាសន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់  វាត្រូវតែរក្សាការប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងស្ថានភាពភូមិសាស្ត្រនយោបាយដែលមិនឋិតថេរ។ នោះរាប់បញ្ចូលទាំងការលើកកម្ពស់សេរីភាពនៃការធ្វើនាវាចរណ៍ និងការហោះហើរលើសចំណុះ ក៏ដូចជាការបញ្ចប់ក្រមប្រតិបត្តិសម្រាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលជាកន្លែងដែលសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួនកំពុងជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះដែនដីជាមួយសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ជុំវិញការទាមទាររបស់ខ្លួនដោយបំពាន និងច្រានចោលយ៉ាងទូលំទូលាយ។

លោក Lee បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងត្រូវតែបន្តរក្សាតំណែងជើងឯកសម្រាប់សណ្តាប់ធ្នាប់ពិភពលោកដោយផ្អែកលើច្បាប់ ដែលមានការគាំទ្រដោយច្បាប់អន្តរជាតិ» នេះ​បើ​តាម​ការ​ចុះ​ផ្សាយ​របស់​កាសែត The Straits Times។

ខណៈដែលអាស៊ានប្រារព្ធខួបលើកទី ៥៥ របស់ខ្លួន កិច្ចប្រជុំកំពូលក៏បានត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់ការពង្រីករបស់ខ្លួន ដោយមានមេដឹកនាំបានយល់ព្រមទទួលស្គាល់ទីម័រខាងកើតជាសមាជិកទី ១១ និងជាការបន្ថែមលើកដំបូងចាប់តាំងពីប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៩។ ប្រទេស​ដែល​មាន​ប្រជាជនចំនួន ​១,៤​ លាន​នាក់ ដែល​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​កាលពី ​២០ ​ឆ្នាំ​មុន​ នឹងទទួលបានឋានៈជាអ្នកសង្កេតការណ៍ ដែលកំពុងរង់ចាំសមាជិកភាពពេញលេញ។

កាសែត The Straits Times បានរាយការណ៍ថា ប្លុកនេះក៏បានបង្កើ​នទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយនឹងដៃគូធំបំផុតចំនួនពីរគឺមាន ឥណ្ឌា និងសហរដ្ឋអាមេរិក ទៅកាន់ភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រដ៏ទូលំទូលាយ ដើម្បីជំរុញការវិនិយោគ និងពាណិជ្ជកម្មបន្ថែមទៀត។ ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក Joe Biden បានថ្លែងនៅឯកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន-សហរដ្ឋអាមេរិកថា ការផ្លាស់ប្តូរនេះនឹងជួយកសាង «តំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលមានសេរីភាព និងបើកចំហ ស្ថិរភាព និងវិបុលភាព ព្រមទាំងមានភាពធន់ និងមានសុវត្ថិភាព» កិច្ចប្រជុំកំពូលដោយសន្យាអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើបញ្ហា «ពីសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដល់ភូមា និងដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយថ្មីប្រកបដោយភាពច្នៃប្រឌិតចំពោះបញ្ហាប្រឈមរួមគ្នា»។

នៅក្នុងសុន្ទរកថាបើក លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាបានហៅអាស៊ានថា៖ «សហគមន៍ដែលនៅតែជាចំណុចកណ្តាលនៃស្ថាបត្យកម្មក្នុងតំបន់ដែលកំពុងតែដំណើរការជាជំហាន និងជាសហគមន៍មួយដែលបង្កើតភាពជាដៃគូខាងក្រៅដោយផ្អែកលើការជឿទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក និងការគោរពចំពោះសន្តិភាព សន្តិសុខ និងការរីកចម្រើនប្រកបដោយចីរភាពនៅក្នុងតំបន់ និងក្នុងពិភពលោក»។

លោក ហ៊ុន សែន បានមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋជាសមាជិកកំពុងព្យាករណ៍កំណើនសេដ្ឋកិច្ចដល់ឆ្នាំ ២០២៣ បន្ទាប់ពីការស៊ូទ្រាំនឹងជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩ ប៉ុន្តែលោកបានព្រមានថា បរិយាកាសសេដ្ឋកិច្ចសង្គមគឺ «មានភាពផុយស្រួយ និងបែកបាក់»។

លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖ «ឥឡូវនេះ យើងស្ថិតនៅក្នុងចំណុចប្រសព្វមិនច្បាស់លាស់បំផុត។ ជីវិតរបស់មនុស្សរាប់លាននាក់នៅក្នុងតំបន់របស់យើង ពឹងផ្អែកលើប្រាជ្ញា និងសម្លឹងមើលឃើញឆ្ងាយរបស់យើង ការសម្រេចចិត្ត និងគោលនយោបាយដ៏ត្រឹមត្រូវ និងវិធីសាស្រ្តជាក់ស្តែងក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមជាយុទ្ធសាស្ត្រ ដែលយើងទាំងអស់គ្នាជួបប្រទះ» នេះបើយោងតាមកាសែត The Phnom Penh Post។ «​សូម​ឱ្យ​យើង​ផ្តោត​លើ​គោលដៅ​រួម​ក្នុង​ការ​អភិវឌ្ឍ​ទៅវិញទៅមក​ដើម្បី​សន្តិភាព ស្ថិរភាព និង​ភាពប្រសើរឡើង​ក្នុង​តំបន់​»​។

រូបភាព៖ សារព័ត៌មាន REUTERS